Þjóðviljinn - 24.12.1955, Blaðsíða 23

Prentun og hús-
næði V.
Á fyrstu árum blaðstns átti
það að sjálfsögðu enga sjálf-
stæða prentsmiðju. Það mikil-
væga verkefni að prenta blað-
ið varð því að leysa í sam-
vinnu við prentsmiðjufirma,
sem af viðskiptalegum ástæð-
um einum hafði áhuga á að
taka að sér prentunina.
Prentsmiðja sú, sem samn-
ingar tókust við var eigandi
að þýzkri hraðpressusamstæðu
frá 1914. Eigandinn var gam-
all og taugaveiklaður karl,
sem engan pólitískan áhuga
hafði á þessu verki. Gelck því
stundum í brösum um sam-
vinnuna, en hinir gagnkvæmu
hagsmimir voru þó það þung- '
ir á metunum, að ekki dró til
samningsslita.
Prentsmiðjan var staðsett
nokkur hundruð metra frá rit-
stjómarskrifstofnnúm’ svo að
nauðsynlegt var að senda
prófarkir á milli með sendlum.
Slíkt eru að sjálfsögðu ekki
heppiieg vinnubrögð við fyrir-
tæki sem dagblað er, þar sem
á síðustu minútunum fyrir
prentun verður allt að gera í
senn: skrifa fréttir, lesa próf-
arkir, setja og prenta og af-
greiða, svo að lesandinn fái
allt sem nýjast og fljótast í
hendur. Margar sögur eru til
frá þessum árum, sem lýsa vel
hinum ótal erfiðleikum, sem
mættu starfsliðinu vegna ó-
fullnægjandi starfsskilyrða.
Eitt skipti mun það t.d. liafa
komið fyrir, að sendill gleymdi
sér við fótbolta á leiðinni tO
ritstjómarinnar og þegar
ha.nn birtist á síðustu mín-
broti að vísu og án allra
mynda og í því fundust engar
auglýsingar.
Útbreiðsla og
afkoma
Þegar afkoma og dreifingar-
skilyrði blaðsins eru athuguð
skal það haft í huga, að þá
voru hin almennu dagblöð í
London 20—24 síður í
stóra broti, rikulega mynd-
skreytt og-í milljóna upplög-
um. Á þessum árum stóðu þau
í óvenjulega harðri iimbyrðis
samkeppni um kaupendurna. I
þeirri baráttu var ekkert til
sparað, enda stóð baráttan um
líf og dauða þeirra sumra
hverra. Er talið að kapphlaup
þetta hafi kostað blaðkónga
Fleet Street a.m.k. 3 milljón-
ir sterlingspunda árin 1931—
’33. Er fróðlegt að minna á
það í þessu sambandi sem eitt
dæmi þessarar keppni, að
Daily Herald óx að upplagi úr
400 þúsund eintökum á dag
upp í 1 milljón og 750 þús-
und. Mun blaðið hafa greitt
í þann herkostnað eina mill-
jón og 300 þúsund sterlings-
pund eða sem næst eitt pund
á hvem nýjan kaupanda.
í þessu villta kapphlaupi gat
Daily Worker að sjálfsögðu
ekki treyst á aðra en áhuga-
sama sjálfboðaliða og stuðn-
ingsmenn og það hefur það á-
vallt orðið að gera. Þau einu
laun, sém það gat greitt, voru
þakkir til þeirra sem bezt
stóðu sig.
Tekjur blaðsins byggðust
eingöngu á sölu þess, þar sem
um tekjur af auglýsingum var
ekki að ræða á þeim árum og
útunum áður en blaðið skyldi
prentast var hann hágrátandi
og sagðist hafa týnt forsíð-
unni.
Til alls var stofnað af van-
efnum. Og þeir aðilar, sem
r,áttu“ tækin og húsnæðið, sem
nauðsynlegt var að nota, hugs-
uðu aðeins um að hagnast á
viðskiptunum. Og þar sem um
ákveðna pólitíska andstæðinga
var að ræða, sýndu þeir þar
fyrir utan fyrirtækinu hinn
mesta fjandskap og töfðu
framgang og þróun þess eftir
þeim leiðum, sem þeir höfðu
nokkur tök á að nýta. T.d.
hafði húseigandinn, sem leigði
skrifstofuhúsnæðið, dregið svo
lengi að gera leigusamninginn,
að ekki reyndist kleift að gera
ýmsar þær teknisku ráðstaf-
anir, sem nauðsynlegar voru
áður en fyrsta blaðið kom út.
ftitstjómin varð því að vinna
að fyrsta blaðinu daginn fyrir
útkomu þess án ljóss, án hita
og án símasambands. En rit-
stjómin hafði lofað blaðinu 1.
janúar og frá því mátti ekki
víkja.
Hinn 4. janúar hét leiðari
blaðsins: Við kertaljós í gömlu
og óþrifalegu pakkhúsi. Og
þar sagði ritstjórinn m.a.:
„Fyrsta verkalýðsblaðið í
Bretlandi er skrifað af okkur
við kertaljós og með kalda
•fætur. En þótt skrifstofan sé
köld, eru blaðamehn og starfs-
lið vermt af ósigrandi kjarki
hinnar róttæku verkalýðs-
hreyfingar“.
Þótt margt gengi á tréfót-
um, komst blaðið samt út og
það var aðalatriðið í augna-
blikinu. Lesendurnir fengu í
hendur 12 síðna blað í litlu
David Ainley
liðu mörg ár áður en blaðinu
tókst að vinna sér grundvöll
á því sviði. Enn þann dag í
dag er sala blaðsins aðaltekju-
lindin, þótt auglýsingarnar
veiti nokkurn styrk nú orðið.
Á því sera hér hefur verið
nefnt er auðséð að fyrstu spor-
in hafa verið fjárhagslega
mjög erfið úrlausnar. Til þess
að láta endana mætast um
tekjur og gjöld varð því ekki
um annað að ræða en að safna
peningum.
Fyrsta áætlunin hljóðaði
upp á að safna a.m.k. 300
sterlingspundum mánaðarlega.
Þetta tólcst og meira en það,
því að fyrsta árið söfnuðust
5000 pun’d. Þetta góðæri hafði
þau áhrif að 1. maí var mögu-
legt að stækka blaðið um 6 síð-
ur og var það 18 síður allt til
1940, þegar pappírsskömmtun
var upp tekin í Bretlandi, en
þá minnkaði það niður í sína
upphaflegu stærð.
mn «*"-«.-MWiHjira! •■T'•'?!<* ^ * "• f T*' ’.

■■föúkr,—■
Ðtiiltf Worleer
T08CHLIGHT WEIXOMErlS>HSif
TO THT M W PAPER
Twnlv ihfiusaiui i Ih’i i' as lln' firs!
ropifs i’oll ofl: itu- jtii'HV
Sní.ití lo
rrítdkTx !
:
,, "Vl
••"Brfsxawsií
SfeSsS:
immmk

* ««. •»!«»*<
.1 . .. I . '*v <- h
. *•''*'•*-r:
• •
claiœs ‘ DO
dyftsemcnt’

HW, WEEKS
Tatikt fail tn raitc'fúill

.1ss
asgmWms.
Í2%||p
Ks-fefeSfeS......

t'O Enginecnt ptit ra»c
for nwre pay today
iVi'/cniíli of
E'ÍráiÍÁT.i’itk- ycars, says jnpíHfr/r?
• -jPoHítt wj Tr'"'
:
......; :•.

Fyrsta blaöið eftir
En stöðugt verður blaðið að
treysta á fylgjendur sína og
stuðningsmenn um framlög
upp í halla þann, sem er á
rekstrinum. Og með fórnum
og þrautseigju liefur brezk al-
þýða séð blaði sínu fyrir fjár-
miuium svo að rekstrinum
væri borgið hverju sinni. Einn-
ig hefur Kommúnistaflokkur-
inn ætíð getað leitað til verka-
lýðsins um stórframlög til
uppbyggingar og aukningar á
rekstrinum, þegar nauðsynlegt
hefur verið.
Sérstök deild er starfandi
við blaðið, sem sér eingöngu
um öflun söfnunarfjárins. Er
það starf geysilega vel skipu-
lagt og árangursríkt, ekki að-
eins hvað fjárhaginn snertir
heldur einnig pólitískt. Á
seinni árum hefur oftast nær
orðið að safna milli 35—40
þúsund pundum árlega upp í
óumflýjanlegan halla.
Síðasta áratug hefur Barb-
ara Niven veitt söfnuninni
forstöðu af frábærum dugnaði,
hugkvæmni og samvizkusemi.
Skrifar hún daglega í blaðið
hvatningar og áskoranir til
lesenda um að senda söfnun-
inni fjármuni og birtir um
leið tölur um árangur siðasta
dags og söfnunarinnar í heild.
í stuttu viðtali, sem ég átti
við hana lét ég þess getið
m.a., hve ég undraðist úthald
hennar og hugkvæmni við að
geta stöðugt árið um kring
skrifað til lesenda um þetta
,,óintressanta“ efni og liafa þó
oftast eitthvað nýtt að
segja. Þótt ótrúlegt sé, era
þessir pistlar hennar lifandi
og endurtekningar furðu litl-
ar, enda mikið lesnir og á-
hrifarilcir. Hún sagðist vinna
sér þetta mjög létt, því liún
fengi alltaf eitthvað nýtt til
að skrifa um frá lesendum
sem skrifuðu henni. Hún fær
þetta frá 40 upp í 300 bréf
daglega allt árið um kring,
„en“ bætti hún við „það kost-
ar mig aðeins það, að ég verð
að lesa þau öll, hvert og eitt
einasta þeirra. Og með æfing-
unni verður maður fljótur að
sjá hvort í þeim er eitthvað,
sem hægt er að nota í blaðið".
Ofsóknir
iBrezkt auðvald sá fljótt, að
í því fólst mikil hætta að láta
það viðgangast að komið væri
á fót verkalýðsmálgagni sem
Daily Worker.
Þótt sölubann heildsalanna,
sem fyrr er að vikið, væri al-
varlegt áfall kom það í ljós
að það eitt mundi ekki nægja
til að stöðva útkomu blaðsins.
Voru því strax frá upphafi
ýmsar aðgerðir viðhafðar, til
að koma rekstrinum á kné.
Skrifstofur blaðsins voru t.d.
stöðugt undir eftirliti leyni-
lögreglunnar. Voru hafðar
gætur á öllum, sem skipti áttu
við skrifstofurnar. Era til
ýmsar sögur um skipti lögregl-
unnar við starfsfólk og gesti
blaðsins frá þeim árum, þótt
ekki tækist eftir þeim leiðum
að hnekkja gengi þess.
Hinsvegar kom það fljótt á
daginn, að yfirvöldin vissu
hvar hlekkurinn var veikast-
ur. Það er dýrt að gefa út
dagblöð, ékki sízt í Bretlandi.
Þess vegna var strax reynt að
vega áð blaðinu með meið-
yrðadómum og geysiháum
sektum og fangelsunum starfs-
fólks og jafnvel eigenda prent-
smiðjunnar.
Þetta leiddi meðal annars til
þess að strax á fyrsta ári
eftir slíka ofsókn varð blað-
ið að minnka um tíma niður í
4 síður meginhluta vikunliar.
Það mun vart hafa liðið nokk-
urt ár, sem blaðið varð ekki
fyrir meiri og minni áföllum
aðeins vegna þessara skipu-
lögðu ofsókna og vora í því
sambandi margir smámunir
notaðir sem átylla.
Hámarki náðu ofsóknir þess-
ar hinn 17. janúar 1941 þegar
Morrison þáverandi innanrík-
isráðherra bannaði útgáfu
blaðsins. Bann þetta stóð
meira en eitt og hálft ár eða
fram til 26. ágúst 1942. Sá
kapítuli í . sögu blaðsins, þegar
það var i banni er ekki sá
ómerkasti, þótt ekki sé rúm
til að ræða hann hér. En
baráttan fyrir afnárni banns-
ins varð geysivíðtæk og fjöl-
menn meðal verkalýðsins. Hún
vann blaðinu þúsundir stuðn-
ingsmanna og nýrra lesenda
og réði úrslitum um það, að
þvi var þó aflétt, en þá var sýnt
að áskorun um það mirndi liafa
orðio samþykkt á þingi T.U.C.
(þingi verklýðssambandanna),
sem háð var nokkra sáðar.
Efnisval og
starfslið
Strax í upphafi var kapp-
kostað að gera blaðið fjöl-
breytt að efni og aðlaðandi út-
lits eftir því sem aðstæður
leyfðu, þótt segja megi að
fyrstu árin hafi margt skort
á að frambærilegt vÆri miðað
við það sem nú tíðkast. Réði
þar að sjálfsögðu fyrst og
fremst fjáx’hagsspursmálið og
kannslú í sumum tilfellum viss
þröngsýni og skoitur á kunn-
áttu. Samt urðu sumar „ný-
ungar“ þess til eftirbreytni
hinum stóru og auðugu blöð-
um. T.d. byrjaði Daily Worker
fyrst brezkra blaða að birta
breytingarnar 1948 {
leiðarann á fremstu síðu og
hefur Daily Mail og fleiri blöð
telcið það upp síðar, þótt þau
vilji ekki viðurkenna hvaðan
fordæmið sé.
Á frumbýlisáranum hófust
í blaðinu ýmsir mjög vinsælir
þættir, sem era við líði eim
þann dag í dag og þykja ó-
missandi, svo sem Minnisbók
verkamaxuisins (Worker’s
Notebook), sem Walter Holm-
es hefur lengst af skrifað og
hlotið miklar vinsældir fyrir.
Þá má nefna þáttinn Bi’auð og
ost (Bread and Cheese), sem
hirm þekkti þingmaður og
framherji William Gallacher
skrifaði lengst.
íþróttafréttir hófu einnig'
fljótlega göngu sína, en að
skömmum tima liðnum voru
þær felidar niður. Á þeim dög-
mn munu þær hafa þótt helzti
borgaralegt lesefni, sem aðeins
sljóvguðu baráttuþrek verka-
lýðsins. Fjögur ár liðu því þar
til íþróttaþátturinn hóf aft-
iu’ feiil sinn og þykir hánn
nú ómissandi með öllu, enda'
hefur liann yfir að ráða fyi’sta
flokks stai-fsliði.
Þá má ekki gleyma veðreiða-
sérfræðingi blaðsins. En eina
og kunnugt er era veði’eiöar
ótrúlega vinsælar í Bretlandi
og binda hugi almennings svo,
að dagblöðin verða að eyða
tiltölulega miklu rúmi í að
skrifa um þær. Sérfræðingur
blaðsins á þessu sviði er mjög
dáður meðal lesenda og hafa
stói’blöðixx boðið í hann stór-
fé. Hann ér ómenntaður
,,kolcney“ úr East End, sem
sagt er að fári aldrei á veð-
reiðar, en geri hins vegar
ekkert annað en umgangast
hestana og þó sérstaklega
hestamennina, Spádomar hans
hafa þótt ótrútega sannir og
mun blaðið vera meira keypt
fyrir miklar veðreiðar aðeins
vegna þessa. — Blaðasalinn,
sem ég átti skipti við, hélt
fram ýmsum blöðum meir en
Daily Worker, en það fyrsta
sem hann nefndi í sambaadi
>