Dagur - 23.12.1994, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Föstudagur 23. desember 1994
Það vekur alltaf töluverða eftirtekt þegar þekktar aflaklær hætta
til sjós og fara að starfa í landi, ekki síst þegar viðkomandi er á
besta aldri, 42 ára. Þorsteinn Viiheimsson hætti í sumar skip-
stjórn á aflaskipinu Baldvini Þorsteinssyni EA-10 og ákvað að
koma í land og taka þátt í rekstri útgerðarfyrirtækisins Samherja
hf. sem hann stofnaði á árinu 1983 ásamt bróður sínum Kristjáni
og frænda, Þorsteini Má Baldvinssyni. Feður þeirra nafnanna og
frændanna voru tvíburabræður. Árið 1983 byrja þeir með einn
togara, en í dag eru skipin orðin 6, auk þess sem fyrirtækið á m.a.
hlut í Söltunarfélagi Dalvíkur hf., Strýtu hf. á Akureyri og er með
togarann Stokksnes EA-410 á leigu. Samherji hf. er því á rúmum
áratug orðið eitt stærsta útgerðarfyrirtæki landsins.
Geta má þess að frændi Þorsteins, Finnbogi, bróðir
Þorsteins Más, er framkvæmdastjóri Söltunarfélags Dalvíkur hf.
Nýlega keypti svo Framherji hf. togarann Beini frá Færeyjum
ásamt færeyskum aðilum en Samherji hf. á stóran hlut í því fyrir-
tæki. Togarinn verður m.a. gerður út á þorskveiðar í Barents-
haflð. Breytingar á honum fara fram í Slippstöðinni-Odda á
Akureyri, en togarinn mun bera nafnið Akraberg.
Þorsteinn giftist Þóru Hildi
Jónsdóttur á gamlársdag 1974, en
giftingin var ekki ákveöin fyrr en
ljóst var að brúðguminn yrði ör-
ugglega í landi, en hann var þá .í
sínum fyrsta túr sem skipstjóri, á
Sólbaki, en á þeim árum voru tog-
aramir oft úti um áramótin.
Börn þeirra Þorsteins og Þóru
Hildar eru fimm; tveir synir, Vil-
helm Már og Jón Víðir, og þrjár
dætur, Brynja Hrönn, Hildur Osp
og Laufey Björk.
„Það kom aldrei neitt annað til
greina en að fara á sjó þegar ég
stýrimaður á Sólbaki, flesta túrana
það sumar þar til ég settist aftur á
skólabekk í 3. bekk Stýrimanna-
skólans. Þetta var fyrsta reynsla
mín sem stýrimaður. Þetta var
fyrsti Sólbakur sem kom til UA en
hann var smíðaður í Frakklandi.
Áki Stefánsson var þá með Sól-
bak, stýrimenn Jón Pétursson og
Styrmir Gunnarsson en þetta lið
hafði flust yfir á Sólbak frá Harð-
baki.
Á síldveiðar í Norðursjó
Eftir að ég lauk skólanum vorið
Sólbak. Ég sótti um, en gerði mér
engar vonir um aó ég fengi það,
hafði enga reynslu að því undan-
skildu að ég hafði leyst af á Sól-
baki tveimur árum áöur og á nóta-
veiðunum á Lofti Baldvinssyni.
Auðvitað hafði ég metnað og vildi
klifra upp metorðastigann og gat
því ekki sleppt þessu tækifæri
þegar mér bauðst það. Á Lofti
Baldvinssyni voru fyrir svo marg-
ir menn sem voru búnir aó vera
svo lengi að ég sá ekki að ég
kæmst neitt áfram þar á allra
næstu árum. Mér líkaði hins vegar
mjög vel á Lofti.
Eg var á Sólbaki fram í mars-
mánuð 1975 með Sigurði Jó-
hannssyni, eða í tæpt ár. Um jólin
1974 fór ég minn fyrsta túr sem
skipstjóri, þá á Sólbaki. í mars-
mánuði 1975 kom svo nýr Harð-
bakur og ég fór yfir á hann og var
þar til ársins 1977 er ég fór yfir á
Kaldbak, en þá bauðst mér aó ger-
ast þar skipstjóri, 25 ára gamall.“
Skipstjóri á Kaldbaki,
25 ára gamall
- Þótti ekki einhverjum það mikil
forfrömun að svo ungur maður
yrði skipstjóri á einum togara
ÚA?
„Jú, eflaust hefur það verið, og
kannski sumum þótt einhverjir
aðrir standa þessu nær en ég. Ég
svaraði boðinu um að gerast skip-
minnistæóara en einhver einstakur
túr, en á því ári var engin túr sem
landað var afla undir 200 tonnum
og stundum vorum við fljótir í
ferðum. Þaó virtist vera sama
hvort við fórum austur eða vestur,
alltaf vorum við á réttu róli. Einn
grálúðutúrinn gerði 375 tonn og
var ekki stoppað nema í 6 daga á
miðunum fyrir vestan, út af Vík-
urálnum. Þetta er auðvitað mikið
álag og lítið sofið, en geysilega
skemmtilegt. Það var sérstaklega
ánægjulegt að okkur tókst að
halda trollinu heilu en botninn
þarna er mjög erfiður og engar
græjur um borð í líkingu viö það
sem er í dag. Á þessum árum var
eingöngu togaó eftir tilfinning-
unni. Ánnan túr gerðum við á
Halamið á þessum árum og feng-
um 350 tonn og vorum 7 daga á
veiðum.
Minnistæóastur er mér samt túr
sem farinn var í marsmánuði á ár-
inu 1981. Þá vorum við komnir
austur undir Fót þegar við snérum
við og sigldum í þrjá tíma til baka
en snerum síðan við aftur ásamt
Sigurbjörginni frá Ólafsfirði. Þeg-
ar við vorum búnir að vera þarna í
eina 8 eða 9 daga kringum Fótinn
og við Hvalbakshallið og komnir
með um 200 tonn fór að lóða tölu-
vert upp í sjó. Mig langaði að
reyna flotttroll þrátt fyrir að marg-
ir héldu að þetta væri bara loðna.
tókum við tvö stutt hol og það
voru 60 tonn í þeim. Það var svo-
lítið gaman aó þessu því það voru
margir búnir að halda því fram að
þarna væri engan þorsk að fá, aó-
eins loðnu. Það varó ekkert meira
úr þessu, en á svæðið kom allur
flotinn. Eftir þetta var geysimikið
fiskerí fyrir austan sem stóð langt
fram í júní.“
Aldrei heima um jólin
- Var yfirleitt verið úti um jól?
„Já, þaó var yfirleitt verið úti
um jól. Þau ár sem ég var hjá Út-
gerðarfélaginu var aldrei verið
heima um jólin. Það var ekki fyrr
en ég var hættur hjá ÚA og byrj-
aður á Akureyrinni að tekin var sú
ákvörðun að vera heima um jólin.
Á árunum fyrir 1970 þegar síldin
var í algleymingi var ekki eftir-
sóknarvert að vera á togurunum
og þá fékkst enginn í afleysingar
og því urðu menn oft að fara á sjó
um jól og áramót þótt þeir hafi
kannski ekki ætlað sér það. Þetta
var oft hundleiðinlegt.
Það var gert betur viö mann-
skapinn í mat um jólin enda var þá
ekki þetta lúxusfæði um borð í
togurunum sem er í dag. Þá skynj-
aði maður vel muninn á jólamatn-
um og hversdagsmatnum enda er
þetta kannski orðið allt of flott í
dag. Segja má að það sé orðinn
jólamatur allt árið og því erfitt að
99Ætli meðeigendur mínir
heföu ekki kosið að hafa
mig lengur á sjónum“
- segir Þorsteinn Vilhelmsson skipstjóri, sem kominn er
í land eftir 27 gifturík ár til sjós
hafði til þess aldur og þorska. Ég
ólst upp við þetta, pabbi var skip-
stjóri hjá Útgerðarfélagi Akureyr-
inga fyrstu tólf ár ævi minnar en
1964 hætti hann til sjós og fór í
land og gerðist annar af forstjór-
um Útgerðarfélagsins. Ég var hins
vegar byrjaður að þvælast meó
honum til sjós á Harðbaki gamla
fimm ára gamall, en það var fyrsta
skipið með því nafni, einn af
gufutogurunum sem smíðaður var
eftir stríð. Ég mótaóist þannig af
því að vera um borð á hverju
sumri með pabba þar til ég var 12
ára. Ég ætlaði mér að verða sjó-
maður eins og margir strákar á
þessum aldri, og auðvitað skip-
stjóri á Haróbaki eins og pabbi.
Það gekk hins vegar ekki eftir aó
ég yrði skipstjóri á sama Harðbaki
og pabbi en varð hins vegar af-
leysingaskipstjóri á þeim Harð-
baki sem síðar kom og enn er í
skipastól Útgerðarfélagsins.
Fyrsta túrinn minn á sjó sem
háseti fór ég 22. maí 1968, þá 16
ára gamall, á Harðbaki en skip-
stjóri var Áki Stefánsson. Þar var
ég fyrstu fjögur árin á sjó. Ég sá
ekkert annað en að komast á
Harðbak og kannski hefði ég byrj-
aó eitthvaó fyrr ef pabbi hefói enn
verið skipstjóri. Ég fór síóan í
Stýrimannaskólann eftir gagn-
fræðapróf, eftir að hafa verið ár á
sjó þó ég væri ekki kominn með
nægjanlega langan siglingartíma.
Sumarð 1972 leysti ég af sem
1973 fór ég sem afleysingastýri-
maður á Loft Baldvinsson frá Dal-
vík. Loftur var á síldveiðum í
Noröursjó undir skipstjórn Gunn-
ars Arasonar, núverandi yfírhafn-
sögumanns á Akureyri, og Þor-
steins Gíslasonar, sem síðar varð
fiskimálastjóri. Það var mikil
breyting að koma yfir á nótaskip
af togurunum, annars konar veiði-
skapur og meiri skorpuvinna, en
hins vegar ekkert að gera þess á
milli. Okkur gekk hins vegar mjög
vel þetta sumar, en íslensku skipin
lönduðu öll síldinni í Hirtshals í
Danmörku en Loftur landaði raun-
ar einu sinni í Þýskalandi en þá
var ég í fríi. Fyrirkomulagið var
þannig að maður var tvo mánuöi í
Norðursjónum og einn mánuð í
fríi heima.
Það gat gert miklar brælur
þama, sérstaklega í nóvember og
desember, vegna þess að það er
svo grunnt þama, og þá verður
sjórinn stundum ofsalegur á þess-
um slóðum. Sjórinn hér við land
er miklu þyngri í brælum, en í
Norðursjó er mikið um brotsjói.
Við losnuóum hins vegar við
brælumar á þessum tíma því þá
var Loftur Baldvinsson í lengingu
í Fredrikshavn í Danmörku svo út-
haldið þetta sumar varö ekki mjög
langt. Næsta vetur var ég á bátn-
um á loðnu, þá sem háseti.
Sumarið eftir, þ.e. 1974, hugð-
ist ég fara aftur á Loft Baldvins-
son, en þá vantaði 1. stýrimann á
stjóri á Kaldbak ekki játandi strax,
þetta er stórt og mikið skip. Faðir
minn var þá annar af tveimur for-
stjórum fyrirtækisins og það var
vel hægt að túlka þetta boð um
skipstjórastarfíð sem hreinan
klíkuskap. Pabbi réði þessu ekki
einn, hann og Gísli Konráðsson
réðu þessu í sameiningu enda var
ég kallaður til þeirra beggja þegar
boóið var lagt fram. Það var til-
viljun sem réói þessu, Sverrir
Valdimarsson hætti þá meö Kald-
bak, yngri menn að koma til starfa
hjá félaginu sem stýrimenn þannig
aö þaó var eðlilegt að skipstjóra-
starfið yrði boðið yngri manni.
Ég er svo með Kaldbak frá
haustinu 1977 allt þar til ég hætti
hjá ÚA um miðjan júlímánuð
1983 þegar togarinn Guðsteinn,
sem fékk nafnið Akureyrin, er
keyptur frá Grindavík og við
Kristján bróöir og Þorsteinn Már
stofnum Samherja hf. kringum út-
geröina á henni.
Mér hefur haldist mjög vel á
mannskap til sjós. Margir voru
með mér á Kaldbaki öll árin og
komu svo með mér yfir á Akur-
eyrina og síðan þaðan á Baldvin
Þorsteinsson þegar hann kom nýr
til landsins.“
375 tonn af grálúðu á 6 dögum
- Hvaða túr er þér eftirminnileg-
astur meðan þú varst með Kald-
bak?
„Allt árið 1981 er mér kannski
Engir aflanemar eða önnur tæki
voru til á þessum tíma þannig að
eflaust hefur verið dregið allt of
lengi og eins var bilun á höfuð-
línustykkinu þannig að maður sá
ekki innkonruna. Þaó var allt of
mikið í trollinu þegar híft var og
það fór allt, þaó réðist ekki neitt
við neitt. Þetta var sko enginn
loðna, heldur púra þorskur. Við
stoppuðum þarna í tvo daga, fyrri
daginn fengum við um 90 tonn í
tveimur holum en seinni daginn
bjóða upp á tilbreytingu í matar-
gerðinni.
Það var togað á aðfangadags-
kvöld og um áramót, en maður
heyrði stundum af mönnum sem
létu reka í nokkra tíma á aófanga-
dagskvöld. Ég sá ekki tilgang í því
að láta reka fyrst á annað borð var
verið úti á sjó en stundum var þó
reynt að draga eitthvað lengur.
Á gamla Harðbaki var aflinn
oft seldur erlendis í janúar, og þá
var farið af stað út á nýársdag.