Þjóðviljinn - 27.04.1975, Blaðsíða 2

2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 27. apríl 1975.
Máttu
þvottakonurnar
fara í verkfall?
Umsjón:Vilborg Haröardóttir.
Þaö er beðið eftir dómi í
Svíþjóð. Dómi svokallaðs
Vinnudómstóls (Arbets-
domstolen) í máli tíu
þvottakvenna frá bænum
Skövde gegn hreingern-
ingafyrirtækinu ASAB.
Tvær kvennanna voru
reknar úr vinnu fyrir að
hafa æst til verkfalls, að
því er atvinnurekendinn
heldur fram. Hinar voru
reknar fyrir að neita að
snúa aftur til vinnu sinnar
ings Selskab/ sem aftur er
hluti danska hringsins
Internationa I Service
System, sem rekur starf-
semi sína í 15 löndum, og
reyndi einmitt í vetur að
komast inná islenskan
vinnumarkað.
Þessi margþjóða hreingern-
ingafyrirtæki eru þekkt að óbil-
girni og ósanngjörnum kröfum i
garð verkafólks sins og meðal
þess sem tekið er fram i heildar-
samningum þeirra við verklýðs-
samböndin er að enginn megi
reka áróður fyrir breytingum á
samningnum né fyrir verkfalli á
vinnustað.
getur farið, að þær verði neyddar
til að greiða málskostnað og
kannski 200 kr. sænskar i skaða-
bætur. Málinu verður ekki visað
til neins æðri dómstóls. Dómur
Vinnudómstólsins er endanlegur.
ISS gerði gólfþvottinn
að iðnaði
Fjallað var um málið fyrir
Vinnudómstólnum i þrjá daga, 3,-
6. april, en dómsins er ekki vænst
fyrr en u.þ.b. mánuði siðar eða i
byrjun mai. Þúsundir manna um
alla Sviþjóð og i nágrannalöndun-
um hafa lýst yfir stuðningi við
þvottakonurnar, bæði persónu-
lega og gegnum verklýðsfélög og
jafnréttisfélög. Peningum hefur
fyrir, að þær kæmu á vinnustað
og væri sagt, að þann daginn væri
engin vinna fyrir þær. Þær máttu
þá snúa við heim, án borgunar,
heim til barna og barnagæslu,
sem þær urðu auðvitað að borga.
Hún lýsti lika streitunni á
vinnustaðnum og þvi hvernig
vinnuálagið jókst, en launin
minnkuðu þegar ASAB fór að
stjórna hreingerningunum. Og
hvernig þvottakonurnar neyddust
stundum til að vinna ver til að
komast yfir það sem þeim væri
ælJað.
Þetta var löngu áður en til
verkfalls kom, en nú er þetta við-
tal og fleiri ummæli þeirra Britt-
Marie meðal málsskjala Vinnu-
dómstólsins.
Beöiö
mikil-
vægasta
dóms
kvenna-
ársins í
Svíþjóö
Nokkrar Skövde-kvennanna I sjónvarpsumræöum viö verklýösleiötoga
og atvinnurekendur.
nema félagar þeirra væru
jafnframt teknar aftur í
vinnu.
Málið hefur vakið feyki-
athygli bæði i Svíþjóð og
einnig annarsstaðar á
Norðurlöndum, ekki sist
þar sem i hlut á dótturfyr-
irtæki Det Danske Rengör-
Ragnhild Andersson
Dómuri máli þvottakvennanna
frá Skövde verður bæði prófmál á
tilverurétt slikrar samningsgerð-
ar og einnig prófmál og fyrsti
dómursænska vinnudómstólsíns i
sambandi við uppsagnir vegna
verkfalls. Það skiptir þvi ekki að-
eins persónulega máli fyrir
þvottakonurnar tiu hvernig málið
fer, heldur alla launþega sem
kæmist gætu i slikar aðstæður,
þar sem dómurinn skapar for-
dæmi fyrir samskonar mál i
framtiðinni.
Þvottakonurnar lita svo á að
þeim hafi verið sagt upp að til-
hæfulausu og krefjast þessvegna
skaðabóta að upphæð samtals 200
þús. sænskra króna (u.þ.b. 7,6
milj. isl. kr.) frá ASAB. Komist
dómstóllinn að þeirri niðurstöðu
að þær og verklýðsfélagið hafi
rétt fyrir sér verður hreingern-
ingafyrirtækið skyldað til að taka
þær aftur i vinnu og jafnvel borga
skaðabætur. Reyndar stendur
verklýðsfélagið ekki að baki
nema tveim þeirra, Ragnhild
Anderson og Britt-Marie Johans-
son, þessum tveim sem fyrst voru
reknar fyrir að beita sér fyrir
verkfalli. Hinar átta standa sjálf-
ar fyrir máli sinu sem hópur.
Komist dómstóllinn hinsvegar
að þeirri niðurstöðu, að uppsagn-
irnar séu réttmætar verða kon-
urnar aliar atvinnulausar og svo
Þannig sér teiknari Dagens Nyheter Vinnudómstólinn, sem oft hefur veriö sakaöur um aö dæma
atvinnurekendum og valdhöfum i hag. Aö. sjálfsögöu á engin kona sæti þar.
veriö safnað til stuðnings þeim og
fundir haldnir.
Sænsk blöð hafa skrifað mikið
um málið og flest stutt málstað
þvottakvennanna. Og dregin
hefur verið fram i dagsljósið i
þessu sambandi starfsemi
danska auðhringsins Inter-
national Service System, heims-
ins stærsta hreingerningasam-
bands, sem fann upp aðferð til að
hagnast enn meir en áður á vinnu
láglaunakvenna með þvi að gera
gólfþvotta og hreingerningar að
iðnaði.
Forsagan
Það var i byrjun október sl. ár
sem þvottakonur i Billingehus i
Skövde mynduðu verklýösklúbb á
vinnustað sinum og kusu Ragn-
hild Andersson og Britt-Marie
Johansson ritara sina. Strax þá
sakar forstjórinn Ragnhildi um
að vera „æsingamanneskja” af
þvi að hún hafi átt einn mestan
þátt i að stofna klúbbinn og hótar
henni að hún sé „laus” i stöðu ef
hún ekki breytist.
— Nú skil ég hvað „óþægileg-
ur” starfsmaður er, segir Ragn-
hild 3. október i blaðaviðtali. Það
er svona manneskja eins og ég,
sem „er erfið og hleyp beint i
verklýðsfélagið með hvaðeina”.
En auðvitað geri ég það þegar við
getum ekki fengið leiðréttingu
mála okkar nema með aðstoð fé-
lagsins.
Sjálf hefur Ragnhild unnið fyrir
sér og sex börnum sinum i 15 ár
með gólfþvottum. Hún er stolt af
stöðu sinni og vill njóta virðingar
sem þvottakona, en ekki láta mis-
nota sig. I viðtalinu segir hún frá
nokkrum samstarfskonum sin-
um, sem aðeins séu ráðnar i þrjá
mánuði i senn og að kornið hafi
— Maður á að þegja, halda
kjafti og þvo og þvo og þvo, skil-
urðu. Og við verkafólkið eigum að
gjalda fyrir aukið álag og flýti
með þreytu á likama og sál, segir
Ragnhild.
Breiddist úr
Margar þvottakvennanna ótt-
uðust verkstjörann og voru
Britt-Marie Johansson
hræddar við yfirmennina, en
mest hræddar við að missa vinn-
una ef þær létu óánægju i ljós.
Eftir stofnun klúbbsins fóru fram
samningaviðræður þar sem þær
gátu borið fram kröfur sinar sem
hópur og sumt fengu þær leiðrétt.
Þetta skapaði fordæmi og nú
fóru þvottakonur annarsstaðar i
landinu að leggja niður vinnu til
áherslu kröfum sinum, fyrst i
Borlange, siðan i Malmfaltet.
Dag nokkurn kom einn forstjóra
ASAB fram i sænska sjónvarpínu
og hélt þvi fram, að þvottakonur
fengju i laun aö meðaltali 16 krón-
ur sænskar á timann. Ein kvenn-
anna i Billingehus-klúbbnum,
Kerstin Klang, varð svo reið þeg-
ar hún heyrði þetta, að hún
hringdi til Stokkhólms og spurði
sjónvarpsmenn:
— Ætlið þið að láta honum
liðast að sitja þarna og ljúga að
alþjóð?
En hún var ekki sú eina sem
brást reið við. Þvottakonurnar i
Skövde samþykktu að þær skyldu
þá krefjast 16 kr. á timann við
næstu samninga 5. desember.
Viðræður stóðu til 10. des. og
gekkst ASAB inná nokkrar kröf-
ur, en ekki þá að borga 16 kr. á
timann.
Svar kvennanna var verkfall,
annarsvegar til að krefjast 16
krónanna, hinsvegar i samúðar-
skyni við þvottakonur i Malm-
faltet. Þær leystu klúbbinn upp
svo þær gætu allar tekið þátt i
verkfallinu án þess að verklýðs-
félaginu yrði gert að greiða
skaðabætur og verkfallið hófst 11.
desember.
Reknar
Fyrsta eða annan dag verk-
fallsins (um það ber málsaðilum
ekki saman) voru þær Ragnhild
og Britt-Marie reknar, sakaðar
um verkfallsforystu og áróður.
Skorað var á hinar konurnar að
koma aftur i vinnu, en þær neit-
uðu nema uppsögn þeirra tveggja
yrði ógilt og samningar héldu
áfram. Þvi neitaði fyrirtækið og
verkfallið hélt áfram, Þvottakon-
urnar voru þá kærðar fyrir vinnu-
dómstólnum, sem beindi þvi til
þeirra að snúa aftur i vinnuna
með fyrirvara, þar sem verkfallið
væri ólöglegt. Þvi neituðu kon-
urnar og fljótlega voru þær allar
reknar.
Þvottakonunum i Malmfaltet
Framhald á 22. siðu.