Þjóðviljinn - 17.12.1978, Blaðsíða 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 17. desember 1978
HRAFN GUNNLAUGSSON, FRAMKVÆMDASTJÓRI LISTÁHATÍÐAR 1976-78:
„Skilur eftir ákveðna
Rœtt um
einstaka listamenn,
ruglaða rótara,
fjárhaldsrekstur
og menningarpóltík
hátíðarinnar
Menningarpólitik Listahátibar á aft vera sú. aft koma Islenskum listamönnum á framfæri og efla islenska list.
Listahátíð í Reykjavík
er sá menningarviðburður
sem fæstir vildu missa af,
ef dæma má af aðsókn á
þessu ári, en þá sóttu um 40
þúsund gestir hátíðina.
Það er því einkennileg til-
hugsun að fyrir aðeins
fjórum árum var Lista-
hátíð dauðvona fyrirtæki,
sem allt útlit var fyrir að
hefði kafnað í fæðingu
f járleysið algert, skuldirn-
ar hrönnuðust upp og sjálf
f ramkvæmdarstjórnin
húsnæðislaus og á götunni.
( dag eru eigur Listahátíð-
ar um 20 miljónir, hátíðin í
föstu húsnæði og sýn-
ingaratriði f jölbreyttari en
nokkru sinni fyrr. Hvað
gerðist, hvernig var Lista-
nátíð byggð upp? Þjóðvilj-
inn átti viðtal við Hrafn
Gunnlaugsson, sem hefúr
verið f ramkvæmdastjóri
Listahátíðar síðan 1975.
— Eftir 1974 stóö hreinlega til
aft leggja Listahátiö niftur, segir
Hrafn. Fjárhagsgrundvöllurinn
var brostinn og hátiftin stórskuld-
ug. Þaft var aöeins fyrir hörku og
ósérhllfni Islenskra listamanna,
sem buftu alla vinnu sina ókeypis,
aft stjórnvöld samþykktu aö
halda Listahátiö 1976. Sú Lista-
hátiö kom Ut meft hagnaöi, og þar
meft var komin undirstaöa fyrir
þvi aft halda þessu áfram. Lista-
hátlft 1978 skilafti tæpum 14
miljónum i hagnaft, og mi hafa
stjórnvöld lýst þvi yfir, aft hátiöin
muni verfta haldin i framtiftinni.
Þaö má þvi segja, aö nú fyrst hafi
Listahátift hlotift opinberlega
endanlega, staöfestingu.
Vandamál Listahátiftar var frá
upphafi reksturinn. Hátföin átti
ekkert fast húsnæfti og plöggin.
voru dreifft vlfts vegar um borg-
ina. Nú er hátibin hins vegar i
föstu húsnæfti og hægt er aft
ganga aft öllum skjölum á sama
staft. Þaft er einnig kannski tim-
anna tákn, aft i upphafi var þaft
Ashkenazy og Norræna húsift,
sem aftallega stóftu bakvift Lista-
hátfft. Nú hafa báftir þessir aftilar
fjarlægst hátiftina alla vega ef
marka má yfirlýsingar forstöftu-
manns Norræna hússins i fjöl-
miftlum.
Þaft er aft sjálfsögftu
Ashkenazy mikift aft þakka, hve
Listahátiö hefur verift vel kynnt
erlendis. En ég tel aft hvarf
Ashkenazys muni engin áhrif
hafa á rekstur Listahátiftar I
framtiftinni. Þaft er mikill styrkur
Listahátiftar aft geta visaft til
þeirra fjölmörgu, heimsfrægu
Iistamanna, sem hér hafa verift,
þegar leitaft verftur til skemmti-
krafta og listamanna I framtlft-
inni.
Að lækka
kostnað
— Þú tókst vift Listahátfft, þeg-
ar hún var i molum fjárhagslega.
Hvafta aftferftum bar beitt til aft
rétta vift fjárhag hátiftarinnar?
— Þaft fyrsta sem viö Knútur
Hallsson gerftum, var aft kynna
okkur reksturinn frá áöur. Hvafta
póstar voru dýrastir og hverjir
máttu hverfa. Vift þessa fyrstu
athugun kom I ljós aft geysilegum
peningum haffti verift varift I alls
kyns hluti, sem máttu missa sig.
Sem dæmi get ég nefnt, aö prent-
uft haffti veriö dýr sýningarskrá, I
formi litillar kilju. Skrá þessi var
litprentuft I mörg þúsund eintök-
um, en haffti afteins selst I mjög
litlum mæli.
Þá var þaft veigamikift atrifti
hvernig samningar voru gerftir
vift einstaka verktaka og hvernig
gengift var frá samningum um
samkomuhús. Vift rákum okkur
fljótlega á, aft stór útgjaldaliftur
voru bakreikningar, sem höfftu
vaxift upp úr öllu valdi. Vift beitt-
um okkur fyrir þvi aft binda alla
samninga, sem vift gerftum bæfti i
sambandi vift verktaka og aöra,
og verja okkur þar meft gegn
aukareikningum sem siftar kunnu
aft skjóta upp kollinum. Fastir
samningar lækkuftu kostnaö vift
hátfftina veruiega.
Þaft er nefnilega staftreynd, aft
kostnafturinn vift einstök sýn-
ingaratriöi eins og t.d. tónleika,
er aftallega fólginn i alls kyns
stússi i kring um hljómleikana.
Minnsti kostnafturinn er oft hin
beina greiftsla til listamannanna
sjálfra. Vift reyndum aft minnka
þennan aukakostnaft en láta
listamanninn sjálfan fá stærsta
hlutann af kostnaftinum, I staft
þess aft verja peningunum I um-
búöir.
Benny Goodman
lagðist á bakið
oggól
— Þú hefur náttúrulega kynnst
ýmsum hliftum á erlendum sem
innlendum listamftnnum i gegn-
um siftustu Listahátfftir?
— Já, ekki er hægt aft segja
annaö. Fyrst vift vorum nú aft
minnast á umbúöir hljómleika-
halda, þá get ég ekki stillt mig
um aft segja þér eina sögu af
Benny Goodman, þegar hann
kom hingaft til lan s I bofti hátift-
arinnar. Hann vai á margan hátt
óskaplega skrýt m maftur, og
sama dag og h nn kom, lagfti
hann mikla áhen iu á þaft aft fá aft
fara I samkom isal þann, sem
hljómleikarnir .ttu aft vera.
— Furftulegustu gestir Lista-
hátfftar fyrr og siðar, voru hinir
tólf rótarar Smokie.
Okkar fyrsta verk var þvi aft
keyra upp i Laugardalshöll. Þar
var allt fullt af iönaftarmönnum,
sem voru önnum kafnir vift aft
koma upp öllu þvi, sem tilheyrfti
tónleikunum. Um leift og Benny
kom inn i salinn, stökk hann upp
á sviftift og tók aft skrlfta um þaft
þvert og endilangt á fjórum fót-
um. Oftru hverju barfti hann
hnefanum i sviöift og lagfti viö
hlustir. Siftan velti hann sér yfir
á bakift og rak upp mikift gól. Iftn-
aftarmennirnir voru nú farnir aft
leggja frá sér verkfæri sin og stóft
bersýnilega ekki á sama. Nú tók
Benny aft hoppa og stappa á sviö-
inu og láta öllum illum látum.
Slöan fór hann niftur I sal og byrj-
afti aftsparka I stólana og stappa i
gólfift og rak þess á milli upp
mikil hljóö. Þaft var dauöaþögn I
salnum og allir störftu á þennan
brjálæfting. Þessu hélt hann
áfram lengi vel og mér var farift
aft lifta heldur illa, vægast sagt.
Allt I einu reis hann á fætur,
brosti og sagöi vift mig: ,,Já, þaö
er mjög góftur hljómburftur
hérna”. Og vift þaft fórum vift.
Stjörnur og
rótarar
— Hrafn, fyrst vift erum aft tala
um þessa stórlaxa I listinni: nú
hefur Listahátift verift gagnrýnd
fyrir þaft aft vera stjörnuhátfft?
— Já, á Listahátiö hafa verift
stór nöfn, sem hafa gefift hátfft-
inni glans. En vift verftum aft gera
okkur grein fyrir þvi, aft stjörnu-
listamenn eru þeir listamenn,
sem náö hafa langt i sinni grein.
Og þaft er ekkert athugavert vift
þaft, efta hvaft? Hins vegar er þaft
alveg rétt, aft þaft má ekki útiloka
verftandi listamenn, eöa þá lista-
menn sem ekki hafa hlotift viftur-
kenningu sem stjörnur.
Þaft er einnig þarft verkefni
fyrir komandi framkvæmda-
stjóra aft koma islenskum lista-
mönnum á framfæri erlendis.
Listahátiö á einnig aft vera út-
flutningsaftili.
— Þaft kemur fram i reikning-
um Listahátiftar ’78, aft mesti
hallinn hefur verift á Smokie?
— Einstök sýningaratrifti eru
alltaf happdrætti. Vift reiknuftum
meft 4500 manns á tónleika
Smokies, en 3500 komu. Þarmeft
duttu 4 milljónir út. Flutnings-
kostnaöur var gifurlegur, enda
um tæp 20 tonn af hljóftfærum aft
ræfta. Sem gagnstættdæmi vil ég
nefna Erró. Viö reiknuftum meft
tæpum sjö þúsund gestum á sýn-
ingu hans og 5 miljónum i tap.
Reyndin varö hins vegar sú, aft 20
þúsund sóttu sýninguna og hún
skilafti 2,3 miljón króna hagnafti.
Þótt halli hafi verift á Smokie
vona ég þó innilega, aft poppift fái
aö halda sinum sessi á Listahátíft.
Hún á aft vera hátift allra menn-
inganeytenda, og þaft er félags-
leg staöreynd, aft poppift hefur
breytt umgengnisvenjum sam-
timans meir, en nokkur önnur
listgrein.
— Attu nokkra sögu af Smokie
á Islandi?
— Nei, en ég tel, aö furöuleg-
ustu gestir Listahátlftar fyrr og
siöar hafi verift hinir 12 rótarar
hljómsveitarinnar. Ég hef sjald-
an hitt jafn ruglafta menn. Eftir
tónleika Smokie, voru þeir aft
taka til og ég gaf mig á tal vift þá.
Þegar ég haffti rabbaft smástund
vift fyrsta rótara, efta yfirrótar-
ann, sagfti hann skyndilega vift
mig: „Excuse me, but what
country are we in?” (Fyrirgefift,
en I hvafta landi erum vift stadd-
ir?)
Annars er auftvitaft draumurinn
hjá Listahátift aft fá hingaft ein-
hverja klassiska poppstjörnu
eins og Bob Dylan, Joan Baez efta
Stones. Og ég er sannfærftur um,
aö þaft sé hægt meft hörku og góft-
um fyrirvara.
Menningarpólítík
listahátíðar
— Hver á menningarpólitisk
stefna Listahátiftar aft vera?
— Menningarpólitik hátlftarinn-
ar og þjóftarinnar yfirleitt ætti aft
vera sú, aft koma islenskum
listamönnum meira á framfæri
ogefla innlenda list. Þaft eru t.d.
ekki mörg ár siftan aft islensk
leikhús töldu þaft nær vonlaust aft
sýna islensk Ieikverk. Eftir aft
stefnunni haföi verift breytt.
Sveinn Einarsson átti þarna stór-
an hlut I máli, hefur þessi skoftun
breyst, þvi þaft hefur sýnt sig, aft
islensk verk ganga jafnvel betur
en erlend verk.
Þaft sama gildir um tónlist.
Sinfónían telur aft ekki sé hægt aö
leika tslensk verk, vegna þess aft
þá muni enginn koma og hlusta á
þau. En þetta er bara spursmál
um menningarstefnu. Ég er sann-
færftur um, aft þessu væri hægt aö
breyta. Persónulega finnst mér
t.d. meira varift I aö hlusta á verk
eftir Beethoven af góftum stereo-
tækjum, flutt af góftri erlendri
sinfóniuhljómsveit sem er stjórn-
aft af erlendum meistara, en aft
fara i Háskólabfó og hlusta á
sama verk. Hins vegar væri ég
óftur og uppvægur aft hlusta á Is-
lensku Sinfónluna flytja frum-
samiö verk eftir Islending.
Listahátift kom þvi t.d. I gegn
aö Þursaflokkurinn hóf samstarf
vift Islenska dansflokkinn og útúr
þvi kom allslenskt verk, sem
fékk gifurlega góftar móttökur.
ÍJt frá þessu hefur orftift ákveftin
þróun: sýningum dansflokksins
hefur fjölgaft og þeim veitt meiri
athygli en fyrr. Eitt fæftir annaft
af sér. Þaft á aft leggja áherslu á
skapandi list, nýja list, sem kem-
ur frá íslendingum sjálfum.
— A þá Listahátlft aft þróast I
hreina islenska hátfft?
— Nei, aft sjálfsögftu ekki. En
hún á aft stuöla aft sköpun is-
lenskrar listar. tslenskir lista-
menn eiga þaft oft á hættu aft lok-
ast inni og einbllna of mikift á þaft
sem er aft gerast erlendis, en
gleyma yrkisefni eigin umhverf-
is. Ég get néfnt þér dæmi um
þetta. Eittsinn vorum vift Erró aft
arekka kaffi saman, og þá spurfti
ég hann hvernig þaft væri aft
koma aftur til Islands eftir svona
mörg ár. Hann sagfti, aö sér
Sunnudagur 17. desember 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
tómatilfiimingu”
finndist borgin hafa breyst gifur-
lega, Breiftholtift heffti risift, heil
poppkynslóft heffti alist upp
o.s.frv. og ekkert væri eins og áft-
ur. „En þaft undarlega er, sagfti
hann, „aft litift af þessum breyt-
ingum hefur komift fram i mál-
verkinu”. Hann taldi afteins fáa
islenska málara hafa ákvcftin
þjóftleg persónueinkenni, þar eft
þeir veldu sér islensk yrkisefni:
menn eins og Gunnlaugur
Scheving og nokkrir fáir i viftbót.
En flestir hinir ungu málarar
fengjust litift efta ekki neitt vift
umhverfi sitt og samtiö.
Logandi grjúpán
— Erró var reyndar mér minn-
isstæöastur af þeim listamönn-
’ um sem hingaft hafa komift á
Listahátiö. Ég man t.d. þegar
hann kom, þá talafti hann mikiö
um aft kaupa nokkra vörubila-
farma af pylsum og reisa mikinn
pylsuhrauk á Klambratúni og
kveikja I honum vift opnuna.
Þessar pylsur nefndi hann
grjúpán, en þaö eru sérstakar
bjúgur, sem mikift voru étnar i
hans heimabyggft.
Þaft sem einkenndi Erró mest
var hin einstaka ögun sem hann
hefur tamift sér. Sem dæmi get ég
sagt þér söguna af þvi, þegar öll
þessi risastóru verk hans voru
komin til landsins og flutt I mikl-
um gámum upp á Kjarvalsstafti.
Ég spurfti nokkra sérfræftinga
hvort þaft tæki mikinn tima aft
hengja upp verkin. Þeir töldu
þetta margra daga vinnu fyrir
álitlegan vinnuflokk. Ég ákvaft aft
fresta vinnunni þangaft til Erró
kæmi, þvi ég taldi þaö ákjósan-
legast aft hann heffti yfirumsjón
meft verkinu. Þegar Erró koin til
landsins spurfti ég hann hvort þaö
væru einhverjir sérstakir menn,
sem hann vildi fá sem aöstoftar-
menn. Þá horffti hann undrandi á
mig og sagfti: „Blessaftur vertu,
vift Aftalsteinn gerum þetta á ör-
fáum dögum meft smáhjálp.” Og
þaft stóft á endum. Hann mætti
alltaf klukkan sjö á morgnana og
vann til kvölds.
Hann tók á móti vinum og
kunningjum I hádeginu, en þegar
heimsóknartiminn var útrunninn,
leit hann á klukkuna og sagfti:
„Jæja, nú verftift þift aö fara, ég«r
aft fara aft vinna.”
Setning undir
regnhlíf
— Listahátlft var opnuft meft
sýningu Errós. Gekk það snurftu-
laust fyrir sig?
— Ég mun seint gleyma setn-
ingu Listahátiftar ’78. Viö vorum
mikiö búnir aö spekúlera, hvern-
ig vift gætum gert þetta sem allra
skemmtilegast, og komumst aft
þeirri niöurstööu, aö afbragö væri
aö opna hátiftina undir beru lofti.
Þú veist: „Sunnangola og Sörli
riftur I hlaft.” Viö ákváftum þvi aö
hafa setninguna á stéttinni fyrir
utan Kjarvalsstaöi, og var mikl-
um ræftustóli komiö þar fyrir.
Setningin átti aft hef jast klukkan
tvö, en fimm minútum fyrir setn-
ingu, fer aö hvessa illilega og
skellur á hellirigning. Þá var of
seint aft snúa vift, og aöeins þaft
eitt aö gera aö taka þeirri áminn-
ingu vefturguftanna, aft þetta væri
islensk listahátlft. Gestirnir héldu
sig tryggilega innanhúss, bak vift
þykkar glerrúftur, en Davift
(Oddsson) og Sigurjón
(Pétursson) uröu aö labba út i
rigninguna og upp I rennblautan
ræftustólinn. Hljómtæknimaftur
fór svo út i bleytuna og hélt regn-
hlíf yfir ræftumönnum.
Nú er þaft þannig aft speglunin I
rúftum Kjarvalsstafta er svo mik-
il, aft erfitt er aft horfa inn um
gluggana, aft utan. Ég skildi þess
vegna vel viftbrögft gamals
manns sem kom gangandi yfir
Klambratúnift og sá hnipinn hal,
halda regnhlif yfir velklæddum
manni i ræftustól, sem bauö
Fráfarandi framkvæmdastjórn Listahátlftar ’78: Thor Viihjálmsson, AtU Heimir Sveinsson, Erik
Söderholm, Hrafn Gunnlaugsson, Davift Oddsson og Kristinn Hallsson
— Hljófttæknimafturinn hélt regnhllf yfir velklæddum
manni sem bauft fjölda manns velkominn sem þó
hvergi var sjáanlegur.
— Siöan lagðist Benny Goodman á gólfiö I Laugardals-
höllinni, velti sér á bakiö og rak upp mikift gól.
fjölda manns velkominn, sem þó
hvergivar sjáanlegur. Manntetr-
iö hélt vist aft hann sæi ofsjónir,
þvi hann snerist hæli og hálfhljóp
i burtu. En þrátt fyrir þessi
vefturmistök tókst þetta allt sam-
an og bæfti Davift og Sigurjón tóku
þessu mjög vel.
Kúnstnerar og
kommissarar
— I hinni nýskipuftu fram-
kvæmdastjórn Listahátiftar 1980
eiga einungis listamenn sæti,
ennfremur berjast listamenn
fyrir þvi, aft eiga fullgildan at-
kvæftisréttl stjórn Kjarvalsstaða.
Hvert er álit þitt á þessari þróun,
aft listamenn taki málefni sin I
eigin hendur?
— Ég tel þaft mjög jákvæfta
þróun. Nú er þaft reyndar þannig,
aft listamenn hafa ætiö átt meiri-
hluta I framkvæmdastjórn Lista-
hátfftar, efta þrjá af fimm. Þetta
fyrirkomulag hefur aldrei orftiö
til vandræfta, en þaö má kannski
segja aft Listahátift hefur verift
heppin meft fulltrúa embættis-
manna, þar sem telja má bæfti
Davift Oddson og Knút Hallsson i
hópi listamanna. Ég hef alltaf átt
erfitt meft aft skilja þetta van-
traust I garft listamanna. Mér
finnst þaft.mjög varhugavert aft
láta einhverja embættismenn og
pólitiska kommissara halda i
höndina á listamönnum eins og
ódælum óþekktarormum. Lista-
menn eru þá beinllnis gerftir
óábyrgir. Dæmi um hift gagn-
stæfta er stjórn Leikfélags
Reykjavikur og skipan hins nýja
Þjóftleikhúsráfts. Þaft er at-
hyglisvert aft Alþýftubandalagift
hefur sýnt mjög jákvætt fordæmi
I þessum málum og leitaö I raftir
listamanna sjálfra, en mér sýnist
þróunin ætli aö veröa sú sama hjá
öllum flokkum. Annars er þetta
landlægt fyrirbæri á tslandi aft
skofta beri listamenn gegnum
gier. T.d. hafa rithöfundar og
skáld ævinlega verift álitin óal-
andi og óferjandi. En hvers
vegna skyldu ekki listamenn
vera kallaftir til ábyrgöar eins og
aftrir?
Doktor Haas og
tóneyra
Petersons
— Oscar Peterson vakti mikla
athygli á Listahátift. Kynntist þú
honum eitthvaft utan sviftsins?
— Já, þaö gerftist skemmtileg-
ur atburftur i sambandi vift komu
Oscars. Hann haföi kvefast á leift-
inni og var meft hlustaverk I ööru
eyranu. Þaft átti aö vera formleg
móttaka i bandariska bókasafn-
ínu, en vegna veikinda Petersons
mætti hann ekki þar, heldur
hvarf strax vift komuna upp á
hótelherbergi og vildi engan
mann hitta. Ég var alveg á nál-
um yfir aö tónleikarnir myndu
farast fyrir, þvl gitarleikarinn
Joe Pass lá sjúkur I London og
gat ekki komift og nú voru allar
likur á aft Oscar Petersen væri
kránkur. Ég spurfti hann, hvort
ég ætti aft senda eftir lækni, en
hann sagfti aö enginn gæti hjálp-
aft sér nema einkalæknir hans I
Paris: doktor Haas aft nafni. Sift-
ar um daginn þurfti ég aft skreppa '
upp á Kjarvalsstafti og hitti þar
fyrir Erró. Hann kynnti mig þar
fyrir útlendingi, sem hann sagöi
aö væri einkalæknir hans I Frakk-
landi og héti doktor Haas. Ég
þóttist kannast vift nafnift og
spuröi hvort hann kannaöist vift
Oscar Peterson. Hann hélt nú
þaö: hann væri einkalæknir hans,
i Evrópu. Ég snaraöi doktornum
inn I bil og keyrfti I loftinu út á
hótel Sögu. Þegar vift komum inn
i herbergi Petersons, sagöi ég
kurteislega viö hann: „Hér er
doktor Haas, sem þér báftuft
um”.
Ég ætla ekki aft reyna aö lýsa
viftbrögftum Petersons, en ég hef
sjaldan séft höku á einum manni
siga jafn langt niöur. Doktor
Haas kíkti svo i tóneyraö á
Peterson, og hvort sem þaft var
þvi aft þakka efta ekki, þá spilafti
Peterson eins og engill um kvöld-
ift.
Framhald á næstu slftu
D