Þjóðviljinn - 20.12.1975, Blaðsíða 13

Laugardagur 20. desember 1975. ÞJÓDVILJINN — SIÐA 13
r i
þingsjá
L _______U
V m liiilllil fr
JL lííll ut ft

r--------
þingsjá
L_________á
r--------^
þingsjá
L________i
Hér verður greint nokkuð frá málflutn-
ingi þeirra sex þingmanna Alþýðu-
bandalagsins, sem mæltu fyrir breyting-
artillögum við 2. umræðu fjárlaga sl.
þriðjudag.
Þeir eru Gils Guðmundsson, Helgi
Seljan, Svava Jakobsdóttir, RagnarArn;
alds, Garðar Sigurðsson og Stefán Jóns-
son.
Áður hefur verið greint frá efni ræðu
Geirs Gunnarssonar, fulltrúa Alþýðu-
bandalagsins i fjárveitinganefnd, við
þessa umræðu og birtir kaflar úr henni.
Svo sem áður hefur verið skýrt frá voru
tillögurnar allar felldar.
Gils segir: Eftir 5 ára starf er „aðstoð Islands við Þróunarlöndin :
Aöeins einn tuttugasti
af markmiðinu!
I upphafi ræðu sirinar fór Gils
Guðmundsson nokkrum orðum
um undirbúning stjórnarliðsins í
fjárveitingarnefnd undir 2. um-
ræðu fjárlaga: hlustað hefur ver-
ið á hina ýmsu embættismenn en
álit þeirra og tillögur að engu
hafðar. Þegar svo fjárlögin koma
til umræðu i þinginu sjálfu eru
engir ráðherrar viðstaddir nema
fjármálaráðherra.
1 þann mund sem Gils hóf sitt
mál gekk Vilhjálmur Hjálmars-
son menntamálaráðherra i sal-
inn, og sagði Gils að það væri
heppileg tilviljun þvi að hann
hygðist einmitt ræða málaflokk
hans öðrum fremur.
Vilhjálmur á Brekku lýsti þvi
mjög málandi orðum svo sem
einu ári áður en hann tók við ráð-
herraembætti hversu erfitt það
stundum væri að koma málum „i
gegnum kerfið”. Skyldi það nú
vera svo að málin hans Vilhjálms
sitji öll föst i kerfinu?
Löggjöf um almenningsbóka-
söfn hefur lengi verið á döfinni.
Gylfi Þ. Gislason lét i ráðherratið
sinni undirbúa slika löggjöf, og
þau drög voru siðan endurskoðuð
I ráðherratið Magnúsar Torfa. Sú
gerð hefur siðan legið fyrir
alþingi einum 2svar sinnum og
var lögð fram af núverandi
menntamálaráðherra i 3ja sinn i
haust. Þetta frumvarp ef að
lögum yrði væri til mikilla bóta i
sambandi við stuðning rikis og
sveitarfélaga við almennings-
bókasöfn, en að visu er sá galli á.
að lögin eiga að þvi er til fjárveit-
inganna tekur ekki að öðlast fullt
gildi fyrr en 3 árum eftir af-
greiðslu alþingis.
Enginn hefur lýst þvi öllu
greinilegar en Vilhjálmur á
Brekku hversu mikilsverð al-
menningsbókasöfnin eru. En i nú-
verandi fjárlagafrumvarpi sem
lagt var fram sl. haust og nú er til
afgreiðslu er ekki á nokkurn hátt
tekið tillit til þessa stjórnarfrum-
varps um almenningsbókasöfn.
Ekkert hefur verið unnið i þvi
að reyna að koma frumvarpinu
um almenningsbókasöfn fram
fyrir jól, sem þó hefði verið mjög
auðvelt þar sem tiltölulega einfalt
mál var i 3ja sinn til umfjöllunar.
Gils Guðmundsson spurði þvi
menntamálaráðherra:
Er ætlunin að láta enn eitt ár
liða þannig að ekkert sé gert i
bókasa fn sm álum ?
18 miljónir til
Menningarsjóðs
i stað 12,6
,,Ég flyt tillögu um að framlag
til Menningarsjóðs hækki úr
12.654 miljónum króna, sem er i
fjárlagafrumvarpinu,uppi 18 mil-
jónir kr. Ástæðan er einkum sú að
ég og þeir menn sem með Menn-
ingarsjóð hafa að gera nú, þe.
menntamálaráð og fram-
kvæmdastjóri Menningarsjóðs, —
við litum þannig á að alþingi hafi
tekið á sig alveg sérstaka skyldu
þegar lögum hans var breytt sið-
ast og annar aðaltekjustofn hans
afnuminn og færður til rikisins. 1
staðinn átti að koma sérstakt
framlag á fjárlögum”.
Gils Guðmundsson rifjaði upp
aðdraganda málsins: Árið 1968
skipaði þáverandi menntamála-
ráðherra 3 menn i nefnd til að
endurskoða fjárhagsgrundvöll
Menningarsjóðs: Guðlaug Þor-
valdsson, Gisla Blöndal og Vil-
hjálm Þ. Gislason. Hún skilaði
áliti og árið 1970 var flutt frum-‘
varp um breytingu á lögum um
Menningarsjóð og menntamála-
ráð sem varð siðan að lögum i
mars 1971. Þá var afnuminn
annar aðaltekjustofn hans, sektir
fyrir áfengislagabrot,og falla þær
siðan til rikissjóðs. Hvort tveggja
var að þessi tekjustofn hafði verið
breytilegur og óviss og hitt að
hann þótti hvimleiður mjög. I
staðinn var gert samkomulag við
rikisstjóm á alþingi um að upp
skyldi tekið á fjárlögum ákveðið
framlag til Menningarsjóðs sem
ekki skyldi vera minna hlutfalls-
lega hverju sinni, en meðaltal
sektanna fyrir áfengislagabrot
hafði verið næstu ár á undan. Við
þetta fyrirheit var aðeins staðið
fyrstu 2 árin eftir breytinguna, en
siðan hefur fjárhæðin ýmist stað-
ið nokkurn veginn óbreytt að
krónutölu eða jafnvel farið lækk-
andi. Af tekjum Menningarsjóðs
samkvæmt fjárlagafrumvarpi
1976,12,6 milj., er áætlað að gjald
af aðgöngumiðum (aðallega
kvikmyndahúsa) gefi rúmlega 10
milj. kr. Þá er hið raunverulega
framlag rikissjóðs rétt um eða
rúmlega 2 miljónir króna. Þá er
það I krónutölu svipuð upphæð og
sá tdijustofn sem afnuminn var
1971, hafði gefið 1969-70. Ekki
væri óeðlilegt að gera ráð fyrir að
hann gæfi nú 6-7 milj. kr.
Gils vitnaðiþvinæst til ummæla
þess manns sem fór með embætti
menntamálaráðherra 1971 þegar
lögin um Menningarsjóð voru sett
máli sinu til rökstuðnings.
Hækkun á framlagi
til almenningsbóka-
safna
Gils fjallaði siðan um tillögur
sinar um hækkun á framlögum til
almenningsbókasafna en þau eru
i nokkrum liðum: Til bæjar- og
héraðsbókasafna 20 millj. i stað
5,7. Til sveitabókasafna og lestr-
arfélaga 6 milljónir i 1,4. Til
bókasafna i' stofnunum 2 miljónir
istað 0,4. Til húsabóta bókasafna
20millj. I stað 950 þúsund. Til Rit-
höfundasjóðs íslands 6 miljónir I
stað l,7milj. kr. Kvaðst Gils gera
þessar tillögur til bráðabirgða á
meðan frumvarpið um almenn-
ingsbókasöfnin er ekki enn orðið
að lögum.
Aðstoð við þróunarlönd
verði tvöfölduð
„Þriðja breytingartillaga min
Gils Guðmundsson
viðfjárlagafrumvarpiðerum það
að liðurinn aðstoð við þróunar-
löndin hækki úr 12,5 miljónum
upp i 25. Samþykkt var sérstök
löggjöf á alþingi árið 1971 um að-
stoð íslands við þróunarlöndin og
var hún siðbúinn árangur af
þingsályktunartillögu sem ólafur
Björnsson prófessor flutti hér
nokkrum árum fyrr. Arið 1971
virtust allir alþingismenn sam-
mála um að veita slika þróunar-
aðstoð. Sumir hinna varfærnu
töldu þó rétt að byrja smátt, en
markið var þó þegar i upphafi
sett nokkuð hátt og kveðið á i lög-
unum að hverju skyldi stefnt.
Komið var á fót opinberri stofnun
sem nefnist Aðstoð íslands við
þróunarlöndin, og skipar alþingi
stjórn hennar. Formaður hefur
fráupphafi verið að ég hygg Ólaf-
ur Bjömsson prófessor.”
Gils minnti á þá fróðlegu
skýrslu um störf stofnunarinnar
sem nýlega hefur verið dreift til
þingmanna. Þar kemur fram að
hún hefur haft náið samstarf við
Norðurlönd um tiltekin samnor-
ræn verkefni, aðallega I Tansaniu
og i Kenýju, og hafa nokkrir is-
lendingar farið þangað. Hæpið er
að fjárveting fjárlagafrumvarps-
ins nægi til hlutdeildar Islands i
þeim verkefnum, og alls ekki til
að færa starfsemina neitt út.
A undanförnum árum hafa is-
lendingar ekki lagt fram nema
hálft prómille (hálfan af þúsundi)
þjóðartekna, en i lögunum frá
1971 segir að markmiðið sé eitt
prósent (einn af hundraði) þjóð-
artekna. Tillaga Gils um tvöföld-
un á framlaginu er þvi um það að
hækka hlutdeildina úr hálfu i eitt
prómille.
Gils minnti á það að dýrasta
sendiráð islendinga erlendis kost-
ar rúmlega 32 miljónir króna á
næsta ári, en það er einmitt
sendiráðið hjá NATO i Belgiu.
Það er þvi nær 3-föld sú þróunar-
hjálp sem rikisstjórnin hyggst
veita. „Ef við héldum áfram að
2-falda á hverju ári þessa aðstoð,
þá eygðum við það I fjarska að við
næðum einhvern tima markinu
sem alþingi setti sér árið 1971 um
það, að Islandi legði til þessarar
starfsemi 1% þjóðartekna á ári.”
Iðnskólar
þurfa meira
,,Þá vil ég aðeins með nokkrum
orðum minnast á tillögur sem ég
flyt ásamt Helga F. Seljan og
Ragnari Arnalds um það, að til
iðnskóla á landinu verði veittar 75
miljónir króna i staðinn fyrir 32,3
milj. Svo virðist sem mennta-
málaráðherra hafi ætlað að láta
þá fjárhæð duga til þessara óska-
barna sinna, sem að hann hefur
oftar en einu sinni sagt að þyrftu
vissulega að eflast og það stór-
lega. Ég vék að þvi áðan, hversu
mikil þörf er i þessum efnum og
hversu mjög hefur hallað á hina
verklegu menntun i sambandi við
þá endurnýjun skólakerfis okkar,
sem átt hefur sér stað að undan-
fömu og ég skal sist lasta að svo
miklu leyti, sem hún er að komast
i framkvæmd, en það er, gefur
auga leið, að þegar um er að ræða
á sjöunda miljarð króna til skóla-
mála,þá,og af þeim peningum er
samtals gert ráð fyrir um 136
milj. til iðnfræðslu á öllu landinu,
— um 2% af heildarframlagi til
skólamála — þá er eitthvað öfugt
við þessa hluti. Þá er ekki um rétt
og eðlileg hlutföll að ræða.”
Stefán og Jónas:
Enga greiöslu inn á biö-
reikning Union Carbide
Stefán Jónsson mælti fyrir
þremur breytingartillögum.
Stærstu tillöguna flutti hann á-
samt Jónasi Arnasyniog var efni
hennar það, að liðurinn „Járn-
blendiverksmiðja i Hvalfirði, eig-
in fjárframlag” falli niður, og
þannig verði sparaöar 285 miljón-
ir króna.
Stefán sagði, að nú hafi það
reyndar komið fram, að rikis-
stjórnin hafi séð sér þann kost
vænstan aö fresta framkvæmdum
við þetta fyrirtæki I Hvalfiröi i
amk. 2 ár. Þannig væri nú komið
fyrir þessari stoð, sem átt hafi að
reisa á, ef fiskafli okkar brygðist.
Það hafi sem sagt reynst nauð-
synlegt að láta „sérfræðinga”
fara „ofan I” málið enn einu
sinni, og nú i þriðja sinn, þar sem
fyrri áætlanir hafi ekki staöist.
En fyrst framkvæmdum á að
fresta, þá er það skoðun okkar
flutningsmanna, sagði Stefán, að
rangt sé að verja nú 285 miljónum
króna til greiðslu „inn á biðreikn-
ing hjá Union Carbide”. Augljós-
lega er brýn þörf fyrir þessa pen-
inga til annarra og arðbærari
nota.
Þá kvaðst Stefán Jónsson hafa
leyft sér að leggja fram tillögu
um að ráðgerð 3ja miljón kr. fjár-
veiting til hagræöingarstarfsemi
Kaupmannasamtakanna falli
niður. Máske gætu kaupmenn
sparað sér álika upphæð með þvi
að skera niður eigin kostnað við
hagræðingu á skattaframtölum.
Vafalaust væri viða þörf fyrir
þessar 3 miljónir annars staðar,
og þar sem Steingrimur Her-
mannsson hafi minnst á, að
akkúrat þrjár milj. vantaði til
að standa við skuldbindingar
gagnvart Sameinuðu þjóðunum
um ylrækt i Hveragerði, þá mætti
hugsa sér að ráðstafa þessari
upphæð i staðinn til slikra nota!
Einnig mælti Stefán fyrir
breytingartillögu sinni um 15 mil-
jón króna fjárveitingu til gras-
kögglaverksmiöju i Saltvik i Suö-
ur-ÞingeyjarsýsIu. Hann sagði,
aö þarna væri miðað við 2500
Stefán Jónsson
tonna verksmiðju, en slik verk-
smiðja gæti sparað 75% af kjarn-
fóðurinnflutningi handa þing-
eyskum bændum. Svona verk-
smiðja myndi kosta mun lægri
upphæð fullbúin en nú væri búiö
að leggja i jarðrask við „stærstu
mógröf landsins” i Hvalfirði, þar
sem járnblendiverksmiðjan átti
aö risa.