Þjóðviljinn - 08.10.1978, Blaðsíða 15

Sunnudagur 8. október 1978 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 15
fjörö, i svona meöaliagi góöu
skapi.
Svoleiöis var nefnilega, aö fjöl-
skylda min,ásamt tengdamóöur,
haföi ákveöiö ferð austur yfir
Fjall á einn rófna akur, þar sem
til boöa stóö einn poki af hverjum
fjórum sem upp var skorinn. Eg
er sólginn i rófur, og er ekki verr
viö tengdamóöurina en svo, aö
ferðin var tilhlökkunarefni. En
feröin var aldrei farin, mest
vegna andstööu veöurgúöa, og
þess vegna var skapiö erriö.
Raunar er þessi grein dæmi um
þaö hvernig penninn (i þessu til-
felli ritvélin) getur tekiö völdin,
þvi ég ætlaöi raunar aö vekja
athygli á þessari sérkennilegu
byggð i Skerjafiröi, sem skorin er
nær þvi alveg frá borginni meö
þessum löngu flugbrautum, en nú
er plássiö oröiö litiö eftir til þess
að gera henni skil.
Þarna ægir saman gömlu og
nýju, eins og i kauptúni úti á
landi. Þarna fær maður þessa til-
finningu fyrir eölilegri þróun,
sem svo viöa vantar i borgar-
hverfi Reykjavikur. Og i huga
mér vaknar þessi forboöna kennd
sem okkur er sagt aö sé rót alls
ills, öfundin. Ég öfúndaöi þessa,
sem áttu sér hús þarna á fjöru-
kambinum. En það voru ekki
Iburöarmiklir steinkassarnir eöa
ensku herragarösmublurnar i
stássstofunum sem vöktu þessa
óttalegu kennd, heldur feguröin.
Feguröin sem forréttindin og
Myndirnar efst á siðunni eru
kannski ekki beinlinis teknar i
Skerjafiröi, heldur nálægt
Lambhól, en sýna þó vel hugblæ
haustsins á þessum slóöum.
gróðinn haföi fært þeim útvöldu i
hendur í þessu tilviki. Fegurð
fjörunnar. Þaö eru forréttindi aö
mega á hverjum morgni vakna
viö sjávarhljóö og fuglagarg og
mega aö kveldi ganga til hvilu i
næsta nágrenni viö fegursta sól-
setur á Islandi. En kannski kunna
þeir ekkert aö meta þetta. Slik
dýrö er vist ekki einhlit til fróun-
ar velferöarsálum nútima. Þarna
á einum besta staö i öllu borgar-
landinu býr maður sem nýlega
mæddist i málavafstri viö samfé-
lagiö og löngum blaðaskrifum
útaf bilskúr náungans sem
skyggði á sólina. Sá yröi órór á
taugum ef þyrfti aö búa við það
samfélag sem fúngerar i háhýsa-
hverfum borgarinnar, þar sem
fólkið býr og hefur útsýn aðeins til
glugga náungans og leita veröur
gaumgæfilega aö smugu fyrir
sólargeislana að smjúga um •
steinsteypugöng til jarðar.
Hérna hefur gamla byggöin»
veriö svo tiliitssöm aö teygja sig
hvergi aö fjörunni, heldur skilja
eftir allbreiða ræmu, sem hefur
svo komið hinum nýríku til góöa,
enda er nú nær óslitin röö glæsi-
halla á fjörukambinum. Svo mik-
iö hefur legiö á þegar gæðingarn-
ir keyptu þessar lóðir aö ekki var
beöið eftir skipulagi, enda standa
sum húsanna svo lágt að þau
komust ekki i samband við hol-
ræsakerfi samborgaranna og
hafa þvi hvert um sig sérstakt
frárennsli i sjó. Þetta mun vera
nálægt hámarki sjálfstæöisins.
Ekki get ég skiliö viö þetta
hverfi svo aö minnast ekki á
nokkur hús sem standa i þyrpingu
vestarlega i hverfinu. Þau eru
hvitmáluö meö torfþök. Eitt
þeirra ber nafnið Reynistaöur og
er ýkjulaust fegursta hús i
gjörvallri borginni, fegun a en öll
húsin i Skildinganesi og Gnitanesi
til samans og standa þó nokkrir
löglegir skúrar þar.
Ibúar þessa borgarhverfis, sem
á striðsárunum var nær einangr-
aö komust liklega næst þvi
islenskra manna aö lifa stríö.
Þarna var félagshyggja fólks
rómuö fyrrum, en nú hefur tiöar-
andinn sjálfsagt breytt þvi.
Þarna rikir einhver heillandi
blær, hræringur þess, sem maöur
elskar og hins, sem maöur hatar.
Viö vitum aö myndefninu er
varpaö á filmuna gegnum lins-
una. i þessum kafla ætlum viö
aö kynna okkur hina ýmsu eig-
inleika linsna.
Tvær meiri háttar upplýs-
ingar um linsuna (cru yfirleitt
skráöar á hana) eru brennividd
(Focal Length) hennar (i milli-
metrum) og stærsta ljósop
(Maximum Aperature þ.e. f-
talan).
Brennividdin ákvarðar stærö
myndefnisins á filmuna og segir
til um gleidd hennar. 1 kvik-
myndun er 22 gr horn talið eöli-
legt (normal). Þetta er þrengra
horn en i ljósmyndun, en þaö
auöveldar aðskilnaö myndefnis
frá bakgrunni og gefur betri
nærmyndir af andlitum.
Eðlileg brennivídd
1 S-8 (Super-8 og Single-8)
næst 22 gr. horn með linsu sem
hefur brennividdina 15 mm og
AUGA
✓
i þessum þrem þáttum eru æfingarnar miðaðar
við kyrrstæða vél. Þetta er ekki gert til að auka sölu
á þríf ótum ! Það er gert til þess að undirstrika að þó
svo kvikmyndin hreyfist er ekki nauðsynlegt að
hreyfa vélina.
Augu okkar eru á sífelldu iði allan daginn. Þau
hvarf la f rá einhverju sem vakið hef ur áhuga okkar
að einhverju öðru sem við sjáum. Það er mjög
f reistandi að leika þetta eftir þegar við höf um töku-
vélina fyrir auganu — en það er vanalega fyrsta
skyssan sem við gerum.
I fjórða þætti verður rætt um hreyfingar vélar-
innar og hvaða hreyfing er best í hverju einstöku
tilfelli.
VELARINNAR
er þvi kölluö normal-linsa.
Normal linsa atvinnumanna (16
mm) er 25mm linsa.
Undir ýmsum kringumstæð-
um, svo sem i inni- og lands-
lagsmyndatöku, er oft betra að
nota gleiðara (viðara) töku-
horn, þ.e. linsu með styttri
brennividd. Þessar linsur nefn-
um við gleið- eða viðlinsur
(wide-angles).
Stysta brennividd á almenn-
um markaði er tvisvar sinnum
gleiðari en normallinsan, 7 eöa
jafnvel 6 mm.
Ef ekki er hægt að komast
eins nálægt myndefninu og ósk-
að er, er notuð fjær-linsa (tele-
photo). Fjarlinsur (eöa fjar-
lægöarlinsur) draga myndefniö
nær og hafa þvi lengri brenni-
vidd. Fjærlinsur sem
„stækka” þrefalt eða fjórfalt
hafa brennividdina 45-60 mm.
Zoom- hreyiilinsur
Með nokkrum undantekning-
um á dýrari enda skalans eru
linsur allra S-8 véla fastar við
vélina og eru hreyfilinsur
(zoom-linsur). Það þýöir að
hægt er að breyta brennividd
linsunnar. Verð vélanna fer oft-
ast eftir þvi hversu mikiö hægt
er að breyta brennividdinni.
Þess vegna eru linsur ódýrari
véla með stuttum brennividd-
um, t.d. 2:1 (tvöföldun brenni-
viddar t.d. 10-20 mm) eöa frá
meðal gleiðlinsu og aöeins fram
yfir normal. Aðeins dýrari vél
gæti verið 3:1 (9-27 mm eöa 11-
33 mm) og ef við höldum áfram:
4:1 (19-36 mm), 5:1 (8-40 mm),
6:1 (7-42 mm), 8:1 (7-56 mm eða
8-64 mm) og upp i 10:1 (7-70
mm). Tilraunalinsur 20:1
(7-140 mm) og jafnvel’30:l (6-
180 mm) hafa verið kynntar i
prótótypum (eitt eintak til).
Hreyfilinsan gerir notandan-
%m kleift aö velja þá brennividd
sem hann óskar án þess að
hreyfa sig úr stað. Einnig er
hægt að breyta brennividdinni á
meðan á töku stendur (zooma).
Þá litur út fyrir aö vélin sé að
nálgast eöa fjarlægjast
myndefniö. Ahrifin eru þó ekki
alveg hin sömu og væri vélin á
keyrslu (tracking), þvi á
keyrslu breytist fjarviddin
(perspektifiö), en meö zoomi
breytist þaö ekki.
Nær og fjær
Ef við notum fjærlinsu eöa
mikinn aðdrátt hreyfilinsu til aö
kvikmynda mannveru sem
stendur fyrir framan hús eöa
fjöll f fjarska, mun bakgrunnur-
inn viröast nær okkur en hann er
i rauninni.
Þetta er hægt að nota til að ná
fram vissum áhrifum: bak-
grunnurinn verður yfirþyrm-
andi og þrengir aö mannver-
unni.
Gleiðlinsan hefur öfug áhrif.
Fjarviddin ýkist og sýnist meiri
en hún er. Mannveran okkar
-y gnæfir nú yfir umhverfið (bak-
grunninn).
Stundum getur gleiðlinsan af-
skræmt myndefnið. Beinar lin-
ur sýnast bognar og andlit verða
stórnefjuð og smáeyrð. Imynd-
aðu þér frekari áhrif og hvernig
má nota þau.
Fjærlinsur ýkja mistur og
hitauppstreymi sem kann að
vera á milli vélar og myndefnis.
Fjarlægðin gerir fjöllin blá og
filmuna lika vegna mikillar
tvistrunar bláu og útfjólubláu
geislanna. Ef birtan er næg
gæti minna ljósop hjálpað eitt-
hvað upp á sakirnar; eins má
notast við gul- eða bleikasiur
sem ná blámanum i burtu en
litið er hægt aö gera viö skarp-
leikatapinu af tvistran ljóssins.
En einmitt vegna þessara
eiginleika er hægt aö ná fram
ýktum áhrifum, t.d. hitaupp-
streymi af malbiki sem fram-
kallar hillingar.
Fjarvídd
Hingaö til hefur veriö gengiö
út frá kyrrum hlutum. En
brennividdin hefur einnig áhrif
á hluti sem hreyfast að eða frá
vélinni.
Við höfum öll séð myndskeiö
þar sem iþróttamenn koma
hlaupandi á móti vélinni en
viröast ekkert komast áfram.
Þannig myndskeið eru tekin
með mjög þröngum linsum
(mjög mikill brennividd), svo
hraði kappanna ,,á ákveðnum”
tima er aöeins brot af fjarlægö
þeirra frá vélinni.
Ef gleiðlinsa væri notuð á
svipað myndskeið, yrðu allar
hreyfingar að og frá vélinni
mun hraðar: en raunverulega,
vegna ýktrar fjarviddar.
Þessi áhrif koma að góöum
notum. Ef viö ætlum aö sýna
leikarann okkar á hlaupum að
flýja einhverja hættu, gætum
við notaö fjærlinsu. Leikarinn
hlypi eins og hann ætti lif sitt aö
leysa en kæmist ekki úr sporun-
um. Ahorfandinn myndi álita að
sá sem elti væri að ná honum.
Bilar i eltingaleik viröast aka
mun hraðar ef þannig mynd-
skeiö eru tekin með gleiðlinsu,
hvort heldur séð utanfrá eða
innan úr bilnum og út.
A þessu má sjá aö hægt er aö
nota hreyfilinsuna i annað en
zooma. Flestir áhugamenn of-
bjóða zoominu (trumbu-áhrif)
og þar með áhorfendum sinum
svo þá flökrar.
Ef menn vilja nota zoom,
veröur að gera þaö i réttum
myndskeiöum og mjög hægt.
Sérstaklega á véldrifiö zoom
það til að byrja og stööva
hastarlega. Þvi er betra að
handstýra þvi og æfa sig i aö
láta zoomiö „deyja út” á „báö-
um endum”.
Sem dæmi um zoom-mynd-
skeið: Andlit leikarans sést
fyrst, siðan er zoomað hægt frá
og hann stendur á brúnni yfir
öxará á Þingvöllum. Næsta
myndskeið yrði siöan þaö sem
hann sér. e.t.v. á hægu pani
(pan, sjá stöðugleika).
Stöðugleiki
Hreyfist vélin i töku með fjar-
lægðarlinsu, ýkjast hreyfing-
arnar mjög mikið vegna smæð-
ar myndefnisins. Þvi er nauð-
synlegt að hafa vélina eins
kyrra (stöðuga) og unnt er.
Þaö er algjörlega vonlaust
verk að halda á vélinni og ætla
að taka á fullu zoomi eða allt að
tvisvar sinnum normal (ca. 30
mm zoom). Best er að nota þri-
fót, þó notast megi við nærtæk-
an vegg, stein, bekk, borð eða
þess háttar fyrir einstök mynd-
skeið. Einfótungur kemur i veg
fyrir upp/niður hreyfingar en
þá eru það hliðarhreyfingarnar.
Ef þú heldur á vélinni skaltu
hafa hana stillta á stuttar
brennividdir (litið zoom),
þrýsta olnbogunum þétt að sið-
unum eða styöja þá á eitthvaö
stöðugt. Standa aöeins gleið-
fættur. Það hjálpar lika að anda
ekki rétt á meðan tekiö er.
Sama máli gegnir þegar tekið er
á ferð (út úr bil) að nota gleitt
horn sem mýkir hristinginn og
billinn virðist aka hraðar.
Þegar panaö (pan er hliðar-
hreyfingar) er á þrifæti með
íjærlinsu, ýkist hver smáhreyf-
ing, einnig i tilti (upp/niður).
Panið má heidur ekki vera of
hratt þvi þá hristist myndin
fram og aftur á tjaldinu. Ástæð-
an er sú að vélin hefur færst
hraðar en lokarinn nær að taka
nóg af myndum til að tengja
saman i mjúka hreyfingu: það
bókstaflega vantar myndir i
atriðið. Þvi verður að pana
hægar eftir þvi sem brennividd-
in er lengri. Þetta á þó ekki við
þegar panað er með hlut/veru á
hreyfingu, þá má bakgrunnur-
inn renna út i strik.
Einnig þarf að gæta að pani
með gleiðlinsu, einkum ef tekin
er mynd af húsi eða þ.h., þar
sem mismunurinn á fjarlægð
frá miðju myndefnis og jöörum
þess, fær húsið til að breyta um
lögun á meðan vélin færist.
Þetta má lika nota til að ná
fram vissum áhrifum.
Stærsta ljósop
Stærsta ljósop gefur til kynna
hvað viö getum kvikmyndað i
litilli birtu. 1 siðasta þætti var
minnst á að f-talan er fundin
meö þvi að deila „stærsta ljós-
opinu” upp i brennividdina. Þvi
stærra sem ljósopið er þvi
meira ljós kemst i gegnum lins-
una og þvi lægri f-tala.
Stærsta ljósop var lengi f/1,8