Þjóðviljinn - 06.09.1980, Qupperneq 6

6 SÍÐA — ÞJOÐVILJINN Helgin 6.-7. sept. 1980
UOMIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Ctgefandi: útgáfufélag Þjóöviljans
Framkvœmdastjóri: EiBur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan ólafsson
Auglýsingastjóri: Þorgeir Olafsson.
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Guöjón Friöriksson.
Afgreiöslustjóri-.Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Ingibjörg Haralds-
dóttir, Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eiisson
Útlit og hönnun: GuÖjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnssom.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elfas Mar.
Safnvöröur-.Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Sigriöur Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: GuÖrún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Siguröardóttir.
Símavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Húsmóöir: Anna Kristin Sverrisdóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6, Reykjavfk, sfmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaþrent hf.
Pólland sem
fyrirmynd
• Menn hafa þá reynslu af þróun Sovétríkjanna og
skyldra ríkja um austanverða Evrópu að sú einokun
valds, sem birtist í f lokksræði yfir samfélögum þessum,
endi í blindgötu, bæði í pólitískum og efnahagslegum
skilningi. Á f yrsta skeiði þróunar sinnar hafa þessi sam-
félög getað skilað drjúgum árangri á þeim sviðum sem
metin eru í hagskýrslum. En sjálf valdaeinokunin býður
upp á þróun til stöðnunar, til dauðrar skriffinnsku, til
geðþóttaákvarðana sem samfélagið hefur engin tæki til
að leiðrétta. t ýmsum greinum varð Júgóslavía undan-
tekning frá þessari reglu með tilraunum með sjálfstjórn
verkamanna.
• Valdaeinokunin skapaði óumf lýjanlega drjúgar and-
stæður milli forystusveitar, sem naut valda og fríðinda,
og alls þorra almennings — eins þótt mikið af óbreyttum
liðsrhönnum hinna ríkjandi flokka væru verkamann. Á
árunum 1953, 1956, 1968 og 1970 — í Austur-Þýskalandi,
Ungverjalandi, Tékkóslaovakíu og Póllandi, reyndi hluti
verkamanna — í mismunandi sterkum tengslum við
gagnrýna menntamenn— að brjótast út úr spennitreyju
skipulagsins. I öllum þessum tilvikumvarð um klofningí
röðum valdahópanna að ræða: sumir tóku afstöðu með
kröf um verkamanna, aðrir vildu halda í óbreytt ástand.
í öll skiptin var umbótahreyf ingin bæld niður með her-
valdi — í þrjú skipti réðu sovéskir skriðdrekar úrslitum
um að þjóðir grannríkja þeirra fengju ekki að reyna
nýjar leiðir.
• En tilraunirnar voru gerðar. Það er vert að gefa því
gaum. Og þær voru knúðar fram af verkamönnum og
umbótasinnuðum sósíalistum. Og hvað sem líður
ískyggilegri návist sovéskra skriðdreka þá sýna atburð-
irnir í Póllandi undanfarnar vikur, að þau apparöt hafa,
sem betur fer, ekki síðasta orðið í eilíf ri viðleitni manna
til að skapa sér manneskjulegt samfélag.
• Ef allt væri með feldi, gætu.íalsmenn pólskra
stjórnvalda borið nokkuð bratt sinn hala nú um stundir
og sagt sem svo við vestræna gagnrýnendur: okkar kerf i
getur brugðist með jákvæðum hætti við vanda, það getur
notiðgóðs af lifandi hreyfingu meðal alþýðu til nokkurs
þroska í lýðræðisátt. f þessu sambandi má minna á að
fyrir skemmstu skrifar Hegedus, fyrrum forsætisráð-
herra Ungverjalands, greinargerð, sem er nokkuð í ætt
við hina pólsku tilraun. Hann gengur út f rá því, að viður-
kennt sé, að ríkjandi skipan í Evrópu austanverðri geti
ekki komið í veg fyrirvaxandiandstæðurmilliþeirra sem
stjórna og þegnanna. Hann mælir ekki með „menningar-
byltingu" sern^ aðeins setji nýtt skrifræði í stað hins
gamla. Hegedus telur hinsvegar að valdakerf ið og and-
ófsöfl í Austur-Evrópu verði að gera með sér meiri-
háttar sögulega málamiðlun. Valdhafarnir verði að
leyfa sjálfstæðsamtök (einsog nú hefur verið gert f Pól-
landi— en væri í andstöðu við Brésjnefsstjórnarskrána í
Sovétríkjunum, þar sem flokkurinn skal vera kjarni
allra samtaka). Á móti komi að stjórnarandstaðan, sem
fengið hefði lagalega stöðu, stillti sig um að reyna að ná
völdum. Hegedus telur, að ef þetta reynist ófram-
kvæmanlegt, þá muni Austur-Evrópa annaðhvort verða
nýstalínisma að bráð eða eiga von á hrikalegum átökum,
sem leiddu til meiriháttar hruns.
• Það sem er einna athyglisverðast í slíkum hugsana-
gangi er viðurkenning því, að þeir sem innan valda-
kerfisins hyggja á einhverjar umbætur þurfi beinlínis á
stuðningi andstöðuafla að halda til þess að geta náð
árangri gegn íhaldsöf lunum á valdatindinn. En mörgu er
ósvarað um þessa málamiðlun, einkum því, hvernig
raunverulega sjálfstæð samtök t.d. launafólks geta til
lengdar verið vettvangur óánægju og gagnrýni um leið
og þau beiti sjálf sig þeim aga, að ekki sjóði upp úr— með
yfirvofandi hættu á sovéskri íhlutun. Þróun mála í
Póllandi á næstu misserum mun væntanlega gefa ein-
hver marktæk svör við þeim spurningum.
—áb.
# úr aimanakínu
Siöan Norðurlandamót gunn-
skóla var haldiö hér I Reykja-
vik, I Alftamýrarskóla, hafa
illvfgar deilur átt sér staö milli
annarsvegar Einars S. Einars-
sonar, fyrrum forseta Skák-
sambands íslands, og hinsvegar
núverandi stjórnar Skáksam-
bandsins, um þaö hver eidi aö
halda á veldisprota foróeta
Skáksambands Noröurlanda.
Eftir siöasta Noröurlandamót i
skák, sem haldiö var I Sundsvali
i Noregi, fyrir u.þ.b. ári siöan,
tók Einar S. Einarsson, þá-
verandi forseti S.Í., viö forseta-
embætti Skáksambands
Noröurlanda. Smakvæmt venju
er ekki kosiö um embættiö,
heldur flyst þaö milli landa,
eftir þvi hvaöa þjóö hheldur
næsta Norðurlandamót, en eins
og kunnugt er veröur þaö I
Reykjavik á næsta sumri.
sóknir á hendur sér. Einnig lýsti
hann þeirri skoöun sinni aö það
yröi spurning hvort af Norður-
landamótinu yrði hér á landi, ef
Skáksamband íslands hafnaöi
allri samvinnu við hann sem
stjdrnarformann Norræna
skðksa mbandsins.
Hvers er hnossið
Þessa furðulegu stöðu, sem
upp er komin, má rekja til
gloppa i lögum bæöi Skáksam-
bands Islands og Norræna skák-
sambandsins.
K jörtimabil stjórnar S.í. er 1
ár en 2 ár hjá Nórræna
skáksambandinu. Löglærða
menn innan skákhreyfingarinn-
ar greinir á umþ þaö hvorum
þeirra, Dr. Ingimar og Einari
beri embættið.
En hvað segja skáksambönd
hinna Norðurlandanna? For-
maður sænska skáksambands-
ins, Christer Wífanéus hefur
látið þá skoðun í ljós að lög
Norræna skáksambandsins séu
ekki ótvíræð um þetta efni.Hins
rik Ólafsson, forseta FIDE. Þá
hafði hann lýst þvi yfir á
stjórnarfundi S.í. að Friðrik
hefði samþykkt hann sem gjald-
kera FIDE. Raunin varð svo
önnur þvi Friörik hafði ekki á-
huga á samstarfi viö hann og
spunnust af þvi nokkrir dálk-
metrar i dagblööum.
Sá vægir ....
Ámánudaginn var gerðist það
að stjórn Skáksambandsins
barst bréf frá Skáksambandi
Vestfjarða, en þar hefur Einar
S. Einarsson sterk ítök. I þvi
bréfi hótuðu Vestfirðingar að
segja sig úr S.Í., meðan nú-
verandi stjórn sæti, ef Einar
fengi ekki að sitja áfram sem
forseti Norræna skáksam-
bandsins. Reyndar eru ekki allir
Vestfirðingar svo strfðsglaðir,
þvi form. taflfélags Bolungar-
vlkur, ólafur Ingimundarson,
neitaði að skrifa undir plaggið.
Tilaðbera klæði á vopnin, var
eftirfarandi tillaga Dr. Ingi-
Deilt um forsæti
Upphafið
Þegar Norðurlandamot
grunnskóla var haldið f Álfta-
mýrarskólanum nú f ágúst s.l.,
var gefin út mótaskrá. í það rit
vildi Einar S. Einarsson koma
að ávarpi sinu, sem forseti
Skáksambands Noröurlanda.
Stjórn S.í. vildi ekki hafa þetta
ávarp i ritinu, þar sem þar væri
komin viðurkenning á réttmæti
setu Einars f stjórn Norræna
skáksambandsins. Greip hann
þá til þess ráðs að láta sér-
prenta ávarpið, og dreiföi þvf
siðan á keppnisstað og sendi
fjölmiðlum.
Næst gerist þaö að Einar
sendir fjölmiðlum fréttatil-
kynningu þar sem tfunduð er
starfssemi Norræna skáksam-
bandsins.
Þessu vildi stjórn Skáksam-
bands íslands ekki una og sendi
frá sér fréttatilkynningu, þar
sem segir m.a.:
„í 3. Iið 3. gr. laga Norræna
skáksambandsins segir svo:
Stjórnarformaður (ord-.
förande) er annar fulltrúa þess
lands er næst heldur Norður-
landamótfskák.
Viðkomandi aöildarskáksam-
band velur stjórnarformanninn.
Tilfærsla á embætti stjórnarfor-
manns á sér stað að loknu
Norðurlandaskákmótinu, þegar
þegar fyrir liggur ákvörðun um,
hvaða skáksamband heldur
næsta mót”. Það er föst venja
hjá S.í. að tilkynna skáksam-
böndum hinna Norðurlandanna
fljótlega eftir hvern aðalfund
S.l. hverjir séu fulltrúar S.I. i
Norræna Skáksambandinu og
hefur það nú þegar verið
gert.Dr. Ingimar Jónsson og
Þorsteinn Þorsteinsson eru þvf
einu fulltrúar Islands i Norræna
skáksambandinu.'*(tilv. lýkur)
Yfirgangur
og ofsóknir
t blaðaviðtali sagöi Einar S.
Einarsson að hann hefði tekið
við embætti formanns stjómar
Norræna skáksambandsins að
loknu sfðasta Noröurlandamóti í
skák og ætlaði sér aö gegna þvi
fram yfir næsta mót, eins og lög
sambandsins segöu fyrir um.
Framkomna afstööu stjórnar
S.l. kallaði hann yfirgang og of-
vegar lftur hann svo á að Skák-
samband íslands geti skipt um
mann i stjórnarformennsku, ef
það villþað.
Annað hljóð er i strokknum
hjá dananum Steen Juul
Mortensen. Hann telur að Einar
eigi að gegna embætti út kjör-
timabilið, en bendir þó á að
lögin séu ekki afdráttarlaus i
þeim efnum.
Magnús Monsen, hjá Norska
skáksambandinu, hefur lýst
þeirri skoöun sinni að ef ein-
hverjar væringar séu með
mönnum á íslandi, þá leysi þeir
vonandi sfn mál sjálfir og vill
ekki blanda sér I umræður um
deiluefnið.
En hvers vegna geta þessir
mehn ekki unnið saman?
Y firdráttarheimild
afnumin
Ljóst er að lengi hefur veriö
kuldi á milli þeirra Ingimars og
Einars. Sá kuldi varð að is,
þegar Einar féll fyrir Ingimar á
sfðasta aöalfundi S.I.
Skömmu eftir aðalfundinn
geröist það að skáksamband ís-
lands fær bréf frá Samvinnu-
bankanum, þar sem tilkynnt
var aö yfirdráttarheimild sú,
sem sambandið hafði haft hjá
bankanum, væri niður
felld Einar S. Einarsson er aðal-
bókari þess banka. Má það heita
merkileg tilviljun að atburður
þessi átti sér stað svo skömmu
eftir aðalfundinn. Reyndar
fengu Skáksambandsmenn
heimildina aftur, skömmu
seinna, eftir viðræður við
bankastjóra. Þessi atburður, á-
samt öörum, hefur verið sú olía
á eld illindanna, sem náð hefur
hámarki f deilunni um forsæti
Norræna skáksambandsins.
Einar S. Einarsson virðist
eiga auðvelt með aö komast I
deilur við aðra, ogþá gjarnarn I
fjölmiðlum. Ekki er að efa að
margir muna eftir deilum hans
og Högna Torfasonar við Frið-
Einar
Karlsson
skrifar
mars Jónssonar, samþykkt á
stjórnarfundi Skáksambands
Islands s.l. þriðjudag. Þess ber
að geta, að Dr. Ingimar var er-
elndis þegar deilurnar stóðu
sem hæst, og kom ekki til lands-
ins fyrr en rétt eftir siðustu
helgi:
,,Ég tel að stjórn Skáksam-
bandsins hafi fullan rétt til að
tilnefna stjórnarformann Skák-
sambands Norðurlanda.
Hinsvegar mælist ég til þess að
stjðrnin breyti samþykkt sinni,
sem gerð var hinn 23. ágúst s.l.
varðandi embættið, vegna þess
umróts sem hún hefur valdið.
Égvilstuðla að þvi að deilumál
þetta verði leyst og sættir takist
innan skákhreyfingarinnar,
henni til farsældar. Ég legg þvi
fram svofellda tillögu til sam-
þykktar:
—Eins og fram hefur komið i
fréttum fjölmiöla er það ein-
róma álit stjórnar Sl. að þaö sé
réttur hennar að tilnefna for-
svarsmann Skáksambands
Norðurlanda. Til að firra skák-
hreyfinguna frekari vand-
ræöum, fellst stjórn S.í. nú fyrir
sitt leyti á, að Einar S. Einars-
son verði forsvarsmaður Skák-
sambands Norðurlanda fram að
næsta þingi þess, sem væntan-
lega verður haldið næsta sumar
hérá landi. Samþykkt þessi skal
tilkynnt Skáksambandi Norður-
landa og aðildarsamböndum
þess”.
Þessi tillaga var síðan sam-
þykkt samhljóða á fundinum.
- o -
Sú spurning stendur þó eftir
ósvöruö, hvernig til tekst um
undirbúning og framkvæmd
næsta Norðurlandamóts, sem J
eins og áöur segir veröur hér I
Reykjavik á næsta sumri. Von-
andi bera deiluaðilar gæfu til aö
bera klæöi á vopnin, þannig að
mót þetta verði íslenskri skák-
hreyfingu til vegsauka.
—eik—