Þjóðviljinn - 29.06.1974, Blaðsíða 5

Laugardagur 29. júnl 1974. .ÞJÓÐVILJIIVN — SIÐA 5 .
Virkjunarframkvæmdir hófust
1970 eins og ekkert hefði i skorist.
Hæstaréttardómur féll, Þingey-
ingar (landeigendur) stóðu með
pálma og vopn i hönd.
Þegar vinstri stjórnin kom til
skjalanna 1971, ákvað hún von
bráðar að virkja við Sigöldu og
setja niður deilur með mönnum
norður þar. í þvi sambandi gerði
hún tillögu um linu norður
Sprengisand. Norðlendingar tóku
þvi rétt eins og þegar hundi er
gefin heil kaka. Deilan leystist i
mai 1973 svo að litla virkjunin
dýra, sem unnið var að,komst þó i
gagnið með haustinu.
Hönnun og bygging orkuvers af
meðalstærð tekur hjá okkur þvi
miður ei skemmri tima en 6 til 8
ár. Laxárdeila setti þvi strik i
reikninginn fyrir Norðlendinga.
Það er alvöru-mál að láta mesta
iðnaðarbæ landsins.Akureyri, búa
við orkuskort. í þvi sambandi er
það algjört hégómamál, hvaðan
rafmagnið kemur. Það er hlut-
verk Alþýðubandalagsins að eyða
tortryggni milli sveita og þétt-
býlis og á milli landshluta.
Nú er jarðgufuvirkjun i Kröflu
ákveðin, talið er unnt að reisa
hana á skemmri tima en vatns-
orkuver. Tengilina um byggðir
komin vel á veg. Að hika er sama
og tapa.
Ég lit svo á, að vart beri að telja
Laxárdeiluna einstæðan og fri-
standandi atburð, hún á hliðstæð-
ur erlendis. Hin alþjóðlega nátt-
úruverndarstefna átti hér drjúga
hlutdeild. En hitt mátti þó sin enn
meira, hið þróttmikla afl landeig-
endanna, sem er vafalitið af
sama hagfræðilega bakgrunni
sprottið og sú stefna sem nú ris æ
hærra i þróunarlöndunuj, en það
er að eiga hlutdeild i starfsem-
>inni, en láta ekki aðra fara yfir
lönd sin. Og er sú stefna farin að
hafa viðtæk áhrif á fjármálaþró-
unina.
Hugleiðingar um
hersetu hefðu verið
dæmdar
föðurlandssvik
— Hvað viltu segja um herset-
una?
— Það ástand særir þjóðernis-
tilfinningu mina. Ég er alinn upp
norður i Eyjafirði hjá traustu
bændafólki. Hugleiðingar, svo ég
tali nú ekki um gjörðir, sem
stuðla kynnu að her eða hersetu,
hefðu verið dæmdar föðurlands-
svik — lélegur Islendingur það.
Ég varðveiti þessa lifsskoðun,
enda er hún hluti siðgæðis. Fræði-
lega virðist hún réttj gegnum all-
an vopnaáróðurinn heyrist rödd
Sameinuðu þjóðanna um nauðsyn
á hlutlausum beltum menningar-
þjóða til eflingar friði og öryggi i
heiminum.
Mér fellur miður þegar vel-
gefnir menn halda þvi fram, að
herinn sé hér okkar vegna, ég tel
brostinn hlekk i siðgæðisvitund
þeirra. Þrástagast er á þvi dag
eftir dag að hér i Evrópu hefði
brotist út styrjöld á siðari árum,
ef Bandarikin hefðu ekki haft her-
stöðvar sinar. En látum nú hug-
ann hvarfla að sögunni hinumeg-
in á hnettinum. Þar höfðu Banda-
rikjamenn hverja herstöðina við
aðra, og samkvæmt Evrópu-
kenningunni hefði átt að haldast
þar friður. Nei svo var þó aldeilis
ekki, þar tókst Bandarikjamönn-
um að koma af stað tveimur
styrjöldum.
I raun og veru höfum við ís-
lendingar alls ekki efni á þvi að
hafa hér svonefndar „varnar-
stöðvar”. Þær draga bæði úr sið-
ferðilegri og verklegri atorku
þjóðarinnar. Þegar verið var að
smeygja hernum inn, þá var þvi
lætt að þjóðinni, að landið væri
svo gæðasnautt, að hér væri vart
lifvænlegt. Að vinna fyrir herinn
eða i sambandi við hann var gert
að einum lifvænlegasta atvinnu-
veginum. En svo gott og gjöfult
land og landgrunn eigum við, að
þessu varð ekki haldið út til
lengdar.
Á sama hátt, meðan samið var
við Aluswiss um aðeins 22 aura á
kilowattstund af forgangsorku
allt fram til 1997, var þvi haldið
fram og þrástagast á þvi bæði i
ræðu og riti, að vatnsföll yrðu
verðlitil sem orkugjafar um eða
fyrir 1980, kjarnorka átti að koma
i staðinn.
Landhelgismálið væri
í stórfelldri hættu
ef ihaldið kœmist til valda ásamt varaliði sinu úr
Alþýðuflokknum eða Karvel Pálmasyni
3. febrúar 1971 lagði Alþýðubandalagið, fyrst
allra flokka, fram tillögur sinar um stækkun
landhelginnar. í tillögum Alþýðubandalagsins
fólst þá strax sú meginstefna sem siðan var fylgt
eftir kosningarnar 1971. í tillögunum voru þessi
meginatriði:
1. Að gefin yrði út reglugerð um stækkun fisk-
veiðilandhelginnar frá og með 1. desember 1971.
2. Að öðrum þjóðum yrði tilkynnt um 100 milna
mengunarlögsögu.
3. Að tilkynna þeim þjóðum sem veiðar hafa
stundað við ísland þessar ákvarðanir sérstak-
lega.
4. Að undirbúa þátttöku íslands i hafréttarráð-
stefnunni i samræmi við þessa ályktun.
:elana mavo
f ishingpéacéplan
By Hull Oaily Mail Fishíng Reporter
XpOR THE FIRST TIME in the Iceland fishing
J- limit row, one of its leading officials has put
forward a solution which would satisfy Britain’s
trawler industry.
The plan, suggested by the
Mayo* of. Reyk.iavik at a
House of Commons meeting
last night, is for Britain and
, Iceland to agree to lim.it and
ward by. the Britisih trawlin-g
industry as a possible solu-
tion,” he said.
PRESS IOEA
. „ „ , , , .... “So far the Icelandic
share the flsh catches within Government as a whole has
the proposed 50-mile limit. rejected the suggestion. I
If agreed to, this could hbpe Mr Grimaldsson will
avert tfre head-on confronta- press this idea on his govern-
tion between the two countries ment.
which seems imminent on <‘The ball nnw lie« in
Sívi6'' h TÍ611 IceI?.nd. is land’s court and an early reply
due to ímpose the new limit. js expected from them after
Mr Geir Grimaldsson, who, the latest talks. Hopefully Mr
as Mayor of Reykjavik, plays Grimaldsson is reflectihg a
a leading part in Icelandic change of attitude in Iceland,
politics, gave his views last but at the moment there is
last night at a joint Labour- nothing to show that this is
Conservative fisheries com- happening.”
Wesf HuHetÍSm Mrirefame« Mr Lain« and other tedera-
Mr James tion representatives are due
- onneon. to meet the joint Commons
Mr Grimaldsson said the flsheries committ nextWi
Crklippa úr breska daglbaðinu Daily Mail i Hull, 27. april 1972, þar sem
segir frá „friðaráætlun” Geirs Hallgrimssonar. Blaðið taldi að nú væri
loks að rofa til — fyrir Bretum I landhelgismálinu.
Eftir að hinir flokkarnir höfðu
haft þessar tillögur Alþýðu-
bandalagsins i landhelgisnefnd
þingflokkanna til athugunar i
viku var efnt til fundar i
nefndinni á ný.
Lögðu allir flokkarnir fram
sérstakar tillögur og kom þá i
ljós að Alþýðubanadalagið eitt
hafði fram að færa fastmótaðar
tillögur i þessum efnum. Það
eitt gerði tillögur um ákveðna
stækkun landhelginnar og tima-
setti gildistökuna. Það lagði
afdráttarlaust til, að reiknað
yrði með 100 milna mengunar-
lögsögu. Þáverandi stjórnar-
flokkar vildu enga bindandi af-
stöðu taka i málinu. Fram-
sóknarflokkurinn lagði aðal-
áherslu á uppsögn samninganna
við Breta og Vestur-Þjóðverja,
en Hannibal lagði til að hafinn
yrði undirbúningur að útfærslu
landhelginnar i 50 milur amk.
„eigi siðar en áður en alþjóða-
ráðstefnan um réttarreglur á
hafinu kemur saman ”,
Vegna tregðu Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins
náðist ekki samkomulag i land-
helgisnefnd þingflokkanna. En
stjórnarandstöðuflokkarnir
náðu samkomulagi um þessi
meginatriði:
1. Stækkun landhelginnar I 50
milur ákveðin.
2. Gildistökudagur eigi siðar en
1. september 1972.
3. Ákveðin vcrði 100 milna
mengunarlögsaga.
4. Lýst verði yfir að
samningarnir frá 1901 séu
ekki bindandi fyrir íslendinga.
Þessi stefna sigraði sem
kunnugt er i kosningunum 1971
og landhelgin var færð út i 50
milur 1. september 1972.
Stöðugt á svikráðum
Ihaldið hefur æ siðan setið á
svikráðum við 50 milna
stefnuna. Forsvarsmenn þess
og málgögn reyndu hvað eftir
annað að hræða landsmenn
fyrir útfærsluna frá henni, til
dæmis með sifelldum forsiðu-
hótunum I Morgunblaðinu um
stórfellt og háskalegt þorska-
strið. Forustumenn Alþýðu-
flokksins kölluðu útfærslu-
stefnuna „fruntaskap” og
„ævintýramennsku” o.s.frv.
Eftir að landhelgin hafði verið
færð út var ætið reynt að gera
sem allra minnst úr útfærsl-
unni, að hún væri árangurslaus
og einskis virði. Sagt var i
Morgunblaðinu að Bretar hefðu
fiskað meira við landið en áður,
enda þótt Bretar sjálfir gæfu
upp verulega lækkun á afla-
tölum.
Ljótur hlutur Geirs
Sérstaklega er ljótur hlutur
Geirs Hallgrimssonar i þessum
málum. Hann fór hverja ferðina
á fætur annarri til Briíssel til
þess að ráðgast við NATO, eftir
að bresku herskipin höfðu
haldið hér uppi stórfelldum
árásum á Islenskum fiskimiðum
um nokkurt skeið. Geir
Hallgrimsson fór utan meðan
hann var borgarstjóri til þess að
reyna að semja um lausn land-
helgisdeilunnar á bak við
islensk stjórnarvöld. Var skýrt
frá þessu i bresku blaði sem hér
birtist mynd af. Þá var ekki
frýnilegur sá kaflinn sem Geir
letraði með sjálfum sér i land-
helgissöguna er hann fordæmdi
aðgerðir landhelgisgæslunnar
gegn landhelgisbrjótnum
Everton.
Fullvist má telja að ferill
Geirs i landhelgismálinu sé
einhver ógeðfelldasti kafli
nokkurs islensks stjórnmála-
manns i þessum málum.
Eða Gunnar!
Þegar ljóst var orðið að
forusta Sjálfstæðisflokksins var
bókstaflega fyrirlitin af
almenningi vegna framkomu
Eykons og Geirs I landhelgis-
málinu, reyndi Gunnar
Thoroddsen að bjarga flokki
sinum á flot i nýju máli: 200
milur! En þar fór svo sem
vænta mátti að þjóðin gerði grin
að þeim félögum fyrir vikið.
Jafnvel þótt Sjálfstæðisflokkur-
inn legði til 500 milna landhelgi
yrði ekki mark á honum tekið.
Gunnar Thoroddsen hefur lika
allan timann haft Haag-dóm-
stólinn á bakinu og hefur bein-
linis lýst þvi yfir að 200 milurnar
færu til Haag. Hann vék sér
undan að svara þvi I sjónvarps-
þætti hvort Ihaldið myndi, ef
það kæmist til valda, hlita úr-
skurði um að 50 milurnar væru
ógildar. En Gunnar var sam-
mála Haag-dómstólnum um það
meginatriði, að 50 milurnar
væru einskis virði.
Gylfi
Það var utanrikisráðherra
Alþýðuflokksins sem kallaði út-
færslustefnu Lúðviks Jóseps-
sonar „fruntaskap”, „siðleysi”
og „ævintýramennsku”. Það
var Alþýðuflokkurinn sem
hengdi sig eins og hundsrófu
aftan i Sjálfstæðisflokkinn i öllu
landhelgismálinu; má minna á
framkomu Gylfa I Everton-
málinu og ódrengilega árás
hans á starfslið landhelgisgæsl-
unnar.
En almennt má gefa Alþýðu-
flokknum þá einkunn i land-
helgismálinu að hann hafi engu
breytt, nema þegar hann gerðist
hjálparsveit ihaldsins til
óþurftar.
Lúðvik Jósepsson sjávarútvegs-
ráðherra og forusta Alþýðu-
bandalagsins I landheigismálinu
réð úrslitum.
Hannibal
Framkoma forustumanna
Samtaka frjálslyndra og vinstri
manna i landhelgismálinu var
yfirleitt heilsteypt. Þeir studdu
þá stefnu sem Lúðvik Jósepsson
hafði forustu um þrátt fyrir
linjulegar úrtölur af og til. Tóku
ráðherrar frjálslyndra þá
gjarnan undir með Einari
Agústssyni sem var iðulega
ákaflega tregur til þess að
fylgja fram markaðri stefnu.
En þó tók steininn úr þegar
Hannibal gerðist málsvari þess
að sendur yrði málflytjandi til
Haag. Raunar tók Þjóðviljinn
og Alþýðubandalagið svo
hraustlega á þessari afstöðu
Hannibals að hann beinlinis
hrökklaðist út úr rikisstjórninni
fyrir vikið. En þess er vert að
geta i þessu sambandi, að
enginn þeirra félaga i
vantraustinu, Hannibals, Gylfa
eða Geirs, þorði nokkru sinni að
gera það að tillögu sinni á
alþingi að málflytjandi yrði
sendur til Haag-dómstólsins.
Treyst á Lúðvik
Það var einkennandi fyrir af-
stöðu þjóðarinnar i landhelgis-
málinu, einkum á meðan
þorskastriðið stóð yfir, að þjóðin
treysti á forustu og einbeitni
Lúðviks Jósepssonar og Alþýðu-
bandalagsins. Þetta gramdist
einstaka forustum önnum
Framsóknarflokksins og þá
einkum Olafi Jóhannessyni, for-
sætisráðherra. Hann efndi til
blaðamannafunda án sjávarút-
vegsráðherrans, sem land-
helgin heyrði þó undir, til þess
að koma sjálfum sér á
framfæri. Þó var alvarlegast
hvernig Ólafur kom fram i sam-
bandi við þá samninga, sem
gerðir voru við Breta^gagnvart
samráðherrum sinum.
Verulegur árangur
Verulegur árangur hefur
náðst I landhelgismálinu, og
fullvist er að enn meiri árangur
næst ef unnt verður að forða
þjóðinni frá óláni ihaldsstjórnar
— hvernig sem hún yrði saman
sett. En sá árangur sem náðst
hefur er vitanlega i hættu, ef illa
færi.
Það traust sem þjóðin hafði á
Lúðvík Jósepssyni i landhelgis-
málinu er jafnheilt og það var
fyrir einu ári eða svo þegar
bresk herskip réðust að fiski-
bátum okkar. Það traust
byggist bæði á Lúðvik sem ein-
staklingi og þeirri sterku
forustu sem Alþýðubandalgið
hafði i málinu. Alþýðubanda-
lagið var eini stjórnmála-
flokkurinn sem kom fram af
fyllstú heilindum gagnvart
hagsmunum islensku þjóðar-
innar. Undirlægjuháttur gagn-
vart stórveldum, hernaðar-
bandalögum eða hrein og bein
pólitisk hálfvelgja varð öðrum
flokkum að fótakefli.
—sv