Þjóðviljinn - 06.09.1980, Blaðsíða 14

14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 6.—7. sept. 1980
Nú er „Helförin” hafin I
islenska sjónvarpinu. 1 fyrra urðu
miklar umræður um þennan
fræga myndaflokk I mörgum
löndum, og m.a. i Noregi. Ef aö
likum lætur vekur flokkurinn
einnig umræöu hér á landi, þótt
þeir atburðir sem fjallað er um I
honum hafi ekki veriö okkur
lslendingum eins nálægir og t.d.
Norðmönnum. 1 norska timarit-
inu Kontrast birtist i fyrra grein
eftir norsk-þýska sagnfræöinginn
Einhart Lorenz undir fyrirsögn
inni „Fortíðin er nú. Sjónvarps-
mvndaflokkurinn Holocaust og
samtiðokkar”. Okkur þótti tilval-
iðaðbirta þessa grein hér ognú, I
eilitið styttri þýðingu.
Hér er á ferðinni kvikmynd um
Gyðingaf jölskyldu og þýska
fjölskyldu, Weiss-fjölskylduna og
Dorf-fjölskylduna. Með þvi að
einbeita sér aö þessum tveimur
fjölskyldum og gera"Erífe Dorf aí>
persónugervingi nasmismans,
komast aðstandendur myndar-
innarhjá þvi að segja nokkuö um
nasismann sem hugmyndafræði
og kerfi, um það þjóðfélag sem
þessar tvær fjölskyldur tilheyra.
Þeir komast einnig hjá því aö
fjalla um aðra ofsótta hópa, s.s.
kommúnista, Sigauna, hómósex-
úela, sósialdemókrata, flakkara
og striðsfanga frá slavnesku
löndunum.
Með því að einbeita sér að
Syöingaf jölskyldu af borgarastétt
losna þeir við að gera grein fyrir
þvi, að nasistar töluðu allan
timann um gyðinglegt og
bolsévískt samsæri gegn
Þýskalandi. Vissulega
getur enginn verið svo
barnalegur að krefjast þess að
bandariskur sjónvarpsmynda-
flokkur, geröur I gróðaskyni, skil-
greini fasismann og bendi á náin
tengsl hans við kapitalismann.
Það væri þvi ekki fráleitt að velta
svolitið fyrir sér þeim jarðvegi
sem þýski fasisminn spratt úr.
t þýsku þjóðfélagi áttu
andsemitisk og andverkalýðs-
ramma, var eingin hætta á ferð-
um. En þegar nasisminn fór að
þenjast út yst á hægri kantinum
myndaðist tómarúm i miðju
valdsins. Borgaraflokkarnir, sem
áttu að tryggja löghelgi kerfisins,
misstu fótfestuna, og Itök sósial-
demókrata í verkalýðsstétt voru
ekki lengur tryggð. Kommúnista-
flokkurinn stækkaði. (Það er svo
afturannaö mál, hvort hann hafi
styrkst við þá stækkun). Þessi
tilhneiging kom greinilega I ljós i
kosningunum 1932, þegar
kommúnistar juku fylgi sitt en
nasistar töpuðu fylgi.
Þetta var hættumerki fyrir
þýska kapitalismann. Þýskir
iðnjöfrar óttuðust að frekari
ósigrar NSDAP (nasistaflokks-
ins) leiddu e.t.v. til þess aö flokk-
urinn hyrfi af sjónarsviði stjórn-
málanna.og aöhlutiaf kjósendum
NSDAP snéri baki við flokknum
og færi yfir til KDP
(kommúnistaflokksins). Þessi
ótti leiddi til þess að iðjuhöldar
flýttu fyrir valdatöku Hitlers.
SS tekur völdin
Eftir valdatökuna tók Hitler af-
stöðu með hernum og iönrekend-
um I járn- og stáiiðnaði I deilum
þeirra viö þann væng NSDAP
sem andvígur var einokunar-
stefnu (SA). Tveimur dögum eftir
að Hitler hafði ráðfært sig við
Krupp var SA afvopnað og
150—200 leiðtogar SA myrtir
(Röhm-málið svokallaða).
Hindenburg, rikisherinn og
borgarablööin fögnuðu þessum
morðum, sem voru upphafið aö
skipulögðum manndrápum þýska
fasismans. Hvernig svo sem bein-
um afskiptum stórauðvaldsins af
þessari aðgerð var háttað er þó
alveg ljóst hver pólitisk áhrif hún
hafði. Það voru iðjuhöldarnir og
stórbankarnir sem fóru með sigur
af hólmi. Ósigur SA var jafnframt
ósigur millistéttar og smáborg-
ara, sem hafði þar með verið
fórnaö á altari stórauövaldsins.
er járnbrautarkerfið, sem varð
aö taka flutning á Gyöingum i út-
rýmingarbúðir fram yfir vopna-
flutninga til hersins.
Þessi dæmi sýna að þarfir at-
vinnulifsins og hersins höfðu ekki
algjöran forgang I sérhverju til-
viki, en þetta sviptir ekki þýska
auðvaldið þeirri ábyrgð sem það
ber á fasismanum. Þ6 ekki sé
annað en sú staöreynd, að þýskir
iðjuhöldar voru hreyfiafliö á bak
við „ariseringu” atvinnulifsins,
að þeir tóku þátt i að þvinga
miljónir Austur-Evrópubúa inn i
þrælatilveru og að þeir notfærðu
sér fanga miskunnarlaust, þá
segir hún nóg um þetta þjóð-
félagskerfi.
Með þvi að draga úr útrým-
ingarstefnunni og fjalla aðeins
um Gyðinga, stinga aðstandendur
myndarinnar undir stól mikil-
vægun hliðum ,,helfarar”-stefnu
nasista. Þetta er nauösynlegt að
undirstrika rækilega — ekki sist i
ljÆsi þess sem við höfum upplifað
siðan striðinu lauk. Gyðingar
hafa fengiö háar peningabætur
frá vestur-þýska rikinu. Einnig i
þvi máli er kapitallskur hugs-
unarháttur ráðandi: menn borga
sekt fyrir að hafa drepið 6miljón-
irmanna, en ekkert raunverulegt
uppgjör við nasismann hefur
farið fram. Kommúnistar af
Gyðingaættum, sem lifðu af
fangabúðadvöl, voru ofsóttir eftir
sem áður.
I örfáum atriðum tókst
aðstandendum „Helfararinnar”
— óvart — að varpa ljósi á
fasismann. Það geröist t.d. i
atriði sem er svo raunsætt i
stemmningunni að það virðist
næstum óraunverulegt. Það er
þegar Dorf-fjölskyldan syngur
jólasöngva. Þar kemur greinilega
fram hversvegna leiötogar
nasista lögðu áherslu á að þjónar
þeirra lifðu „hamingjusömu”
fjölskyldulífi. Fjölskyldan sem
einkasvið, sem grundvöllur hinn-
ar efnalegu tilveru, var nauðsyn-
leg undirstaða þeirrartólsku sem
i
AUSCHWITZ
í LITUM OG TÓNUM
sinnuð viðhorf sterkar rætur.
Hvað andsemltismann varðar
skulum við minnast þess, að
kristindómurinn var eitt sterk-
asta hreyfiaflið á bak við
gyðingaofsóknir, og aö kristin-
dómurinn skapaði hugmynda-
fræðilegan grundvöll til þess að
beinharðir peningahagsmunir
gætu falið sig á bak við fróm orð.
Hatursfull orð Marteins Lúthers
um Gyðinga og hvatningar hans
um að útrýma þeim hafa skilið
eftir sig spor um aldaraðir.
Hvað snertir neikvæða afstöðu
til verkalýðshreyfingarinnar
getum við t.d. minnt á lögin sem
Bismarck setti, þar sem samtök.
og áróður sósialista voru bönnuð
með öllu á árunum 1878—1890.
(Bismarck er enn i heiðri hafður
sem mikilhæfur stjórnmála-
maður i V-Þýskalandi). Þessi
afstaða hvarf ekki af sjónar-
sviðinu þegar sósialdemókratar
sömdu fi4ð við keisararikið 1914
og björguðu þýsku borgara-
stéttinni 1918—19. Sú staðreynd að
margir leiðtogar sósialista I
Þýskalandi og i Alþjóöasambandi
kommúnista voru Gyðingar var
notuð af hægriöflunum til að
semja goösögnina um hið gyöing-
lega-bolséviska samsæri gegn
Þýskalandi.
A tlmum efnahagskreppunnar i
Weimar-lýðveldinu tókst
nasistum að virkja andkapitalisk
viðhorf kreppuhrjáðra og
stéttlausra smáborgara og beina
þeim gegn Gyðingum. Sett var-
jafnaðarmerki milli Gyðinga og
kapitalista. Haldið var á lofti
áróðri gegn kapitalistum
'Gyðingum), en ekki gegn kerfinu
sjálfu.
Von um „nýja tíma”
Meöan kapitalisminn haföi
stuöning fjöldans og hægt var að
viðhalda honum með „löglegum”
stjórnunartækjum (borgara-
flokkum, þingræði osfrv.), meðan
hann gat athafnaö sig innan
hefðbundinna, borgaralegra
SS, sem nú tók viö völdum, fékk
stuðning frá allt öðrum
þjóðfélagshópum en SA. Félagar
SS voru felstir af borgarastétt.
Eftir Röhm-málið gátu iðn-
rekendur og bankar ráðiö at-
vinnulifinu áfram, lagt undir sig
eignir Gyðinga og rikt án tillits til
verkalýösins. Helsta skipulags-
prinsipp kapltalismans — sam-
keppnin — var einnig helsta
ástæðan fyrir þvl að þýskir at-
vinnurekendur studdu kynþátta-
stefnu nasista. NSDAP og SS
fengu politiskt vald. SS stuðlaöi
mjögaðgifurlegri gróðaaukningu
i atvinnulifinu, SS lagði fram
ódýrt vinnuafl úr fangabúöunum,
og stóð fyrir flutningum á
óbreyttum borgurum frá
herteknu löndunum til
Þýskalands. Kerfið sem ríkti i
fangabúðunum var rökrétt
framhald af hinu kapítalíska
kerfi.
1 fangabúöunum var safnaö
saman, auk Gyöinga, kommúnist
um, sósialdemókrötum, fólki sem
borgarastéttinni þótti „afbrigði-
legt”, og föngum. Meðan á
striðinu gegn Sovétríkjunum stóð
voru 14 miljónir manna fluttar
þaðan til Þýskalands sem ódýrt —
eöa réttara sagt ókeypis — vinnu-
afl. 7 miljónir þeirra létu lifiö
vegna ómannúðlegra vinnu-
skilyrða. Gróðalögmálinu var
fylgt Ut I ystu æsar, svo nálgaðist
fullkomnun.
Fasisminn eftir
fasismann
í þessu samhengi mega menn
ekki gleyma, að kynþáttapólitik
nasista og útrýming á Gyðing-
um var ekki alltaf til hagsbóta
fyrir þýskt atvinnulíf og efnahag
á striðsárunum. Meðal fyrstu
pólsku Gyðinganna sem myrtir
voru i gasklefum voru t.d.
þúsundir vel þjálfaðra námu-
verkamanna sem þýskir vopna-
framleiðendur þörfnuðust sáran
einmitt haustið 1942. Annaö dæmi
fjölskyldufaðirinn stundaði. Og
kvikmyndin sýnir lika að
fjölskyldan er uppeldisstöö fyrir
þá fasista sem taka við af þeim
eldri.
Hverjir eru
Gyðingar í dag
Helförin hefur komið af stað
umræðum, sem enn hafa ekki
snúist nægilega mikið um hiö
raunverulega vandamál:
uppruna fasismans sem ákveðins
forms af borgaralegu valdi.
Auschwitz i litum og tónum — það
er Ifka hluti af kaldhæöni
kapitallskra hagsmuna. Kvik-
myndin svarar ekki spurning-
unni: Hversvegna Auschwitz?
Mikilvægast nú er fyrst og
fremst að beina kastljósinu að
samhenginu milli fasisma og
kapitalisma, og I ööru lagi að
færa myndina til samtimans,
svara spurningunni: hverjir eru
Gyðingar dagsins i dag? Hvaða
aðferðir eru notaöar gegn þeim?
„Nýir Gyðingar” munu koma
fram I sérhverri kreppu sem
kapitalisminn lendir i.
Helförin hefur verið nefnd
fjölmiðlaviöburður. Var myndin
það i reynd? Viðbrögðin i
Þýskalandi voru sterk, simhring-
ingum rigndi yfir sjónvarps-
stöðina dögum saman. En enginn
hringdi I sjónvarpiö þegar sósial-
demókratar og kristilegir
demókratar útnefndu stuttu siöar
nær einróma fyrrverandi flokks-
mann NSDAP til forseta.
Þetta var mögulegt, einmitt
vegna þess að myndin og
umræðurnar takmörkuðust við
bað sem þarer sýnt semeitthvað
er gerist aðeins einu sinni. Ef
hinsvegar tækist að færa þessa
umræðu til nútlmans, nota hana i
pólitisku ástandi samtimans, og
láta hana ekki borgarastéttinni
eftir, þá gæti Helförin orðiö aö
viöburöi sem aðstandendur henn-
ar hafa ekki óskað eftir.
(ih þýddi úr Kontrast 2/1979).
Brúðhjónin Inga og Karl Weiss með foreldrum hans
Heydrich og Himmler.
Jósef og Berta Weiss I Auschwitz.