Þjóðviljinn - 30.09.1979, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 30. september 1979
wfflnm
Málgagn sósíalisma,/ verkalýðs-
hreyf ingar og þjóðf relsis
t'tgt-randi: Otgáfufélag l>jóðviljans
r'ramkvæmdasljóri: Eiöur Bergmann
UilMjorar; Arni Bergmann. Einar Karl Haraldsson.
r'rétlastjóri: Vilborg Haröardóttir
I insjónaimaður Sunnudagsblaos: Ingólfur Margeirsson
llekstrarstjdri: Cifar Þormóosson
Auglysingastjóri: Rúnar Skarphébinsson
AfgreiBslustjóri: Valþór Hlööversson
BlaBamenn: AlfheiBur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, GuBjón
FriBriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór
Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Halldór GuBmundsson.
tþróttafréttamaBur:IngólfurHannesson.
I.jusmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
C'tllt og hönnun: GuBjón Sveinbjörnsson, Sævar GuBbjörnsson.
Ilandrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
SafnvörBur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: SigrfBur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson
Skrifstofa; GuBnln Guovaroar.dóttir, Jón Asgeir SigurBsson.
AfgreiBslaiGuBmundur Steinsson, Kristfn Pétursdóttir.
Slmavarsla: Olöf Halldórsdóttir, SigrlBur Kristjánsddttir.
Bflstjóri: Sigrún BárBardóttir
HúsmóBir: Jóna Siguroardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsddttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
útkeyrsla:. Sölvi Magndsson, Rafn GuBmundsson.
Kitstjdrn. afgreiBsla og auglýsingar: SiBumúla 6, Reykjavlk, nlrni 8 13 33.
Prentun: BlaBaprent hf.
r
Obundnar hendúr
j
# f annað sinn á fáurri árum hef ur dunið yf ir mikil og
snögg hækkun á verði olíu. Þetta hef ur vaidið alUmiklum
búsif jum hjá okkur íslendingum, enda erum við að ýmsu
leyti háðari olíu í búskap okkar en aðrar þjóðir. Hins
vegar er ekki ástæða til að æðrast, og við eigum að geta
aðlagað okkur að núverandi verðlágsstigi, en vonandi
tekstaðná samningum um eitthvað hagstæðari olíukaup
til landsins á næstunni en þau haf a verið um slnn.
# Alkunna er að jarðolía var um nokkra áratugi tiltak-
anlega ódýr vara, og verðsprengingin 1973-74 var raunar
ekki furðuleg, heldur þvert á móti hitt hvað hún kom
seint. Furðulega lengi höfðu fátækar þ.jóðir Miðaustur-
landa horft á sitt svarta gull renna til auðugra Vestur-
landa án þess að fá það goldið í hlutfalli við verðmæti.
Það var orðin viðurkennd staðreynd að þessar auðlindir
gætu tæmst áður en olíuútf lutningsríkin fengju tækifæri
til að njóta þeirra að neinu leyti.
# OPEC-ríkin notfærðu sér aðstöðu í milliríkjadeilum
fyrir botni Miðjarðarhafs til að knýja á um hina miklu
þækkuri fyrir 5-6 árum, og kaupendurnir, olíuhringar
Vesturlanda, sættu sig f Ijótt og vel við hið hækkaða verð-
lag. Þótt undarlegt megi virðast var hér í'reýnd um
riokkra hagsmunasamstöðu að ræða. Hringarnir höfðu
lengi makað krókinn á ódýrri olíu og notfært sér, bæói
til ágóða og til f járfestingar, hinn gífurlega mun sem
var á hráolíuverði og útsöluverði olíu, en hann var marg-
faldur. Jafnframt gerðu þeir iðnað og samgöngur Vest-
urlarida í æ ríkara mæli háðan olíu, en aðrir ágætir orku-
gjafar eins og kol hopuðu á hæli, og mundu ýmsir segja
núaðþaðhafi veriðhelsttil snemma. Á meðan ódýra olí-
an ruddi öðrum orkugjöfum úr vegi, sáu hringarnir sér
leik á borði og klófestu ýmsar f ramtíðar orkulindir, svo
sem kolanámur og olíumettuð jarðlög, og f járfestu í
ýmsum orkurannsóknum, einkum á sviði kjarnorku.
# Því var trúað um skeið að raforka framleidd með
kjarnaklofningi yrði ódýr, en reynslan sýnir annað og
þetta getur hæglega orðið eitt dýrasta orkuf ormið, amk.
ef öryggis og umhverfisverndar er gætt sem skyldi.
# Olíuhringarnir vissu f ullvel að jarðolían er þverrandi
auðlind, og ýmis olíurík svæði, svo sem á hafsbotni, gætu
ekki nýst nema olía og raunar öll orka hækkaði mjög
verulega í verði. Hringarnir voru því að bíða eftir tæki-
færi til að skrifa eignir sínar og framleiðsluaðstöðu upp
til hækkunar. Viðskiptavinurinn borgar brúsann, þeas. í
síðasta lið hinn almenni neytandi. Ekkert bendir til ann-
árVenolíuhækkunin íár hafi orðið viðálíka samspil olíu-
útf lutningsríkja og olíuhringa og gerðist við fyrri hækk-
un.
# Við lifum á tímum þegar náttúrulegar tæmanlegar
auðlindir verða æ dýrari. Þetta kemur okkur reyndar til
góða í útf lutningsverðlagi, því að verð á matvælum virð-
ist hækka meir og hraðar en iðnvarningur. Orkuverð er
hátt og því er ekki spáð að það f ari lækkandi.
# Olíudreifingarkerfi Vesturlanda er að langmestu
leyti í höndum sjö auðhringa sem hafa náin innbyrðis
tengsl, og er Exxon (Esso) forystuaðilji þeirra. Meiri-
hluti hreinsunarstöðva eru á vegum þessara hringa, en á
því getur verið nokkur hætta, m.a. vegna hagsmuna-
tengsla við umboðsaðilja hérlendis (Olíufélagið fyrir
Esso, tengt Framsókn, Skeljungur fyrir Shell, tengdur
Sjálfstæðisflokki...). Þetta þýðir vitanlega ekki að við
eigum að forðast öll olíuinnkaup utan Sovétríkianna.
meginatriðið er að horft sé til allra átta og verða engum
háður.
# Ef (slendingar bera gæf u til að ástunda þokkalega
hlutleysispólitik gagnvart þeim mörgu og óskyldu aðilj-
um sem bjóða fram hráolíu á OPEC-verði, er ástæðu-
laust að kvíða olíuskorti, og ugglaust finnast utan auð-
hringanetsins hi einsunarstöðvar, sem ekki settu nein
skilyrði fyrir viðskiptum.
# Einhver f ráleitasta hugmynd sem sést hef ur er sú að
Isiendingar hleypi erlendri stóriðju inn í landið og selji
henrii okkar 'góða raf magn, en eigendur hennar greíði
siðan fyrir þvíað við fáum keypta olíu. Við höf um dýra
reynslu af raf orkusölu til útlendinga, en þar að auki væri
þetta að selja sig á vald' olíuhringum Vesturlanda ger-
samlega að óþörf u. Kostur okkar er vitanlega sá að nýta
öll ráð, og þau höf um við mörg, til að leysa af hólmi olíu í
búskap okkar, en hafa síðan óbundnar hendur um olíu-
kaup víðs vegar að úr veröldinni.
— h.
# úr aimanak inu
Þegar ritari erlendra frétta
lltur á fjarritann og fer i gegn-
um fréttaskeytin til ao endur-
segja þau fyrir islenska lesend-
ur, ber það stundum við aö hann
sér þar fréttir sem snerta hann
á einhvern hátt en ekki er þó
hægt ao setja i blaðið af þeirri
einföldu ástæou aö um þetta mál
hefur aldrei verið f jallað, það er
lesendum alveg ókunnugt, og
þvi réttara ao nota á einhvern
annan hátt þann skika sem
verour aflögu, þegar búib er ao
mæla út siöur fyrir Iþróttafrétt-
ir og aora lifsnauösynlega upp-
lýsingastarfsemi af þvi tagi.
Þetta geröist einu sinni sem
oftar fyrir rúmri viku, þegar
Reuter kallinn skýröi frá þvl aö
franski rithöfundurinn Pierre
var hann loks látinn laus eftir
sex ára fangelsisvist.
Meöan Goldman var i fangelsi
skrifaöi hann ævisögu sina,
„Myrkar endurminningar
pólsks Gyöings, sem fæddur er I
Frakklandi"3em kom út 1975 og
vakti fyrst verulega eftirtekt á
honum. Sú bók er mjög heiöar-
legt uppgjör viö fortíöina og
hugleiðingar um stööu hans þá
(en hann hafði þá ekki enn veriö
sýknaöur af moröunum). Eftir
a& hann var látinn laus varð
frami hans skjótur, og hann lét
mjög að sér kveða. Áriö 1977 gaf
hann út skáldsögu, sem fékk
mjög góða dóma: „Hversdags-
legar hrakfarir Arkibalds
Rapoport", og hann skrifa&i
reglulegar greinar i dagblaöið
haföi drýgt þann „glæp" I aug-
um fasista a& sleppa undan Aus-
chwitz.
En hver sem ástæöan er má
ekki gleyma þvi a& þessi at-
buröur er þvl mi&ur ekki alveg
einstakur isinniröö: fasistar af
þvl tagi sem ur&u Goldman aö
bana haf a allof t látiö á sér kræla
1 Frakklandi og viöar. Fyrir
Fréttir sem hverfa
Goldman heföi veriö myrtur og
væru mor&ingjarnir félagar 1
leynisamtökum sem nefndu sig
„Heiöur lógreglunnar". Stutt
samtöl vi& vinnufélagana
leiddu I ljós a& þessi ma&ur
haf&i aldrei veriö nefndur hér á
landi, og var þá ekki a& sökum
aö spyrja aö margar a&rar
fréttir, sem áttu meira erindi til
lesendanna, ur&u aö sitja I fyrir-
rúmi.
Dauöi Pierre Goldmans er þó
mál sem vert er aö ihuga, ekki
sist vegna þess aö af þvl má sitt-
hvaö læra um ástandiö I Vestur-
Evrópu nú á dögum og um þá
vitneskju sem íslendingum berst
af því. Ferill þessa rithöfundar
er a& mörgu leyti gott dæmi um
þróun róttæklinga af kynslóð-
inni kringum 1968: hann fékk a&
vlsu miklu meira en sinn skerf
af ruglingi og villuráfi en honum
tókst þó um siöir aö leysa þann
hnút meo miklum glæsibrag.
Pierre Goldman var af pólsk-
um Gyöingaættum, og áriö 1944,
þegar hann fæddist, var faöir
hans virkur félagi I andspyrnu-
hreyfingu Gy&inga I Lyon. Um
tvltugt hóf hann nam 1 Sorbonne
og gekk jafnframt I stúdenta-
samtök kommúnista, þar sem
hann tók einkum þátt I barátt-
unni gegn samlökum' fasista,
sem þegar voru farin aö láta á
sér kræla. Hann hætti þó' fljót-
lega námi og lét sig dreyma um
aö fara til Suöur-Amerfku og
taka þar þátt I skæruli&ahreyf-
ingu. Ariö 1968 tókst honum loks
aö komast til Venesúela, en þvi
ævintýri lyktaöi þo þannig a&
hann sat þar fjártán mánuöi I
fangelsi. Þegar hann kom aftur
til Evrópu fór mjög að siga á
ógæfuhli&ina. Hann kunni engan
veginn vi& þaö ástand sem rlkti i
Frakklandi eftir atburöina 1968
og honum tókst ekki a& fella sig
vi& róttæklinga þar, þótt hann
væri eitthvaö I bland vi&
trotskista. Si&an leiddist hann
smám saman út i glæpastarf-
semi og framdi þrjú bankarán,
án þess þó a& til blóösúthellinga
kæmi. Aö lokum var hann hand-
tekinn.
En þegar hann kom fyrir rétt I
Paris I desember 1974, var hann
ekki aöeins ákæröur fyrir þessi
rán, sem hann viöurkenndi,
heldur lfka fyrir rán I lyfjabúö,
þar sem tvær konur létu Hfiö.
Þessu neita&i hann har&lega,
enda voru sakargiftir á hendur
honum mjög ótraustar, en hann
var samt fundinn sekur og
dæmdur i ævilangt fangelsi. Svo
fór þó a& lokum a& máliö var
teki& upp aftur, og var hann þá
dæmdur I tólf ára fangelsi fyrir
ránin þrjú en algerlega sýknaö-
ur af moröunum. 1 október 1976

„Libération". Um sama leyti
tók hann sæti I ritnefnd tlma-
ritsins „Les Temps Modernes"
sem Sartre gefur út, og þegar
hann var myrtur var hann aö
vinna ao heimspekiriti og jafn-
framt a& handriti aö kvikmynd
um þátt flóttamanna I and-
spyrnuhreyfingunni gegn Þjóö-
verjum.
Ekki er auövelt að sjá hvað
stjórnaði gerðum moröingj-
anna. Samtökin „Heiður lög-
reglunnar" hafa einu sinni áður
látið til sin taka þegar þau komu
fyrir sprengju i bifreið eins af
leiðtogum stærstu verklýös-
samtaka Frakklands, CGT, sem
staðið hafði uppi t hárinu á lög-
reglunni I óeirðum í sambandi
viö launabaráttu. Sagði þá I
yfirlýsingu þessa leynihóps aö
ætlunin væri sú að hefna lög-
reglunnar fyrst dómstólarnir
væru svo „huglausir" a& gera
þaö ekki. En hvaö Pierre Gold-
man snertir er erfitt að sjá
hvort moröingarnir vildu hann
feigan af þvi hann hafði verið
sýknaður fyrir morð (sem hefði
getað kostað hann dauöadóm),
af þvl hann var róttækur rithöf-
undur, — eða af þvf hann var
Gyðingur og fjölskylda hans
nokkrum árum var t.d. framið
„bankarán aldarinnar" I Nissa,
og vafðist þaö lengi fyrir lög-
reglunni. En þegar forsprakki
ránsins, Albert nokkur Spagg-
iari, var handtekinn, lýsti hann
þvi yfir að hann ætti skiliö að fá
sérstaklega ljúfa meðferð, ránið
heföi nefnilega veriö „pólitiskt"
og gert f því skyni a& afla fjár
fyrir alþjóöa samtökin
„Cátena", sem væru leynifélag
manna yst til hægri. Spaggiari,
sem var gamall félagi fasista-
samtakanna OAS, slapp si&an
úr fangelsi á ævintýralegan hátt
og hefur ekki spurst til hans si&-
an, enda máliö hálfvegis þaggaö
niöur. Fleiri sllk mál mætti
nefna, t.d. rániö á forstjóra
plötuútgáfu einnar, Fernand
Hazan.
Þessi mál hafa þó ekki vakiö
mikla athygli, vegna þess aö um
þau hefur litiö verið skrifaö og
þau hafa sjaldan eöa aldrei ver-
iö tekin fyrir I réttu samhengi. í
hvert skipti sem upp koma
glæpamál sem rakin eru til ein-
hverra dularfullra „vinstri-
sinnaöra" samtaka, sem ekkert
er þó vitaö um meö nokkurri
vissu — sist þaö hver er raun-
verulegur litur samtakanna —
eru skrifaöar flennistórar
greinar I blööin, þar sem bland-
ast saman goöafræöi og hreinn
ská'ldskapur. Hins vegar er
dregin hula yfir starfsemi virkra
fasista, jafnvel þött lögreglan
gómi þá og þeir lýsi verkunum á
hendur sér. óljósar fréttir bár-
ust af þvi a& ránsfengnum frá
Nissa hefði verið variö til þess
að reka þjálfunarbúðir á Suður-
Frakklandi, ítaliu eða Spáni
fyrir ný-fasista, og gætu m'órð-
ingjar Pierre Goldmans vel ver-
ið komnir úr sllkri útungunar-
stöð. En hætt er við þvi að þetta
komi seint i ljós,: þaö er eins og
fréttirnar séu samdar I sam-
ræmi við ákveðna heimsmynd,
sem hefur ekkert rúm fyrir
undirróður nýfasista. Þessi
heimsmynd mótar viðhorf
manna að verulegu leyti, þótt
(jeir geri sér ekki grein fyrir þvl,
3g við hana er að etja þegar
ikrifaðar eru erlendar fréttir
fyrír vinstri sinnað blað.
— e.m.j.
Einar Már
Jónsson
skrifar