Dagur - 02.12.1995, Blaðsíða 16

16 - DAGUR - Laugardagur 2. desember 1995
Nokkur fiskagrey synda hálfringluð í tjörninni
bak viö Rábhús Reykjavíkur, og eiga uggum sín-
um fjör aö launa, þegar ungviði borgarinnar
gerir sér aö leik að henda steinum í þau. Hinu
megin viö götuna hafa öllu meiri stórfiskar
samastaö/ sem þó eiga það sameiginlegt meö
hinum fyrrnefndu áb veröa oft og einatt fyrir aö-
kasti. Þrátt fyrir þaö viröist húsiö vió Austurvöll
hafa ómótstæöilegt aödráttarafl fyrir marga, og
þangað er feröinni einmitt heitiö.
Svanfríður Inga Jónasdóttir og
Hjálmar Jónsson eru nýliðar á
þingi, annað í stjómarandstöðu en
hitt stjómarliði. f>au segjast hvorugt
hafa stefnt markvisst að þing-
mennsku, hún hafí komið meira af
sjálfri sér, í framhaldi af störfum
þeirra og áhuga á stjórnmálum.
„Eg gerði mér lengi vel far um
að taka ekki flokkspólitíska afstöðu
sem sóknarprestur, þjónandi öllum,
og ég tók mjög alvarlega að bregð-
ast engum í því,“ segir Hjálmar.
„Svo kemur að því að maður áttar
sig á því að ekki verður komist hjá
að taka afstöðu, og þá fer maður
eftir því sem manni finnst falla best
að lífsviðhorfum manns. Kristinn
maður getur verið í hvaða flokki
sem er, og hann er jafngóður, hvar
svo sem hann er. Mér finnst ein-
staklingshyggjan mikilvæg, að hver
maður beri ábyrgð á lífi sínu og
þurfi að hafa ákveðið frumkvæði,
geti ekki bara beðið eftir að allt
komi upp í hendumar á honum.
Menn þurfa að bera sig eftir hlut-
unum og sækja á, annars förum við
bara í að þiggja það sem að okkur
er rétt.“
Lífsviðhorf Hjálmars rímuðu
best við sjálfstæðisstefnuna, en
Svanfríður er talsvert vinstra megin
við miðju, og telur að Jjað eigi hún
afa sínum að þakka. „Eg ólst mikið
til upp hjá afa mínum og ömmu á
Dalvík, og afí minn var frekar pól-
itískur.“ Smá þögn. „Sósíalískur,“
segir hún svo. „Hann hafði samt
ekki bein afskipti af stjómmálum,
en það var mikil þjóðmálaumræða
á heimilinu og menn tóku afstöðu
með verkalýðshreyfingunni og hin-
um vinnandi stéttum."
Öfugt við Hjálmar ákvað Svan-
fríður snemma að ganga til liðs við
stjórnmálaflokk, og varð Alþýðu-
bandalagið fyrir valinu. „Eg bjó í
eitt og hálft ár í útlöndum eftir að
ég lauk Kennaraskólanum. Þegar
ég kom heim aftur og réð mig í
kennslu fannst mér fullkomlega
rökrétt að ganga líka í stjórnmála-
flokk. Lífsskoðun mín er að maður
eigi að taka skipulega þátt í að hafa
áhrif á umhverfi sitt. Það rak mig
inn í bæjarpólitíkina og þaðan í
landsmálin.“
Pínulítill hippi
Svanfríður og Hjálmar eru af hinni
svokölluðu ’68 kynslóð. Bæði segj-
ast þau hafa hrifist af hugmyndun-
urn sem hún setti fram, og Svan-
fríður segist sannfærð um að ’68
kynslóðin ásamt fólkinu sem hún
ólst upp hjá hafí átt stóran þátt í að
móta viðhorf hennar til stjórnmála.
Gæti verið að Svanfríður hafi verið
hippi?
„Ég var og er alltaf pínulítill
hippi,” segir Svanfríður. „Ég þarf
að stilla mig þegar ég kaupi mér
föt, aga mig til að kaupa eitthvað í
stífari kantinum." Hjálmar segist
líka sækja í afslappaðan klæðnað
og láti helst aldrei sjá sig í öðru en
gallabuxum heima við.
Þótt Hjálmar gefí lítið út á að
hafa verið hippi er Svanfríður á
öðru máli. „Ég er viss um að ég er
nteð sítt hár og Hjálmar er með
skegg, af því að það er pínuiítill
hippi í okkur báðurn.” Þau virða
hvort annað fyrir sér, skella upp úr,
og líta út fyrir að vera nokkuð sátt
við þessa niðurstöðu Svanfríðar.
Menn glönnuöust!
„Svanfríður tók afstöðu með hinum
vinnandi stéttum, en þær voru
reyndar ekki fjarri mér,“ segir
Hjálmar. „Ég var uppalinn í sveit
fyrstu árin og síðan við sjávarsíð-
una og ég var töluvert á sjó, á tog-
urum á menntaskólaárunum og síð-
an í síld fyrir austan. Pabbi átti
fiskbúð á Akureyri og ég vann hjá
honum á vetuma meðan ég var í
MA. Þannig kynntist maður at-
vinnulífinu jafnóðum."
„Þetta gerði ég líka og okkar
kynslóð,” segir Svanfríður. „Hún
var svo heppin að eiga þess kost að
læra að vinna og taka þátt í lífsbar-
áttunni með fullorðnu fólki. Maður
skipti um vettvang, sumar eftir
sumar, færði sig til á landinu..."
„...gerði sér einmitt far um að
fara sem víðast og vinna,“ skýtur
Hjálmar inn í. „Þetta var alveg stór-
kostlegt, maður sér það best núna
þegar maður er sjálfur að ala upp
unglinga, þeirra kostir eru mun
þrengri,” heldur Svanfríður áfram.
„Við vorum svo heppin að alast
upp á þessum bjartsýnu hagvaxtar-
tímum, eftir 1960. Þrátt fyrir sfld-
ina og ýmis áföll voru þetta samt
bjartsýnir tímar og fólk hélt að
hvergi væru endimörk á hagvextin-
um. I dag er sjóndeildarhringurinn
orðinn býsna nálægt í mörgum
málum."
„Nema þetta sé að gerast akkúr-
at núna, eins og maður vonar, að
framundan séu hagvaxtartímar,”
segir Hjálmar og ljómar við til-
hugsunina. Svanfríður hugsar mál-
ið en segir síðan: „Já, kannski, en
við erum búin að átta okkur á tak-
mörkunum sem fólk virtist ekki
vera meðvitað um á þessum tíma.
Menn glönnuðust!"
„Þetta var svo sársaukafullt ein-
mitt vegna þess að fólk viður-
kenndi of seint staðreyndir," segir
Hjálmar. „Þetta hefur verið svona á
öllum sviðum hjá okkur. Landbún-
aðurinn er rakið dæmi. Bændur
voru stöðugt hvattir til að byggja,
stækka og framleiða meira, þangað
til fyrir 12-14 árum að menn allt í
einu áttuðu sig, en þá var komið í
óefni.“
„Ég held að það sem marki
ástandið hjá okkur í dag sé hversu
seint þéttbýlismyndun hófst á ís-
landi, miðað við þær þjóðir sem við
berum okkur venjulega saman við,“
segir Svanfríður. „Við erum enn að
reyna að sætta aðstæður milli dreif-
býlis og þéttbýlis, og erurn í raun
enn með „samviskubit” yfir að hafa
flutt úr sveitinni. Það er eins og
menn séu alltaf að reyna að bæta
fyrir það með ýmis konar byggða-
áætlunum; umbun til þeirra sem þó
urðu eftir, eitthvað sem í mörgum
tilfellum hefur verið dæmt til að
mistakast. Mér finnst of mikil for-
sjárhyggja vera hjá okkur í land-
búnaðarmálunum. Ég er alveg til-
búin að samþykkja að það sé tekið
tillit til landbúnaðarins enn um
sinn, vegna þess að það skiptir máli
í byggðaþróuninni. Við megum
bara ekki gleyma okkur við það,
því að í framtíðinni verður að líta á
landbúnað sem alvöru atvinnu-
„Ég er viss um að ég
er með sítt hár og
Hjálmar er með skegg,
af því aö það er
pínulítill hippi í okkur
báðum."
grein, en ekki tæki til að viðhalda
byggð í landinu."
„Þetta er eins og talað út úr
mínu hjarta,” segir Hjálmar, stein-
hissa. „Mér fannst líka alveg sér-
staklega skemmtilegt að heyra
þetta með forsjárhyggjuna, að hún
megi ekki vera þama.“ Nú hlær
hann. „Ég held að nýi búvörusamn-
ingurinn sé tímamótasamningur,"
segir hann síðan. „Hann gerir ekki
ráð fyrir að sauðfjárræktin eigi að
standa undir dreifðri byggð í land-
inu. Það er náttúrulega fáránlegt að
byggð á ákveðnum landssvæðum
byggist á að framleiða of mikið af
lambakjöti. Ég held líka að við sé-
um á réttri leið til að láta landbún-
aðinn bjarga sér sjálfur og taka tillit
til markaðarins. Þetta er alveg rétt
hjá þér Svanfríður, allt of mikil for-
sjárhyggja hefur ráðið í forystu
landbúnaðarins."
„Hjá bændabændunum, eins og
Starri í Garði hefur sagt, þeim sem
búa með bændur," segir Svanfríð-
„Ég hef bara einu sinni
skotið rjúpu. Ég komst
svo nærri henni að ég
skaut næstum af henni
hausinn og ég skamm-
aðist mín svo mikið
fyrir að drepa þetta
litía grey, að ég ákvað
að gera þetta aldrei
aftur..."
ur. „Þeir eru héma í Bændahöllinni
í Reykjavík."
Bannað að hafa
samviskubit
Svanfríður og Hjálmar eru þvott-
ekta landsbyggðarþingmenn, eiga
ekki svokallað skúffulögheimili og
þurfa því að halda tvö heimili. Það
gefur því auga leið að starfi þeirra
fylgir meira eða minna, aðskilnað-
ur við fjölskylduna meðan þing sit-
ur.
„Maður má ekki láta það trufla
sig of mikið. Það kann vel að vera
að fjölskyldan sitji á hakanum því
um margt er að hugsa þegar maður
kemur nýr á þing. Ég get alveg við-
urkennt að ég sinni fjölskyldumál-
unum minna þessa mánuðina, en
það á vonandi eftir að breytast.
Mér skilst hins vegar á félögum
mínum í fjárlaganefndinni, sem þar
hafa setið áður, að þangað til búið
er að samþykkja fjárlögin, taki þau
allan manns tíma, bæði nótt og dag.
En auðvitað er erfitt að halda tvö
heimili..." segir Hjálmar.
„Við vorum einnntt að bera
okkur saman áðan...“ segir Svan-
fríður, „...það var mjög svipað."
Hjálmar botnar fyrir Svanfríði og
hún skellihlær. „Við vorum að bera
okkur saman um hvemig við fær-
um að þessu. Við höfum bæði þurft
að skipta búslóðinni, sumt er hér
og annað fyrir norðan. Við erum að
ferðast með hluti á milli, meðan við
erum að átta okkur á hvemig best
er að hafa þetta og líklega verður
það bara eitthvað sem við munum
búa við, Hjálmar og ég, að vera
alltaf á ferðinni með búslóðina.”
„Ferðast með straujámið og
brauðristina. Ég er nú reyndar að
átta mig á að það þýðir ekkert,
maður verður að eiga tvennt af
öllu,“ segir Hjálmar.
„Svo ég taki nú smá kvenna-
vinkil á þetta, þá held ég að það sé
fjarlægara konum úti á landi að
fara af stað í landspólitíkina heldur
en konum á höfuðborgarsvæðinu.
Það er býsna mikið átak, bara það
að vera þingmaður fyrir lands-
byggðarkjördæmi, að ég tali nú
ekki um konur sem eru að reyna að
halda utan um heimili sitt, jafnvel
með ung böm,“ segir Svanfríður.
Svanfríður hefur áður þurft að
dvelja langdvölum í Reykjavík, því
hún var aðstoðarmaður Olafs
Ragnars Grímssonar í þrjú ár, með-
an hann var fjármálaráðherra, svo
hún veit hvað hún er að tala um.
„Ég er viss urn að ég er búin að
fá alls konar gagnrýni í gegnum
tíðina," segir Svanfríður og vísar til
þess að fólki finnist ekki eins sjálf-
sagt að konur yfirgefi fjölskylduna
eins og karlar, til að sinna starfi
sínu.
„Ég hef hins vegar ekki heyrt
hana í mörg ár, kannski vegna þess
að ég hef ekki hlustað eftir henni.
Það þýðir ekkert. Mér finnst stund-
um að ég hafi þurft að vera of mik-
ið í burtu frá strákunum mínum, og
kannski of oft vikið fjölskyldu-
hagsmunum til hliðar fyrir pólitík-
ina. Ég er í mörg ár búin að banna
sjálfri mér að hafa þetta fræga sam-
viskubit sem talað er um að konur
hafi verið að burðast með og ég hef
verið svo heppin að bæði maðurinn
minn og strákamir mínir þrír hafa
allir hebbað á mig, bara áfram
mamma, enga linku.“
„Mín böm fjögur og konan em
vön því að ég sé meira og minna
upptekinn allar helgar og aðra frí-
og hátíðisdaga. Þá er ég að messa,
skíra, gifta eða jarðsetja. Þannig
hefur þetta gengið svo lengi sem
þau muna eftir, það er frekar núna
að ég eigi einstaka sinnum frí um
helgar. Hins vegar, þetta sem Svan-
fríður var að segja um samviskubit-
ið. Ég var aðallega spurður hvort
ég ætlaði virkilega að fara að yfir-
gefa söfnuðinn, ekki fjölskylduna."
„Já, ég fékk svona á tilfinning-
una í gegnum blaðalestur að það
væri verið að reyna að byggja upp
samviskubit hjá þér út af söfnuðin-
um, hann væri þín fjölskylda,” seg-
ir Svanfríður.
„Ég er nú ekki alfarinn. Það er
auðvitað hið besta mál að ekki eru
allir fegnir að maður fari til annarra
starfa, en þeir sem sérstaklega
kvörtuðu undan þessu vom þeir
sem vom pólitískir, en ekki sam-
flokka mér, svo ég hætti að hafa
Á ferð og
flugi með
straujárnið og
brauðristina
- landsbyggðarþingmennirnir Hjálmar Jónsson og Svanfríður Inga Jónasdóttir
i
i
i
i
t
t
i
t