Þjóðviljinn - 13.04.1980, Side 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 13. apríl 1980
tilheyra mannkyninu
öllu
„Tilgangur” eiturhernaOarins I Vletnam var að aflaufga skógana til
þess aö skæruliöarnir ættu erfiöara meö aö fela sig þar. Enn I dag
fæöast vansköpuö börn af vöidum eitursins.
ar voru notaöir til aö draga trjá-
stofnana. Litlar sögunarmyllur
voru settar upp. Viöurinn var
sendur til Saigon, þar sem fram-
leidd voru húsgögn til útflutnings.
A sjöunda áratugnum tók banda-
rlskt fyrirtæki við þeirri fram-
leiðslu og Bandarikjamenn lögöu
veg um skóginn i Thay Ninh til
þess að hægt væri að höggva trén
I stærri stil. En skógarhöggs-
mennirnir fengu sultarlaun. Og
þar sem enginn skógur óx var aö-
eins hægt að rækta rótarávexti.
A árunum 1965-72 var eitri
dreift á svæðiö hvað eftir annað,
meö þeim árangri aö helmingur
skóglendisins gjöreyöilagðist. A
hinum helmingnum eyðilögöust
stórir blettir. Filar, tigrisdýr og
önnur merkisdýr dóu út. Fuglarn-
ir hurfu.
— Ýmist kom eitriösem fingerö
drlfa eða sem dögg. Við hlupum á
móti vindinum og héldum fyrir
vitin. Börn sem gátu ekki hlaupiö
nógu hratt létust þvinær sam-
stundis. Við hin veiktumst á ýms-
an hátt. Við uröum höfuðveik eða
brjóstveik. Sum spúðu blóöi.
Mánuði siöar dóu trén. Og helm-
ingur allra barnshafandi kvenna
missti fóstur.
— Við hverja nýja sprautun dóu
fleiri tré og fleira fólk. Margir
ættingjar minir fórust I þessum
aflaufgunarherferðum. Og viö
sem eftir lifum erum þreytt og
veik. Það undarlegasta er, aö
margar konur missa enn fóstur
eða fæða vansköpuö börn, þótt 6
eða 7 ár séu liöin frá þvi eitur-
hernaðinum linnti.
Sandur fýkur yfirsvæðin, „sem
við höfum ekki náö aö rækta
upp”. Þar vex nú gulgrátt,
skrjáfþurrt gras og þyrnóttir
runnar. Brúnt járnarusl stendur á
víð og dreif uppúr eyðimörkinni
og reynist vera ryöguö sprengju-
brot. Við erum vöruö við að ganga
þarna um. „1 siðustu viku dóu
þrjú börn þegar eitt þeirra
slysaöist til að stfga á sofandi
jarðsprengju”.
flóðunum miklu. Aldrei I manna
minnum hafa komið önnur eins
flóð I Vietnam einsog 1978.
— Á þessu ári fengum við hins-
vegar of litla úrkomu. Regntim-
inn byrjaði mánuöi sföar en
venjulega og hætti mánuði fyrr.
Hann stóð I fjóra mánuði, en er
vanur að standa I sex. Þvl varö
uppskeran lítil — en bragðið af
hrisgrjónunum er einsog það á aö
vera. Enn eru þau þó ekki nógu
góö til aö duga okkur sem útsæöi.
En við ræktum fleira: rótar-
ávexti, sykurreyr og salat.
Skaöabætur?
Saigon-fljót og Van-Co-Dong-
fljót renna um héraðið. Eftir aö
svo stór hluti skóganna var eyði-
lagður þéttist jarövegurinn og
harðnaði og hrinti vatninu frá sér
i staö þess aö mettast af þvi. Af
þessu stafar hinn aukni munur á
vatnsborðinu á regn- og þurrka-
timum.
— En við ætlum að byggja
vatnsgeyma. Viö komum
áreiðanlega til meö að jafna út
þennan mun.
Við spyrjum hvort þeim hafi
ekki dottiö i hug að krefjast að-
stoðar frá Bandarikjunum viö aö
koma skógunum og ökrunum i
samt lag.
Þeir hlæja að spurningunni.
Stundum lita Vletnamar út fyrir
að vera svo trúgjarnir að jaðrar
við barnaskap. En andspænis
vissum athugasemdum eru viö-
brögö þeirra sllk, að spyrjandan-
um finnst hann vera barnalegur.
Einhver segir: Þiö Vesturlanda-
búar getið svosern stungið uppá
þvi — að Bandarikjamenn greiði
svolitlar skaðabætur....
Barnaspítali
Annar bætir við:. Sumir vls-
indamenn vöruöu viö þvi, að hér
yrði uppblástur i stórum stil. En
við getum áreiöanlega unniö bug
á honum með þvi aö gróðursetja
hér bæði tré og grænmeti.
Skógurinn, dýrin og fólkið
eiga áreiöanlega eftir aö rétta úr
kútnum hér i Thay Ninh.
1 Ho Chi Minh borg er starfrækt
sjúkrahús fyrir börn, sem fæðst
hafa vansköpuö. Nú eru þar 406
börn, á aldrinum fimm til
fimmtán ára.
— Þau verða sjaldan eldri, —
segirforstööukonan. Aö meðaltali
deyja hér 70 börn á ári hverju. Við
getum ekki sannað, aö vansköpun
þeirra sé bein afleiðing eiturhern-
aðarins. Það eina sem við vitum
er aö flest þeirra eru frá þeim
svæöum sem mest voru sprautuð.
Við vitum lika aö enn fæðast þar
vansköpuö börn, þótt mörg ár séu
liöin frá því stríðinu lauk.
Þetta barnasjúkrahús rúmar
meiri ógæfu en orö fá lýst.
Þar liggja börn með klofinn
hrygg. Börn sem eru svo van-
sköpuð að þvi trúir enginn aö
óséðu. Falleg mállaus telpa með
fuglabrjóst og tvo olnboga á öðr-
um handleggnum. Hún er átta
ára, en litur út fyrir aö vera
tveggja ára.
Augnalaus börn. Börn með húö
einsog hreistur. Börn sem fá
æðisköst á fimm minútna fresti
„Skógurinn er okkur heilagur.
Andar forfeöra okkar lifa i hon-
um .
Ngyen Van Nghi notar þvi sem
næst sömu orð og indiánahöföingi
einn, sem fyrir hundrað árum
skrifaði bréf til Föðurins mikla i
Hvlta húsinu I Washington: ,,....
þvi þessi jörð er okkur heilög.
Vatniö sem streymir i lækjum
hennar er ekki bara vatn — þaö er
mengað blóöi forfeöra okkar”.
Viö hittum Ngyen Van Nghi i
þorpi einu i norð-vestur hluta
Thay Ninh héraðsins sem var
þekkt sem miðstöð andspyrnu-
hreyfingarinnar i Suöur-VIetnam.
Þaö var i þessu þorpi Tan Lap,
sem Þjóöfrelsishreyfingin FNL
varstofnuö árið 1960. Sú var einn-
ig ástæðan fyrir þvi að þessi dalur
varö fyrir hvaö mestum
sprengjuárásum. Af 75 þorpum
héraðsins voru 60 þurrkuð út og
hin eyðilögð að hluta.
Nghen Van Nghi er 55 ára.
Hann tók þátt i skæruhernaöinum
á fimmta áratugnum, þegar
barist var við Frakka. Hann er
andstuttur, einsog hann þjáist af
einhverjum lungnasjúkdómi.
Augu hans eru þreytuleg, en i
þeim er enga uppgjöf aö sjá.
Hann segir okkur frá lifinu I
dalnum. Thay Ninh hefur alltaf
talist til fátækustu héraöa Viet-
nam, þrátt fyrir miklar náttúru-
auðlindir: skóga, fulla af ein-
hverjum göfugustu trjátegundum
jaröarinnar. (1 aumustu kofum er
jafnan eitthvert húsgagn sem ber
þess merki: gljándi rósaviöur 1
borði, rúmi eða dyraumbúnaði).
Þetta barnasjúkrahús rúmar meiri ógæfu en orð fá iýst.
Thay Ninh hérað varð fyrst þekkt sem
miðstöð andspyrnuheyfingarinnar í
Suður-Víetnam. i einu af þorpum þessa
héraðsvarð FNLtil, Þjóðfrelsishreyfing
Suður-Víetnam. Hér dundu líka yfir
flestar sprengjurnar. Helmingur alls
skóglendis á svæðinu var gjöreyðilagður
i eiturhernaðinum. Þótt sex eða sjö ár
séu liðin siðan missa konurnar í héraðinu
enn fóstur eða fæða vansköpuð börn. I
þessari grein, sem er úr greinaflokki
Söru Lidman og John Sune Carlson um
ferð þeirra til Víetnam og Kampútseu,
segir frá Thay Ninh héraði og sjúkrahúsi
fyrir vansköpuð börn i Ho Chi Minh borg.
Deyjandi tré
Þau fáu tré sem enn standa
deyja hægt af völdum sprengju-
brota, sem hafa þrýst sér inn i
viðinn.
En tvöþúsund hektarar af þessu
eyöilagða skóglendi hafa veriö
ruddir og gerðir að hrisekrum og
nú er uppskerutimi. Utan við
hrisakrana sjáum við upprifna
trjábúta og sviðna boli.
— Það tók heilt ár að hreinsa
svæöiö af þessu rusli, með hand-
afli og með nokkra vísunda fyrir
dráttardýr. Fyrsta uppskeran
var lítil og óæt. Hvort sem um var
að kenna eitri I jaröveginum eöa
einhverju öðru var staöreyndin
sú, að hrisgrjónin voru hræðileg á
bragðiö. Við fengum tilbúinn
áburð frá ríkinu, og næsta upp-
skera var svolltið betri og viö gát-
um boröaö hrlsgrjónin, þótt ekki
væru þau góð. í hittifyrra misst-
um við næstum alla uppskeruna i
Frönsk húsgögn
Hingað sóttu Frakkar við til að
smiða úr húsgögn sln i nýlendu-
stil. Þegar Frakkar voru farnir
nýttu Thay Ninh-búar skóginn
sjálfir. „Fyrir hvert tré sem við
felldum gróöursettum viö nýtt.
Skógurinn minnkaði aldréi”. Fil-
Þessi
börn
og klóra sig og lemja til blóös.
Slikra barna er erfiöast aö gæta.
Hjúkrunarkonurnar skiptast á
um að halda á þeim. Þegar þær
leggja þau frá sér til aö sinna öör-
um verkefnum verða þær að
binda hendur þeirra með gas-
bindum við rúmstólpana. Þau
reyna einsog þau geta að losa sig
úr viðjum til að klóra sig til blóös,
slá höföinu við....
Það er ógerningur að komast I
samband við þau. Krampaflog.
Bylgjur af gráti og geöveikis-
hlátri hellast yfir salina.
Hjúkrunarkonurnar ganga á
milli rúmanna. Þær þurrka upp
óstöðvandi flóö af saur, þvagi,
slimi, blóði. Þær halda á börnun-
um. Þær búa um sár. Þær mata
börnin með skeiðum eða slöng-
um.
Engin fróun
Ekkert virðist geta sefað þess-
ar kvalir.
Eitt barnanna vekur athygli
okkar vegna óeðlilegra langra og
grannra handleggja og undar-
legra handa sem standa upp I loft-
ið. Þegar aö er gætt kemur I ljós
að þetta eru ekki handleggir,
heldur tvær mjóar beinpipur sem
koma i stað fótleggja. Þar sem
fæturnir hefðu átt aö vera eru
nokkrir undarlegir separ sem
minna á blöðkur. Hnésbæturnar
eru þar sem hnéskeljarnar ættu
að vera. En andlit barnsins er
ekki afskræmt, einsog flestra
hinna. Augun viröa af athygli,
næstum hrifningu, fyrir sér þessi
blöö sem vaxa útúr stilkum fót-
leggjanna.
Forstöðukonan, madame Ngo
Thi Hoa, gefur með lágri röddu til
kynna aö erfiðleikarnir séu
margir. AB enginn viti hversu
miklar þjáningar barnanna séu.
Að þau geti aldrei sagt til um það
sem þau vanhagar um. AB þörf sé
á ýmsum útbúnaði, fleiri hrein-
lætistækjum. En erfiðast af öllu
er skorturinn á starfsliði. Talið er
að eina hjúkrunarkonu þurfi fyrir
hver fimm börn. En einsog
ástandiö er nú þarf hver hjúkrun-
arkona að annast tiu börn.
Flestar þeirra sem byrja halda
þetta ekki út lengi. Eftir stuttan
tima verða þær svo þunglyndar
að þær hætta. „Þær einu sem
halda áfram eru þær sem búa yfir
djúpri ást, sem aldrei þreytist”.
Þetta virðast vera stór orð, en
þau eru borin fram af einfald-
leika, einsog um væri að ræða
„það eina mögulega”.
Utanaðkomandi
aöstoð?
Hvaða aðstoð fær þetta sjúkra-
hús frá utanaðkomandi aðilum?
Kvennasamtök og æsku-
lýösklúbbar hafa komið upp eins-
konar heimsóknakerfi. Þau
koma stundum i smáhópum.
Syngja fyrir börnin. Hjálpa
hjúkrunarkonunum. Alltaf er nóg
að gera. Og kannski fá sum börn-
in einhverja fróun þegar haldiö er
á þeim og hjalað viö þau smá-
stund?
Ópin. Lyktin. Málleysið.
Þaö ætti að neyða þá sem fundu
upp eiturefnin til að gæta þessara
barna i mánuð, einn dag, eina
klukkustund. Þetta er vanmáttug
hugmynd, sem fellur um sjálfa
sig.
Við spyrjum hvort stjórn
sjúkrahússins hafi leitaö til rikis-
stjórnarinnar um að hún krefjist
aöstoöar frá Bandarikjunum við
aö reka þetta erfiða sjúkrahús.
Madame Ngo Thi Hoa hlær,
einsog henni finnist spurningin
fráleit. Stundum horfir hún á okk-
ur einsog úr fjarska — einsog hún
þekki réttmæta reiði umheims-
ins. Og hún segir ekki: „Þið Vest-
urlandabúar getið svosem stung-
ið uppá þvi — að Bandarlkjamenn
greiði svolitlar skaðabætur...”
Hún segir annað, sem á ekki
sérstaklega við um Bandarlkin,
en útilokar þau ekki heldur:
— Sumir foreldrar gæta sjálfir
sinna ógæfusömu barna. En viö
getum ekki álasað þeim sem geta
þaö ekki, og koma meö þau hing-
að. Ég get ekki litið á þessi börn
sem afkvæmi einhverra ákveð-
inna fjölskyldna. Við veröum að
lita á þau sem börn mannkynsins
alls.
Sara Lidman
John Sune Carlson
(Þýö. — ih).