Þjóðviljinn - 08.10.1978, Blaðsíða 6

6 S4ÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 8. október 1978
Stjórnmál á sunnudegi
„Sérstæðir náttúrukostir
Auðlindir landsins, rann-
sóknir á þeim, varðveisla
þeirra til skipulegrar hag-
nýtingar og samanburður
á núverandi atvinnuvegum
landsmanna við það
munstur sem alhliða
auðlindanýting miðað viö
getu landsmanna sjálfra
gæti gefið, — hugleiðingar
um þetta var efni þess
viðtalssem Þjóðviljinn bað
náttúrufræðinginn Hjörleif
Guttormsson iðnaðarráð-
herra að veíta blaðinu.
Þrátt fyrir hversdagslegar
annir i ráðuneyti sinu við
úrlausn aðkallandi verk-
efna á sviði iðnaðar- og
orkumála gaf Hjörleifur
sér tima til að ræða við
blaðamann um þessi efni.
Hér er um mál að tefla
sem fljóttá litiðeru í reynd
nátengd kjarnanum í
stjórnmálaþrætu nútímans
á islandí: vilja og þrótti
Islendinga til að stýra
sjálfir sínum eigin búskap.
— Úrtölumenn varðandi mögu-
leika þess að tslendingar móti
atvinnuþróun sina af eigin ramm-
leik vilja stundum telja okkur trú
um að tsland sé auðlindasnautt
land. Hvað viltu segja um það?
— 1 sambandi við þróun at-
vinnulifsins þarf i rikari mæli en
gert hefur verið að taka tillit til
þeirra auðlir.da sem við ráðum
yfir og lita á nýtingarkosti þeirra
i heild og innbyrðis samhengi.
Annars vegar eru auðlindir sem
endurnýja sig — lifrænar
auðlindir — og verkefnið er að ná
þeim upp, svo að þær verði sem
arðgæfastar i framtiðinni. Að
hinu leytinu erum við svo heppin
að hafa auðlindir sem ekki
gengur á þótt hagnýttar séu, þar
sem er mestur hluti orku-
lindanna, en á þær má lita sem
óþrjótandi þótt takmarkaðar séu
að magni.
Auðlindirnar
I þessu tvennu, lifrænu
auðlindunum og orkulindunum,
felst sérstaða og möguleikar
islensks þjóðarbúskapur umfram
það sem er hjá öðrum þjóðum,
sem búa við mildara loftslag en
að mörgu leyti þrengri þróunar-
grundvöll fyrir sitt atvinnulif.
Verkefni okkar framvegis hlýtur
að vera að reyna að byggja at-
vinnurekstur i landinu upp þannig
að tekið sé tillit til þessara kosta i
samhengi og hann byggður upp
innan ramma viðtækrar þjóð-
hagsáætlupar.
— Liggur fyrir næg vitneskja
um auðlindir landsins?
— Það þarf miklu fyllri
upplýsingar um auðlindir okkar i
heild en nú er, og enn fremur þarf
að koma á stjórnun á hagnýtingu
auðlindanna svo að það markmið
i þróun atvinnulifsins náist sem
ég fyrr drap á. Við allar hér að
lútandi rannsóknir þarf að sam-
ræma gagnasöfnun sem best; ég
held að rannsóknarstarfsemi
okkar sé almennt of sundurvirk
þannig að það fjármagn sem til
hennar er varið nýtist ekki sem
skyldi.
1 þessu sambandi er vert að
vekja athygli á kafla i samstarfs-
lýsingu stjórnarflokkanna (3.14
umhverfismál) þar sem vikið er
að nauðsyn endurbóta á stjórn-
sýslu og löggjöf um skipu-
lagsmál. Staðreyndin er sú að
skipulagsmál hafa verið skilin
alveg ótrúlega þröngum skilningi
hérlendis til þessa; það þarf ekki
annað en lita til Norðurlanda þar
sem farið er að samþætta hag-
ræna áætlunargerð og land-
nýtingar skipulag.
Hér er freistandi að nefna —
fyrir utan þann stóra þátt sem
snýr að hafsvæðum við landið —
að senn rennur út timi svo-
kallaðrar þjóðargjafar frá 1974,
en hún átti að vera liður i þvi
að við bættum i einhverju
fyrir ániðslu okkar á landið.
Ekki efast ég um að hluti
þjóðargjafarinnar hafi komið
f góðar þarfir, en eigi að
siður tel ég nauðsynlegt að endur-
meta árangurinn á gagnrýninn
hátt, jafnframt þvi sem tryggt
verði eðlilegt framhald. Það segir
sig sjálft að til litils er að gera 5
ára áætlun um landvernd og slá
siðan striki undir allt saman að
þeim tima liðnum.
— Hvernig á að vera háttað
samspili einstakra atvinnugreina
i atvinnuþróuninni?
— Ef gengið er i uppbyggingu
atvinnulifsins út frá þeim grund-
velli sem ég hefi hér nefnt, tel ég
að vænta megi þess að athafnalif i
landinu fái þjóðhagslegan farveg
og draga muni úr þeirri alvar-
legu og á margan hátt óæskilegu
togstreitu sem hér virðist
viðgangast milli einstakra at-
vinnugreina. Það virðist iðulega
vera tilfinningaatriði, og jafnvel
trúaratriði fyrir mönnum að einn
atvinnuvegurinn sé öðrum fremri
eða eigi meiri rétt á sér án þess að
slikt sé stutt frambærilegum
rökum. Að visu er ekkert óeðlilegt
við það að menn tengist ákveðinni
iðju traustum böndum i gegnum
uppeldi og störfj slikt er raunar
aðeins af hinu góða; en i þessu
þarf að vera bærilegur sveigjan-
leiki sem tryggi eðlilega tilfærslu
i atvinnulifi landsmanna út frá
hagrænum forsendum og með til-
lití til nýtingarkosta. Þar á skóla-
kerfi og uppeldi að sjálfsögðu
hlutverki að gegna; verkmenntun
og viðhorf til starfa þurfa að
koma inn i myndina á allt annan
hátt er verið hefur i okkar
rigskorðaða og rykfallna skóla-
kerfi.
Sjórinn
Ef litið er á ný til auðlinda-
grunnsins, er engum blöðum um
það að fletta að sjávarútvegurinn
á að vera framvegis sem hingað
til meginburðarás og auðsupp-
spretta i atvinnulifinu ásamt
þeim iðnaði sem á honum byggist
og við hann tengist. Þar eru fjöl-
margir og raunar óteljandi kostir
sem ekki hafa ' verið nýttir til
þessa svo sem á sviði úrvinnslu
og fullvinnslu sjávarafurða: vel
má minna á það hvernig við nán-
ast köstum á glæ dýrmætum hrá-
efnum eins og slógi sem byggja
mætti á lifefnavinnslu og nýtingu
af öðru tagi. Fiskirækt, ekki
aðeins i ferskvatni heldur einnig i
sjó innfjarða og etv. i tengslum
við jarðvarma, er á algeru
byrjunarstigi en gæti orðið drjúgt
búsilag viða um land.
Landið
— Og ef við nú horfum til
landsins...
— Þróunarkostir i sambandi
við landbúnað eru á sama hátt
fjölbreyttir. Þar þarf að koma til
ræktunarbúskapur i mun rikari
mæli en verið hefir samhliða fjöl-
þættari búgreinum sem uppfyllt
geti i miklu rikari mæli en nú er
þarfir innanlandsmarkaðar og i
vissum tilvikum verið undirstaða
útflutnings. í sambandi við rækt-
unina kemur i hug hin knýjandi
þörf að ná upp arðgæfum og
þolnum innlendum grasstofnum
til að bægja frá þeirri geigvæn-
legu hættu og áföllum sem
islenskir bændur geta oröið fyrir
af túnakali en einnig þurfa slikir
stofnar að koma til við
uppgræðslu úthaga og örfoka
svæða.
Að meginstofni hljótum við að
byggja landbúnaðinn upp miðað
við innanlandsþarfir, og þar þarf
að koma til mun meiri aðlögun
að breyttum neysluvenjum og
sveigjanleiki gagnvart markaði
en verið hefir, þótt vel hafi verið
unnið i vissum greinum eins og
ostagerð getur vefið dæmi um.
Ég man vel þá dagá þegar ekki
voru til nema tvær gerðir af osti á
islenskum markaði, mysuostur
og mjólkurostur og raunar
heimatilbúið i minum átthögum,
en nú getum við boðið hverjum
sem er upp á þokkalegt ostaborð.
Hins vegar munu vissir þættir i
landbúnaðarframleiðslunni verða
hér eftir sem hingað til og
væntanlega i vaxandi mæli óhjá-
kvæmileg undirstaða útflutnings-
iðnaðar. Þar gildir ekki sist að
þróa þá kosti sem sérstæðir eru
fyrir okkur, ma. hvað hráefni
snertir og má þar benda á
islensku ullina sem dæmi. Annað
dæmi eru islensk loðskinn unnin
úr gærum.
Hugur og hönd
— Getur þetta séríslenska
orðið okkur til ávinnings á fleiri
sviðum?
— Ég held . að á sviði
iðnaðar —fyrirutan fiskiðnaðinn
— skipti það miklu meira máli en
menn hafa almennt gert sér grein
fyrir til þess að byggja á þvi sem
skapað getur okkur sérstöðu á er-
lendum markaði vegna þess að
það sé ótvirætt islenskt. Þar
kemur til auk hráefna sú iðn-
hönnun sem byggir á innlendri
menningararfleifð, bæði úr
dyngju húsmóðurinnar og smiðju
bóndans, en að sjálfsögðu
kunnáttusamlega útfærð á
nútiðarvisu.
Ekki óskyldur þáttur þótt af
öðrum toga sé spunninn er is-
lenskt hugvit, þróun verk-
kunnáttu og verkmenningar, sem
geri okkur kleift að hagnýta þá
kosti sem bjóðast og fylla upp i ný
svið. Slikir þættir þurfa helst að
tengjast innanlandsþörfum sem
ákveðinni undirstöðu, en geta i
ýmsum greinum náð fótfestu
sem samkeppnishæfur út-
flutningsiðnaður. Dæmi um þetta
er veiðarfæragerð og ýmislegt
það sem tengist okkar sjávar-
útvegi, þar með talinn rafeinda
búnaður i fiskiskip og þau flóknu
tæki sem notuð eru við nútima
veiðiskap, en geta fyrr en varir
vaxið út til annarra átta. Ekki get
ég skilist svo við iðnað tengdan
sjávarútvegi að ég minni ekki á
skipasmiðaiðnaðinn sem er nú
þegar mikilvægur þáttur i
islensku atvinnulifi en á að geta
eflst verulega ef rétt er á haldið.
Þar er um að ræða nýsmiði alls
konar skipa, auk nauðsynlegs
viðhalds, en mikið verkefni er að
færa þessa starfsemi inn i landið.
VARÚÐ, HÆTTA, ENN SKAL ORT,
ALLT SKAL FÆRT ÚR SKORÐUM!
fjumut
Þórarinn
Eldjárn
í Disneyrímum er fjallaö um Walt Disney (1901
hans og,störf fyrir og eftir dauöann.
Myndskreytt af Sigrúnu Eldjárn.
Bræóraborgarstíg 16 Síml 12923-19156
1966), Iff