Þjóðviljinn - 08.10.1978, Blaðsíða 13

12 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 8. október 1978
f ’• f i' > * ,
Sunnudagur 8. október 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
TVÆR SMÁSÖGUR EFTIR ERLENDA MEISTARA
Helgafell gefur út smásagnasafnið „UR FORUM FYRRI
u
eftir ýmsa erlenda rithöfunda 19. aldar
r
í bókmenntakynningu Þjóðviljans á væntanlegum
bókum á haustmarkaði/ verður I betta sinn f jallað um
smásagnasafnið „Úr fórum fyrrialda", sem Helgafell
gefur út á næstunni. Valdar hafa verið tvær sögur úr
bókinni, Karen eftir norska rithöfundinn Alexander L.
Kielland (1849-1906) og Maðurinn, sem barðist við ketti
eftir Mark Twain (1835 — 1910), sem hét þó réttu nafni
Samuel Langhorne Clemens.
„Hinn
aðfengni
soguforði

Innan skamms sendir bókaiít-
gáfan Helgafell frá sér smá-
sagnasafnib „Ur fórum fyrri
alda”. Er hér um aö ræöa
þýddarsmásögur eftir heimsfræg
skáld 19. aldar svo sem Edgar
Allan Poe, H.C. Andersen, Leo
Tolstoj, August Blanche, Mark
Twain, Björnstjerne Björnson og
Guy de Maupassant, svo
einhverjir séu nefndir.
lslensku þýðendurnir eru
heldur ekki af iakara taginu:
Benedikt Grlfndal, Bertel E. Ó.
Þorleifsson, Björn Jónsson,
Brynjúlfur Kúld, Hannes
Hafstein, Jón Ólafsson, Matthias
Jochumsson, Steingrimur
Thorsteinsson, Þorgils Gjallandi
og Þorsteinn Erlingsson. Alls eru
15 sögur I bókinni. Kristján
Albertsson, sem annast hefur út-
gáfuna segir m.a. I formála:
,,0ft er til þess vitnað aö
maðurinn lifi ekki á einu saman
brauði. Eitt af þvi sem hann
þarfnast er — sögur.
Þegar skáld 19. aldar höfðu
með ljóðum sinum gerbreytt
kveðskaparsmekk þjöðar vorrar,
og þó ekki hvað sizt þungur
áfellisdómur Jónasar Hallgrims-
sonar um rimur Sigurðar
Breiðfjörðs, og gengi rimnanna
tók óöum að hnigna, unz heita
mátti aö þær lognuðust út af meö
öliu, þá hefur þjóðinni vafalitiö
fundizt sem hún hefði, þrátt
fyrir það sem unnist hafði, misst
spón úr askinum sinum svo um
munaði. Æfintýralegar frásögur
rimnanna höfðu löngum verið ein
mesta dægrastytting og upp-
lyfting frá einmanaleik, striti og
vetrarríki út um dreiföar by ggöir
hins fámenna lands. Hvernig yröi
þjóðinni bættur hinn tilfinnarúegi
missir, svoað kvöldvökur hennar
yrðu ekki dauflegri en verið hafði
á blómatimum rlmnanna?
Islenzk skáldsagnagerö hefst
að nýju eftir margra alda hlé, en
fer sér hægt. Aöeins örfdir skálda
leggja rækt við þessa endurvöktu
bókmenntagrein. Lætur nærri aö
telja megi á fingrum annarrar
handar þau skáld sem fram til
siðustu aldamóta höfðu auðgaö
þjóð sina að frumsömdum sögum
sem fengur þætti að — og mest af
þvi stuttar frdsögur.
En þeir sem réöu blöðum og
timaritum hafa snemma skilið að
fátt var betur þegið af þjóðinni en
nýjar sögur, og eins hitt, að svo
sem áður hafði veriö um
rimurnar fto vel á að efni væri
sótt utan úr heimi.Og ekkert varö
órækari vottur um söguhungur
þjóðarinnar á þessari nýju ritöld
en hið tiltölulega riflega rúm sem
blöðogtimaritvörðu til birtingar
þýddra skáldsagna, og þó framan
af mestmegnis lengri eða
skemmri smdsagna. Sögurnar
voru eðlilega misjafnar að
gæðum, en samt yfirleitt mikil
viðleitni að kynna öndvegisskáld
samtimans eftir þvi sem tök
voruá, og að vanda tii þýðinga —
enda lögöu ýmsir af snillingum
tungunnar hér hönd aö verki.
Þannig varð þessi aðfengni
söguforði önnur aöalundirstaða
i andlegri næringu þjóðarinnar,
ásamt innlendum skáldskap — og
má segja að svo hafi staðið fram
yfir aldamót. Viö sem vorum
ungir snemma á öldinni munum
hve þýddar sögur i blööum og
Umaritum voru mikill og ómetan-
legur þáttur i andlegu lifi þeirra
tima, en auðvitaö ekki hvaö sizt
æskunnni, og öllum þeim sem
ekki lásu nein útlend mál.
Sögur þær sem valizt hafa i
þessa sýnisbók eru misjafnar aö
skáldlegu gildi, enda skal þvi ekki
neitað að sumar hafi hvað mest
notið málfars á þýðingunni. Þvi
auk þess að forða frá gleymsku
ágætum sögum sem birtust i
blöðum og ritum sem nú eru i
fæstra höndum, er þessari bók
ætlað að gefa hugmynd um
merkilegt skeið i þróun Islenzks
sögumálsá nýrri timum. Hvernig
kom islenzkan fyrir og hvers var
hún megnug þegar ýmsir þeir
sem mest höfðu vald á máli tóku
að beita henni að nýju til þýðinga
á erlendum sagnaskáldsk p —
eftir að fimm alda hléhafði orðiö i
þeirrigrein ritlistar, oghin tigna,
auðuga tunga var i ýmsu orðin
mál þjóðar sem bjó við fá-
tæklegri innri sem ytri kjör en
allar aðrar skyldar þjóöir, og fá-
breytilegra hugsanalif?
Þeirri spurning er þessu sögu-
safni ætlað að svara eftir þvi sem
föng eru á i ekki stærra riti, o g er
það von mín að margt i þvi svari
muni þykja tungu vorri til
sæmdar, og snillingum hennar á
frumbýlingsárum nýrri tima bók-
mennta á Islandi.”
MARK TWAIN:
Maðurinn,
sem barðist
við ketti
EINU SINNI um nýársleyti, þeg-
ar fátt bar til tiðinda oc viö vorum
i hraki með efni, setti ég i blaðið
frásögu um það, að maður nokkur
i 14. umdæmi i borginni hefði
skreiðst út á þakið á húsi sinu, i-
klæddur nærskyrtunni einni sam-
an, og vopnaður gömlum stig-
vélagörmum, til þess að reka
nokkra breima ketti á flótta, gat
ég þess ennfremur, hversu
maðurinn hefði elt kettina yfir
þökin á einum fimmtán til tuttugu
búsum, og um það, er hann villtist
á þakgíuggum og fór inn um þak-
glugga á skökku húsi, er hann
ætlaði heim til sin, hversu hann
kom von bráðara heldur hraðfara
upp um þann glugga aftur og ann-
ar maður á eftir honum, og loks-
ins sagöi ég frá þvi, hversu hann
'sá gamla árið liða út, meðan hann
lá I fylgsni bak viö reykháf og lög-
regluþjónarnir skutu á hann með
skammbyssum neðan af strætinu,
þar til er birti af degi.
Þaö var auðvitað ekki eitt satt
orð i allri þessari sögu, en það
sem til höfuökappans i sögunni
kemur, þá skulum við segja ég
hafi kallað hann Jón, þó að ég nú
satt að segja nefndi hann nú öðru
nafni þá.
En áfram með söguna!
Eitthvað hálfum mánuði siðar
— hver rekst þá inn um dyrnar
hjá mér nema maður með svo
stillilegum einfeldnissvip að ég
fékkhreina virðingu fyrir honum.
Hann sagði að hann héti Jón, og
að hann ætti heima i fjórtándu
borgardeild og það einmitt i slikri
húsaröð, sem lýst hefði veriö, og
þar sem hann þar að auki væri sá
eini Jón i 14. borgardeild, þá
fyndi hann köllun hjá sér til að
geta þess, aö öll þessi saga væri
ósvífinn uppspuni og argasta lygi.
„Varið þér yöur nú Jón! ” sagði
ég og hvessti augun á þetta fok-
vonda gamla dýr. „Varið yður nú
á, hvaö þér segið! Þetta má
sanna með vottum! Dettur yður
sannarlega i hug að segja mér, að
þér hafið aldrei nokkru sinni i
nærskyrtu rekiö ketti á flótta með
gömlu stigvélunum yðar uppi á
húsþakinu yðar?”
„Aldrei!” mælti Jón, „aldrei á
æfi minni! Ég hefi aldrei verið
uppi á þaki i nærskyrtunni”.
„Þaðhefir heldur aldrei nokk-
ur maður sagt. Það gæti þó and*
skotann ekki komið neinum til
hugar að fara að bera yður á
brýn, aö þér gengjuð meö þak i
nærskyrtunni. Það væri þó allt of
ótrúlegt — alveg óðs manns æði! ”
„Égáviöaöfrásaga yöarhér I
blaðinu um það, að ég hafi kastað
stigvélunum minum upp á þak á
eftir köttum — hún er alveg til-
hæfulaus.”
„Þaöhefir aldrei staöiö i blaö-
inu, Jón. Hefði ég borið yður það á
brýn, að þér hefðuö kastað upp
stigvélunum, þá hefði hver maður
gert að mér háð og spott, þvi að
sérhver mannlega vera hefði óð-
ara séð, að slik uppköst voru
óhugsandi að öllu náttúrulegu
eðli.”
„Og hvern djöfulinn!” sagði
Jón. „Það sem éger að reyna að
gjöra yður skiljanlegt, er, að ég
hefi aldrei farið að elta ketti á
nærskyrtunni.”
„Það skil ég meir en vel; og ég
vil aðeins bæta þeirri ósk við: ég
vona, Jón minn góður, að þér
finnið aldrei ketti i nærskyrtunni
yöar, hversu gaman sem yður
annars kann að þykja að eltast
við ketti — já, hvað það snertir
aldrei i nærbuxunum yðar
heldur!”
„Nei, takið þér nú einu sinni
eftir!” sagði Jón og reyndi að
sitja á sér. „Þér hafiö sagt, að ég
hafi farið út á þekju, eftir að ég
var búinn að klæða mig úr öllum
minum fötum nema skyrtunni, til
að eltast við einhverja ketti.”
.,Ég hef alls ekki skrifaö eitt
orói þá átt, aðþað hafi veriö iþvi
skyni, að þér höfðuð afklætt yður
öllu nema nærskyrtunni yðar,
það stendur heldur ekki eitt orð
um það i blaðinu, að það hafi
verið yðarskyrta, sem þér voruð
i,- mér er ekkert það kunnugt, er
veriðgetiþvf til fyrirstöðu.að það
hafi verið einhver skyrtan lands-
höfðingjans, sem þér voruð i.”
„Og að ég hafi rekið á flótta
þessa ketti með stigvélum.”
„Hvaö er þetta, maöur? Ketti
með stigvélum?! Ég hefi alls ekki
talaö um ketti með stigvélum.”
„Þér vitið vel, hvað ég á við!”
sagði Jón, og var nú heldur en
ekki farið að siga i hann; „þér
vitiö vel, aö ég hefi aldrei nokk-
urn tima verið aö eltast við að
rekaketti á flótta á þekjunni, með
gömlum stigvélum i nærskyrt-
unni.”
„Jón minn góður[ Ef þér getið
sýntmér nokkurs sfaöar i blaðinu
að það standi eitt orð um, að það
sé borið upp á yöur, að þér hafið
vafið gömlu stigvélin yðar i nær-
skyrtuna yðar, þá skuldbind ég
mig til, að skrifa að minnsta kosti
fjögra dálka langa afsökun og
forlátsbón, og að reisa á minn
kostnaö minnisvarða á legstað
yðar, þegar yðar hérvistar dög-
um er lokið. Það er persónuleg
sannfæring min, að þér hafið
aldrei gjört yður sekan i slikri
heimsku.”
„Ó, andskotinn taki allar yðar
hártoganir!” öskraöi Jón. „Ég
legg þar við drengskap minn, að
allur þessi þvættingur um, aö ég
hafi kastað stigvélum á eftir
köttum, oghafi hafst við alla nótt-
ina uppi á þekju og hallast upp að
reykháf tilaöhalda á mér hita, er
helber andskotans lygi.”
Mark Twain
„En til hvers skollans hefðuö
þér eiginlega þurft aö hallast upp
að reykháfnum, ef þaö var ekki
einmitt til þess að halda á yður
hita?”
„En ég hallaðist hreint ekki upp
að honum! Ég sá alls ekki gamla
árið liða út af þakinu á húsi minu i
skjóli bak við reykháfinn eða bak
við nokkurn skapaðan hlut ann-
an.”
„Nei, takið þér nú sönsum, Jón
minn! Það er þó allt ofhlægilegt,
að koma meö það, að ég hafi látið
mérþaðum munn fara um gamla
árið, að það hafi liðið út af þakinu
á húsinu yöar, og að það hafi leit-
að sér skjóls á bak við reykháf-
inn. Mér hefir ekki komið til hug-
ar, að drótta slikum barnaskap að
gamla árinu. Hvenær hefi ég
gjört það? Verið þér nú sann-
gjarn, Jón. Nei, þér verðið að
játa, aö þér hafið rangt fyrir yð-
ur.”
„Nei, nú er nóg komið!”
grenjaði Jón óður og uppvægur,
„en það skuluð þér samt vita, að
ég hefi aldrei farið niður um
skakka þakgluggann minn, og að
lögregluþjónarnir hafa aldrei
skotið á mig. Það er allt bölvuð
lygi! Ég lá grafkyrr og
hreyfingarlaus i ruminu alla þá
nótt. Þér skuluð afturkalla það
allt saman; annars stefni ég yður
fyrir ósannan óhróður! Fari’ i
helviti, ef ég gjöri annað.”
Og að svo mæltu þeyttist ráö-
vendnisskepnan Jón eins og djöf-
ulsins eldibrandur ofan stigann.
Jón Ólafsson þýddi
(Iðunn 1885)
V æntan-
legar
bækur
á haust-
markaði
Einu sinni var kvenmaður á
Krarúpsbauk, sem Karen hét.
Hún gekk ein um allan beina,
þvi kona gestgjafans var þvínær
allan liðlangan daginn að leita að
lyklunum sínum. Og það var
heldur en ekki mannkvæmt þar á
staðnum. Þegar rökkva fór á
haustkvöldum komu þar saman
menn úr grenndinni, og sátu I
gestastofunni, og fengu sér eitt-
hvað vott, svona rétt hinsegin,
upp úr þurru eins og gengur, en
auk þess komu lika ferðamenn og
vegfarendur þrammandi inn i
stofuna bláir og blásnir, til þess
að fá sér eitthvað volgt I kropp-
inn, sem gæti treint i þeim tóruna
til næsta bæjar.
En hún Karen litla gat samt
sinntþessu öllu saman, þó að hún
hefði hægtum sig.og færiaðengu
óðslega.
Hún var grönn og smávaxin —
barnung, alvarleg og fátöluð, svo
að kaupfarendur gátu ekkert
gaman af henni haft. En ráðsettir
menn, sem fóru á bauk i alvöru,
og þótti gott að fá kaffið sitt fljótt
og brennandi heitt, þeir höfðu þvi
meiri mætur á Karenu. Og þegar
hún var aö smeygja sér áfram
milli gestanna með fjölina sina,
þá viku þunglamalegu vaðmáls-
kallarnir til hliðar, og það óvana-
lega fljótt, þeir lofuðu henni að
komast, og samræöan datt sem
snöggvast niður, þvi að allir
þurftu að horfa eftir henni, hún
var svo notalega snotur.
Karen var svo eygð, að það var
að sjá eins og stóru gráu augun
gjörðu hvorttveggja i einu, að
horfa á eitthvaö, og þó langar
leiðir fram hjá þvi, og hún var
sperrbrýnd, eins og hún væri
hissa.
Þess vegna héldu þeir sem
ókunnugir voru, að henni væri
ekki vel ljóst, hvaö þeir væru að
biöja um. En hún skildi vel og
skjátlaðist ekki. Það var aðeins
eitthvað undarlegt við hana samt
sem áður, — eins og hún væri að
hyggja aö einhverju langt i burtu
— eða hlusta — eða biða — eða
væri i draumi.
Vindurinn kom vestanað yfir
lágar sléttur. Hannhafði verið að
velta löngum og þungum öldum
yfir Vesturhafið, hafði nú steypt
sér inn yfir ströndina saltur og
suddavotur. En i háu sandhólun-
um með langa marhálminum var
hann orðinn þurr og þungur af
sandi,ogenda farinnaö þreytast,
svo þaðgjörði ekki betur en hann
gæti skellt upp huröunum að
úthýsinu viö Krarúpsbauk, þegar
þangað kom.
En upp hrukku þær, og vindur-
inn fyllti húsið, og braust inn um
eldhúsdyrnar, sem stóðu i hálfa
gátt. Og loks varð svo mikill loft-
þrýstingurinn, að dyrnar hinu-
megin á úthýsinu hrukku llka
upp, og nú þaut vestanvindurinn
sigri hrósandi gegnum þver hús-
in, sveiflaði til og frá ljóskerinu,
sem í bitanum hékk, tók húfuna af
húskalli, og henti út i myrkrið,
feykti ábreiðunum upp um haus á
hestunum, og þeytti hvitri hænu
niður af palli, og beint i vatns-
trogið. Og haninn hóf upp garg
mikið, húskarl bölvaði, hæsnin
örguðu, og fólkið i eldhúsinu ætl-
aði að kafna úr svælu. Hestarnir
ókyrrðust og slógu eld úr
steingólfinu, og jafnvel endurnar,
sem höfðu troðist fast upp að jöt-
unni, til þess að verða fyrstar til
að ná þeim komum, sem kynnu
aö detta, þegar farið væri að gefa,
fóru aö garga, og þarna brunaði
vindurinn i gegnum með afskap-
legum gauragangi, þangað til
nokkrir piltar komu úr stofu, ýttu
herðum að huröum, og hrundu
þeim aftur, en neistarnir flugu úr
ALEXANDER L. KIELLAND:
KAREN
tóbakspipunum þeirra upp i
skeggið á þeim.
Eftir þessi þrekvirki vatt
vindurinn sér niður I lyngið, þaut
eftir djúpu jarðföllunum, og þreif
heldur en ekki óþyrmilega i póst-
vagninn, sem hann hitti hálfa
milu vegar frá veitingastaðnum.
„Fjandans ósköp liggur honum
alltaf á, að komast á Krarúps-
bauk,” sagði Andrés póstsveinn,
ergilegur I rómnum, og gjörði
smell með svipuólinni uppyfir
hestunum, sem voru i einu löðri.
Þvi að þetta var vist i
tuttugasta skiptið, sem pósturinn
hafði rennt niöur vagnrúðunni, og
hrópað eitthvað til hans. Fyrst
hafðihann verið að bjóða honum i
bróðerni kaffi á veitingastaðnum,
og „stjörnu” i það, meira að
segja; en smámsaman fór að
grynnka á góðmennskunni, og
var hann farinn að skella niður
rúðunni allómjúklega, og senda
honum tóninn, og stinga að hon-
um athugasemdum um hestana
og þann sem hestunum stýrði,
sem Andrési var harðla litil
uppbygging eða þægð i að heyra.
Én vindurinn straukst lágt með
jörðunni, og stundi svo undarlega
langan og þungan í þurru lyng-
runnunum. Tungl var i fyllingu,
en óð svo djúpt i skýjum, að þaö
kastaöi aðeins ofurlitilli gráfölri
glætu yfir náttmyrkrið.
Bakvið veitingahúsið var
svarðarmýrin með svörtum
móhraukum og djúpum hættuleg-
um gröfum. Og grasræma lá i
bugðum inn á milli lyngbarðanna,
rétt eins og þar væri vegur. En
þaðvar ekki vegur, þvi aöræman
lá beint út i eina svarðargröfina,
sem var stærri en hinar, og dýpri
lika.
En á grasræmunni lá tóa
marflöt, og beið bráöar, og hérinn
hoppaði léttfættur yfir lyngið.
Það var hægt fyrir skolia að
giska á, að hérinn mundi ekki
hlaupa langan svig, svona seint
að kveldi. Hann stakk varlega
mjóa trýninu upp, og gjörði áætl-
un; slöan laumaðist hann aftur
undan vindinum, til þess að finna
sér hentugan stað svo að hann
gæti séð,hvar hérinn lyki hringn-
um, og legðist fyrir, og á meðan
var hann, ákaflega ánægður með
sjálfansig, aöhugsa um, hve ref-
irnir alltaf væru að verða slungn-
ari og slungnari, og hérarnir æ
heimskari og heimskari.
Það var óvanalega mikið að
gjöra inni í veitingahúsinu, þvi að
tveir kaupfarendur höfðu beðið
um hérasteik. Þar við bættist, að
gestgjafinn var ekki heima; hann
var á uppboði, og húsfreyja var
aldrei vön að eiga i öðru en eld-
hússtörfum. En nú hittist svo
hrapailega á, aö málafærslumað-
urinn þurfti að finna gestgjafann,
og með þvi hann var ekki heima,
varö konan að taka við löngum
skilaboðum og einkar áriðandi
bréfi, og var hún gjörsamlega
utan viö sig af öliu þessu.
Við ofninn stóð ókunnugur
maður i oliufótum, og var að biða
eftir einni flösku af sódavatni.
Fiskisaiar tveir höfðu þrisvar
beðið um konjakk i kaffið sitt.
Húskarlinn stóð með tómt ljós-
ker, og beið eftir kerti, og langur
og mjór sveitamaður fyigdi
Karenu angistarlega með augun-
um: hann átti að fá aftur 63 aura
af krónu.
En Karen gekk tiiogfrá, og fór
að engu óöslega, og hijóp ekki á
sig. Það varþóvarla viðað búast,
að hún gæti botnað i öllu þessu.
Það var eins og stóru augun og
undrandi augabrýrnar væru al-
teknar af eftirvæntingu eftir ein-
hverju. Hún hélt höfðinu beinu og
kyrru, eins og hún væri að gæta
að sér, að láta ekki ruglast saman
i þvi allt, sem húnþurfti aö hugsa.
Blái baðmuUarkjólliiin hennar
var orðinn henni of þröngur, svo
að hálsmálið skarst litið átt inn,
og gjörði dálitla fellingu á húðina,
fyrir neðan hárið.
„Þær eru svo skinnbjartar,
stúlkurnar hérna,” sagði annar
fisksalinn. Þeir voru unglings-
menn báðir, ogtöluðuum Karenu
eins og kallar, sem kynnu að
dæma um þesskonar.
Maður stóð við gluggann, leit á
klukkuna og sagði: „Nú, hann
kemur nokkuð snemma i kveld,
pósturinn”.
Skurk heyrðist i brústeinunum
úti. Huröinni á útihýsinu var
hrundið upp, og aftur hrikti i öll-
um dyrum, og reykjargusum sló
út úr ofnunum.
Karen smeygði sér fram i
eldhús, um leið og dyrunum var
lokiðupp. Pósturinn kom inn, og
bauð gott kvöld i bæinn.
Hann var hávaxinn, og friður
sýnum, svarteygur og höfuðlítill,
hár og skegg dökkt og hrokkið.
Hann var i stórri kápu úr blóð-
rauöu „hákonunglegu” embættis-
klæði, og lá út á axlir breiöur
kragi úr hrokkinhærðu hund-
skinni.
011 birtan frá báöum steinoliu-
lömpunum, sem héngu yfir
drykkjuborðinu sýndist kasta sér
ástfangin yfir rauða litinn á káp-
unni hans, sem var svo frábrugð-
in öllu þvi gráa og svarta, sem
varþar fyrir.Og þegar hann gekk
fram, hár og þrekinn, með litla,
lokkhærða höfuðiö, og breiða
kragann og blóörauðu kápuna,
varð hann eins og undur i litlu
reykdökku veitingastofunni, svo
friöur var hann og skrautlegur.
Karen kom skjótt inn úr eldhús-
inu meö fjölina sina. Hún var
niðurlút, svo aðandlitið sástekki,
og flýtti sér frá gesti til gests.
Hérasteikina setti hún fyrir
framan fisksalana, og færði siðan
kaupfarendunum, sem sátu i stof-
unni innaraf, eina sódavatns-
flösku. Svo fékk hún volulega
sveitamanninum tólgarljós, og
um leið og hún skaust út aftur,
laumaði hún 63 aurum i lófann á
ókunnuga manninum, sem við
ofninn stóð.
Húsfreyja var vitaráöalaus.
Reyndar hafði hún rekist á lykl-
ana af tilviljun, ensvo rétt á eftir
týnt bréfinu frá málafærslu-
manninum, og nú var allt i veit-
ingahúsinu i mesta uppnámi;
Alexander L. Kietland
enginn hafði fengið þaö sem hann
átti að fá. Allir kölluðu hver sem
betur gat. Kaupfarendurnir
hringdu boröbjöilunni i sifellu,
fisksalarnir ætluðu að springa af
hlátri yfir héranum, sem lá eins
og skata á fatinu fyrir framan þá.
Volulegi sveitamaðurinn stjakaði
viö húsfreyju með tólgarkerinu.
Hann var á nálum um þessa 63
aura. Og það sem verst var við
alla þessa sturlun, v»r það, að
Karen var horfin.
Andrés póstsveinn var sestur á
vagnstjórasætið. Vinnudrengur-
inn stóð búinn til aö opna hliðið.
Ferðamönnunum inni i vagninum
var farið að sárleiðast, og hestun-
um lika, —þótt þeir ættu reyndar
ekki til fagnaðar að flýta sér, og
vindurinn hriktioghvein gegnum
úthýsið.
Loksins kom pósturinn; þvi
hans var beöið. Hann hélt á stóru
kápunni á handleggnum, þegar
hann kom aö vagninum, og sagði
eitthvaö sér til afsökunar, að töf
hefði orðiö. Birtan frá ljóskerinu
féll i andlit honum, og var að sjá,
sem honum væri mjög heitt; þaö
lét hann sér líka brosandi um
munn fara, um leið og hann fór i
kápuna, og steig upp til vagn-
stjórans.
Hliði'ð var opnað, og póstvagn-
inn valt skröltandi burt. Andrés
lét hestana tölta hægt. Nú lá ekki
lengur á. Hann var að smágjóta
augunum til póstsins við hliðina á
sér, sem enn sat brosandi, og lét
vindinn þeyta til hárinu.
Andrés póstsveinn brosti lika,
eða öllu fremur kimdi. Hann fór
að gruna margt.
Vindurinn elti vagninn, þangað
til bugða kom á veginn. Varp sér
þvinæst aftur inneftir sléttunni,
og blés og stundi svo undarlegan
langan og þungan i þurru lyng-
runnunum. Skolli kúrði á sinum
stað, og hafði reiknað allt út i
hörgul, — bráðum hlaut hérinn að
koma.
Inni i veitingastofunni var
Karen loks komin i leitirnar
aftur, og smám saman komst allt
isamt lag. Volulegi sveitamaður-
inn slapp við kertiö og fékk 63
aurana, og kaupfarendur réðust á
steikina.
Húsfreyja barmaði sér dálitið,
en hún atyrti Karen aldrei;
enginn lifandi maöur gat atyrt
hana.
Hún gekk aftur rólega til og frá,
og fór að engu óðslega, og
hinn viðkunnanlegi þokki, sem
jafnan fylgdi henni breiddist
aftur um hlýju hálfdimmu stof-
una. En fisksalarnir, sem búnir
voru að fá sér ekki eitt heldur tvö
staup i kaffið, voru alveg hrifnir
af henni. Hún var oröin rjóö i
kinnum, og i andlitinu var eins og
ofurlitill bjarmi af brosi, og þegar
hún leit upp, fundu þeir titring i
sér öllum saman.
Hún varð þess áskynja, að þeir
horfðu á hana, og fór þá þegar inn
i stofuna, þar sem
kaupfarendurnir sátu að
snæðingi, og fór að þurrka
skeiöar viö brytaborðið.
„Tókuð þér eftir póstinum,”
sagði annar þeirra.
„Nei, ég sá hann aöeins i svip.
Hann fór vist þegar i staö út
aftur,” svaraði hinn með fuilan
munninn af mat.
„Þaö er skratti laglegur
maður. Ég þekki hann, og hef
enda dansaö i veislunni háns”.
„Svo — er hann kvongaður?”
„Já, það gæti nú skeð! Konan
hanser i Limavik; ég trúi þau eigi
tvokrakka. Hún er dóttir
greifans I Úlstrúp; ég ienti þar
brúökaupskveldið. Það var
skemmtileg nótt, skuluð þér
vita!”
Karenlagði frá sér skeiöarnar,
og fór fram. Hún heyrði ekki það
sem kaliað var til hennar i gesta-
stofunni. Hún gekk gegnum garð-
inn upp á herbergiö sitt, læsti að
sér, og fór að iaga til i rúminu
hálfmeðvitundarlaus. Augun
stóðu stirð i myrkrinu; hún tók
upp i höfuðið á sér, og fyrir
brjóstið á sér, andvarpaði, — hún
gat ekki skiliö — hún gat ekki
skilið —.
Þá heyröi hún húsmóður sina
kaila með volæöislegum róm:
„Karen, heilla Karen.” Hún
hrökk saman, þaut út, út úr garð-
inum, aftur fyrir húsið, út á
heiöina.
Grasræman litla bugðaðist I
hálfskimunni inn á milli lyng-
barðanna, eins og vegur; en þaö
var ekki vegur; enginn mátti
halda, aö þaö væri vegur, þvi aö
ræman lá beint út i stóru svarðar-
gröfina.
Hérinn rauk upp, hann hafði
heyrt skvett. Hann þaut áfram,
einsog hann væri vitlaus, oglagði
drjúgum undir sig. Hann hoppaði
yfir lyngiö, ýmist i kuðung, meö
fæturna undir sér og boginn
hrygginn, eöa hann teygði úr sér,
og varð ótrúlega langur. Hann
var eins og þeytispjald.
Skolli stakk upp hvassa trýn-
inu, og góndi hissa á eftír héran-
um. Hann hafði engan skvett
heyrt, þvi hann kom skriðandi
eftir djúpu jarðfalli, og þar eð
hann vissi ekkert glappaskot upp
á sig, gat hann ekkert skilið i hér -
anum.
Hann stóð lengi upp á endann,
með stóra loðna skottiö i lynginu,
og tók að hugleiða, hvort heldur
mundi vera, aö hérunum væri
farið að fara fram i hyggni, eða
refunum aftur.
Þegar vestanvindurinn hafði
þotið langa leið, fór hann I norðr-
ið; kom svo á austan og svo á
sunnan, og loksins aftur vestan
yfir hafið, varp sér inn yfir
heiðina, og stundi svo undarlega
langan og þungan i þurru lyng-
runnunum. En þá vantaði tvö grá
og undrandi augu á Krarúpsbauk,
og bláan baðmullarkjól, sem
oröinn var of þröngur. Og veit-
ingakonan barði ser meira en
nokkurntima áöur, hún skildi
ekkert i' þessu, — enginn skildi
neitt i þvi, — nema Andrés póst-
sveinn — og einn annar.
— En þegar gamalmenni ætl-
uðu að gefa unglingum mjög al-
varlega viövörun, byrjuðu þau
oftast þannig: „Einu sinni var
kvenmaður á Krarúpsbauk, sem
Karen hét—.”
Hannes Hafstein þýddi
(Heimdallur 1884)

\ |

y|§