Þjóðviljinn - 27.04.1975, Blaðsíða 11

Sunnudagur 27. apríl 1975. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
Töku
hreyfingar
Eðlilegasta skipting á mynd-
efni er hrein klipping, eitt mynd-
skeið endar og annað hefst.
Klipping kemst næst þvl að likja
eftir starfsemi augans. Augað
færist af einum hlut til annars á
sekúndubroti án þess að skoða
það, sem á milli hlutanna kann að
vera.
Þegar við beinum augunum I
ýmsar áttir, tökum við eftir af-
stöðu hluta hvers til annars eftir
þvi hvort við snúum höfðinu til
vinstri eða hægri, upp eða niður
eða færum okkur jafnvel úr stað.
Við klippingu i kvikmynd getur á-
horfandinn ekki vitað I hvaða átt
tökuvélinni hafi verið beint og
hvoru megin nýja myndefnið sé
við hið fyrra. Sllka rúmtilfinningu
þarf að búa til með uppröðun
myndskeiða.
Tökuhreyfingar gefa að öðru
jöfnu meiri rúmtilfinningu en
klipping. Þö er það ekki höfuðtil-
gangur þeirra. Tökuhreyfing,
sem hefur þann einn tilgang að
skapa rúmtilfinningu eða lýsa
staðháttum, er mjög þreytandi
fyrir áhorfandann. Meðan á
hreyfingunni stendur er myndin
óljós, flöktandi og leitandi. Til
þess að gera áhorfandanum auð-
veldara fyrir, er nauðsynlegt að
nota einhverja hreyfingu á mynd-
sviðinu, t.d. mann á gangi, bil i
akstri o.s.frv., til þess að stjórna
athygli áhorfandans. Hluturinn á
hreyfingu er skýr, en umhverfið
liður framhjá.
Talað er um tökuhreyfingu
þegar tökuvélin er hreyfð eða
færð úr stað til þess að skipta um
myndefni, breyta sjónhorni eða
myndstærð. Þótt brun (zoom) sé
ekki fólgið i hreyfingu á tökuvél-
inni, má flokka það undir töku-
hreyfingar. Helstu tegundir töku-
hreyfingar eru snúningur, akstur
og brun.
Við snúning er tökuvélinni snú-
ið lárétt eða lóðrétt án þess að hún
færist úr stað. Umhverfið virðist
hreyfast framhjá áhorfandanum.
Snúningur er algengasta töku-
hreyfingin og er mest notaður til
að fylgja eftir hlutum á hreyf-
ingu.
Akstur er fólginn i þvi, að töku-
vélin færist úr stað meðan á töku
stendur. Tilgangurinn er ýmist
sá að fylgja eftir hlutum á hreyf-
ingu eða breyta um sjónhorn og
myndstærð. Þegar t.d. manni er
fylgt eftir með akstri tökuvélar er
sjónhornið og myndstærðin ó-
breytt, (maðurinn sést frá sama
horni og stærð hans breytist ekki I
myndrammanum), en bakgrunn-
ur og forgrunnur liða hjá. Þegar
tökuvélinni er hins vegar snúið til
þess að fylgja eftir manni á
gangi, breytist sjónhorn og
myndstærð. i byrjun sjáum við
hann t.d. framan frá, síöan frá
hlið og að lokum aftanfrá, auk
þess nálgast hann og stækkar I
myndrammanum og hverfur sið-
an. Akstursmynd er þannig
tengdari viðfangsefninu en snún-
ingsmynd.
Báðar þessar tökuhreyfingar
eiga sér hliðstæðu við upplifun
okkar á umhverfinu með augun-
um. Snúningsmynd er svipuð
upplifun og þegar við virðum
fyrir okkur umhverfi i leit að ein-
hverju sérstöku með þvi að renna
augunum hægt eftir þvi. Aksturs-
mynd er svipuð upplifun og þegar
við göngum eða ferðumst og sjá-
um umhverfið liða hjá. Akstur er
i rauninni eðlilegri hreyfing en
snúningur, vegna þess aö við
akstur verður ekki til nein tilfinn-
ing fyrir leit, eins og alltaf verð-
ur þegar tökuvélinni er snúið.
Brun á sér enga hliðstæðu i
starfsemi augans. Með brunlinsu
(zoomlinsu) er brennividdinni
breytt og nyndefnið stækkað eða
minnkað i myndrammanum.
Ahrifin eru svipuð og þegar töku-
vélin er látin nálgast eða fjar-
lægjast myndefnið i akstri. Brun-
linsan breytir hins vegar rúm-
skynjun myndarinnar (perspekt-
Ifi). I viðustu mynd verða hreyf-
ingar og f jarlægðir að og frá töku-
vélinni ýtkar, en 1 þéttustu mynd
styttast fjarlægðir og myndin
virðist samanþjöppuð. Vegna
þessa er brun mjög vandmeðfar-
ið. Algengustu mistök við notkun
bruns eru þau, að likja meö þvi
eftir akstri en I akstri fer tökuvél-
in inn i myndina að þeim hlut,
sem athyglin beinist að, án þess
að breyta eiginleikum myndar-
innar.
Um allar tökuhreyfingar gildir
sú regla, að þær hefjast og enda á
kyrri mynd. Að öðru jöfnu felur
endirinn I sér einhverskonar svar
við byrjuninni og réttlætir meö
þvi tökuhreyfinguna.
Þegar tökuhreyfingar eru rökrétt
og eölileg afleiðing atburðarásar-
innar tekur áhorfandinn yfirleitt
ekki eftir þeim. Þannig eru þær á-
hrifamestar. Þegar þær eru á-
stæðulausar og tilgerðarlegar, er
eftir hreyfingunni sjálfri tekið.
Sumir óþroskaðir áhorfendur tala
um „listræna” kvikmyndatöku,
þegar þeir verða mjög varir við
tökuhreyfingar. Þvi miður verður
maður oft var við, að óduglegum
kvikmyndatökumönnum er hrós-
að fyrir góða kvikmyndatöku,
þegar þeir beita tökuhreyfingum i
óhófi og hugsun myndarinnar
hverfur i skuggann, sé hún ein-
hver.
Það er grundvallarregla I kvik-
myndagerð ekki siður en öðrum
greinum, að nota ekki tæknibrell-
ur né aðrar aðferðir nema þær
séu eðlileg og rökrétt afleiðing
innihaldsins og hjálpi áhorfand-
anum við að skilja það. Töku-
hreyfingar eru þvi oftast nær
„faldar” á einhvern hátt. Séu þær
ekki faldar.er það oft til að skapa
óróa og óttakennd með áhorfand-
anum, vegna þess að hann veit
ekki, hvar hann á að festa athygl-
ina.
Auglýsið í
sunnudagsblaði
ÞJÓÐVILJANS
Snúningur. Tökuvélin hreyfist ekki úr stað. Maður-
inn sést fyrir fyrst að framan siöan að aftan.
Akstur. Tökuvélin er alltaf i sömu afstöðu til
mannsins og hann sést stöðugt frá sömu hlið.
J — 11 • BIFREIÐAR eftirvali, 500 þús
12. UTANLANDSFERÐ eftirvali.
13.- 27. UTANLANDSFERÐIR eftirvali, 100þús.
28.— 32. HÚSBÚNAÐUR eftir vali, 50 þús.
33.— 42. HÚSBÚNAÐUR eftir vali, 25 þús.
43. 400. HÚSBÚNAÐUR eftir vali, 10þús.
_ 4.500.000.00
_ 250.000.00
_ 1.500.000.00
_ 250.000.00
_ 250.000.00
_ 3.580.000.00
Dregið I f, fíokki 6. mai
m