Þjóðviljinn - 06.09.1980, Qupperneq 8

8 SiÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 6.-7. sept. 1980
STJÓRNMÁL Á SUNNUDEGI
i
■
1
r
Svavar
Gestsson skrifar
FRAMFARASOKN ÞARF
GEGN LEIFTURSÓKN
1 iitanríkisviöskiptum mega islendingar ekki treysta um of á einn aöila heldur þurfa þeir aö dreifa viö-
skiptum sinum sem vföast.
Ef miöaö er viö sparsaman
texta islendingasagnanna mætti
ætla stundum af þvi oröbragöi
sem notaö er i málgögnum stjörn-
arandstööunnar hér á landiaö hér
væri allt á hverfanda hveli. Þjóö-
arbúiö nánast aö segja gjald-
þrota, sultur og neyö i hvers
manns ranni og þjóöin á vonarvöl
stórfelldrar. erlendrar skulda-
byrði. Staöreyndirnar i þessum
efnum segja hins vegar allt annaö
en hin stóru orö. Staöreyndirnar
sýna fram á þaö aö Islendingar
erunil einir þjóöa meö pólitiskum
ráöstöfunum, aö flytja til fjár-
muni i samfélaginu, þannig aö
félagsleg þjónusta styrkist stöö-
ugt, en dregst ekki saman.
Félagsleg viöhorf, eru i sókn og
hafa verið allt slöan i kosningun-
um 1978. Þaö er af þessum ástæö-
um sem nú þrengir svo aö leiftur-
sóknaröflunum i þjóöfélaginu,
sem raun ber vitnium. Þau kjósa
aö mála skrattann á vegginn tii
þess aö breiða yfir staðreyndirn-
ar I efnahagslifi okkar, fram-
leiösluog lifskjörum, sem eru allt
aörar en þessi málgögn vilja vera
láta. Oskrin gegn rikisstjórninni
eru þess vegna til marks um
kjarkleysi, ráöleysi og dáöleysi
stjórnarandstööunnar og sú
óánægja sem hún reynir aö sá til
hefur ekki á neinn hátt snert
stuöningsmenn rikisstjórnarinn-
ar til þessa, þvert á móti fullyröi
ég aö rikisstjórnin eigi sterka
stööu i þjóöfélaginu.
1 þessum árásargreinum er þvl
meöal annars haldiö fram aö nú-
verandi rikisstjórn hafi gert ráö-
stafanir til þess aö lækka kaupiö
mjög verulega frá þvi sem ella
heföi veriö. Þetta er bein fjar-
stæöa sem þar er borin á borö.
Rikisstjómin hefur ekki á neinn
hátt hróflaö viö almennum kjara-
samningum né þeim lögum sem
snerta veröbætur á laun. Rikis-
stjómin hefur hins vegar haf*.
áhrif á kjaramál I landinu með
þeim samningi sem fjármáiaráö-
herra geröi viö opinbera starfs-
menn og nú eru undir atkvæöum I
þeim samtökum og rikisstjórnin
hefur jafnframt haft áhrif á kjör
launafólks með þvi aö beita sér
fyrir þvi á siöasta þingi aö sett
væri löggjöf um margháttuö
félagsleg réttindamál. Þar ber
hæst þrennt: lögin um húsnæöis-
mál, lögin um aöbúnaö, hollustu-
hætti og öryggi á vinnustööum og
lögin um starfskjör launafólks og
skyldutryggingu lifeyrisréttinda.
Jafnframt þessum lögum sem
hér er um aö ræöa, má sjá i fjár-
lögum núverandi rikisstjórnar,
fjárlögum ársins 1980, framlög til
félagslegra málefna langt um-
fram þaö sem áöur hefur veriö,
meöal annars til margskonar
starfsemi verkalýösfélaganna.
Framfarasókn
Þvi er hins vegar ekki aö neita
aö hinar félagslegu úrbætur sem
áöur þóttu stórtiöindi og hver litill
ávinningur I þeim efnum var
fagnaöarefni og tilefni blaöa-
skrifa og fundarhalda, telja
margirsjálfsagöahluti.Menn eru
hættir aö gera sér grein fyrir þvi,
aðþað kostar I raun pólitisktátak
og starf og aftur starf aö koma á
félagslegum úrbótum. Ég minni
til dæmis á þaö hér aö á siöast-
liönum vetri voru vextir á orlofsfé
tvöfaldaöir frá þvi sem var áöur.
Slik tiöindi heföu vafalaust veriö
tilefni stórra fyrirsagna og mik-
illa blaöaskrifa fyrir fáeinum ár-
um á timum þeirra Geirs Hall-
grlmssonar og félaga þegar allt
var i afturför i félagslegum efn-
um frekar en hitt en nú eru menn
farnir að lita á hina félagslegu
framför sem sjálfsagöa og er svo
sem gott eitt um þaö aö segja. —
Hinu mega menn þó ekki gleyma,
aö þaö er til mikils aö vinna og
þaökostarsitt, bæöi starfsþrek og
samstöðu aö knýja fram pólitisk-
ar umbætur.
Meginstaöreyndin er auövitaö
sú aö á árunum frá 1971 þegar
vinstri stjórnin tók viö þá — aö
undanskildum valdaárum Geirs
Hallgrimssonar og félaga — þá
hefur átt sér staö stööug þróun i
framleiðslu og verömætasköpun
meö íslensku þjóöinni og i félags-
legri sókn. Þetta kemur fram á
öllum sviöum og birtist daglega I
lifskjörum landsmanna. Nefnum
aðeins fáeinar staöreyndir.
Ef viö segjum aö visitölur
kauptaxtahafi veriö 100 áriö 1970,
þá eru þær 2100 áriö 1980. Ef viö
segjum aö ráöstöfunartekjur á
mann hafi veriö 100 áriö 1970 þá
eru þær 2831 áriö 1980. Þá segja
menn væntanlega — „en verölag-
iö hefur hækkaö mikiö á sama
tima” — og þaö er rétt. Visitala
framfærslukostnaöar hefur á
sama tima hækkaö frá því aö
vera 100 1970 I þaö aö vera 1744
áriö 1980 og vfsitala byggingar-
kostnaöar hefur hækkaö frá þvi
aövera 100 áriö 19701 þaö aö vera
1995 áriö 1980. Af þessu sést aö
kaupmáttur kauptaxta hefur vax-
iöum 21% aö mati Þjóöhagsstofn-
unar frá árinu 1970 til ársins 1980
og kaupmáttur ráöstöfunartekna
á mann hefur hins vegar aukist
um 54% á þessum tfma.Hér er aö
vlsuvitnaöalltafturtil þeirraára
þegar núverandi stjórnarand-
staöa, Alþýöuflokkurinn og
meirihluti Sjálfstæöisflokksins
haföimeirihluta á Alþingi lslend-
inga og myndaöi svonefnda við-
reisnarstjórn. Siöustu æviár
þeirrar stjórnar voru einhver
dapurlegasti timinn i siöari tima
sögu Islensku þjóöarinnar. At-
vinnuleysi og landflótti setti svip
sinn á þjóölifiö. En frá þeim tima
hefur þróuninni veriö snúiö viö og
nú liggur þaö fyrir aö allan síö-
asta áratug var hagvöxtur hér á
tslandi meiri heidur en i nokkru
ööru OECD-riki.
Vaxandi hlutur
launamanna
Vitaskuld hefur þessi aukna
þjóöarframleiösla, hinn mikli
hagvöxtur, komiö þjóöinni til
góöa I beinum lífskjörum. Þjóö-
arframleiöslan á mann á þessu
ári er um 37% meiri en á árinu
1970, en á sama tima hefur kaup-
máttur ráöstöfunartekna batnaö
um 54%. Þjóöartekjur á mann
hafa aukist um 37% á þessum
sama tima eins og þjóöarfram-
leiöslan á mann þannig aö þaö er
alveg ljóst af tölunni um kaup-
mátt ráöstöfunartekna á mann aö
launamenn hafa fengiö til sfn
stærri hlut en nemur vexti vax-
andi þjóöarframleiöslu. Launa-
menn hafa ekki einasta haidiö
sinu hlutfalli i þjóöarframieiösl-
unni og verömætasköpuninni,
þeir hafa aukiö þar veruiega viö
og segir þó talan um kaupmátt
ráöstöfunartekna á mann ekki
alia söguna vegna þess aö þá er
eftir aö taka tillit til marghátt-
aöra, félagslegra réttindamála
sem náöst hafa fram á þessum
tima.
Þaö sem mestu skiptir um hag-
vöxtinn, er auövitað aö á þessu
árabili hefur sjávarafuröafram-
ieiösla og iönaöarframleiösla
aukist stórlega. Þannig hefur
sjávarafuröaframleiösla aukist
um 64.3% frá árinu 1970 til 1979 og
iðnaðarframleiösla um 71.5%. En
þaö sem viö getum fært okkur til
tekna i aukinni framleiöslu birtist
okkur sem útgjöld I aukinni
neyslu og hvaö segja visitölur
viöskiptakjara á þessum sama
tima? Einnig þaö er fróölegt aö
athuga og þá kemur f ljós aö viö-
skiptak jiirin hafa ekki batnaö um
37% eins og þjóöartekjur á mann,
eöa um 54% eins og kaupmáttur
ráöstöfunartekna á mann á árun-
um '70—'80, þau hafa batnaö um
aöeins 2% á þessum tima.Þessar
tölur segja okkur þaö sama og lif-
iösjálft þvl aö þaö þarf ekki ann-
aö en líta I kringum sig til þess aö
sjá þær breytingar sem hafa ver-
iö aö eiga sér staö hér á siöustu
tiu árum og ennþá er haldiö
áfram á þessu sviöi. I ár, áriö
1980, erum aö ræöa myndarlegar
framkvæmdir, á vegum bæjanna
og rikisins. Um er aö ræöa
framkvæmdaáform fyrir áriö
1981 sem gefa þvi ekkert eftir sem
er um aö ræöa á þessu ári.
Iskyggileg erlend
tíöindi
Þessar staöreyndir hins
islenska þjóölifs stinga vissulega
I stúf viö þaö sem fréttist úr
grannlöndum okkar, þar sem niö-
urskuröur og samdráttur i félags-
legri þjónustu er eitt höfuöein-
kenniö. Horfurnar i heiminum
umhverfis okkur eru vissulega
ekki vænlegar. 1 kjölfar hækkandi
oliuverös á árinu 1979 og framan
af þessu ári reis alda veröhækk-
ana og verulegur viöskiptahalli
myndaöist hjá þeim rikjum sem
veröa aö kaupa eldsneyti erlendis
frá. Búist er viö þvi aö þjóöar-
framleiösla svonefndra iönrikja
aukist um minna en 1% á þessu
ári og dragist reyndar saman á
siöari hluta þessa árs, en hag-
vöxtur I þessum sömu rikjum er
talinnhafanumiö aö jafnaöi 3—3
1/2% á siöast liönu ári. Þjóöar-
framleiösla hér á landi jókst aftur
á móti á síðast liönu ári aðeins um
2.3% en þaö er gert ráö fyrir þvi
aö hún aukist um 1% á þessu ári.
Taliö er aö tala atvinnulausra i
aöildarlöndum Efnahags- og
framfarastoftiunar Evrópu stefni
á 23 milljónir manna á næsta ári,
en þaö samsvarar 6 1/1% vinnu-
færra manna i þessum löndum.
Þar er búist viö vaxandi verö-
bólgu og þetta andstreymi I hin-
um alþjóölegu efnahagsmálum
kemur aö sjálfsögu niöur á
islenskuefnahagslifi. I fyrsta lagi
meö þvi aö viöskiptakjörin rýrna
og gert er ráö fyrir þvi aö þar
veröiu.þ.b. 6%rýrnuná þessu ári
til viöbótar viö liölega 10% á siö-
ast liönu ári.
Ennfremur þá kemur þaö sér-
staklega hart niöur á okkur hvaö
efnahagsástandiö i Bandarikjun-
um hefur versnaö frá þvl sem var
á siöast liönu ári og kem ég þá aö
þvi sem ég vil vekja alveg sér-
staka athygli á I þessari grein.
Hættan af einhliða
markaðsstefnu
Ein af forsendum þess aö unnt
sé aö lifa mannsæmandi lifi á
Islandi og hornsteinn traustrar
efnahagsstefnu er traust og örugg
utanrikisverslun. íslendingar
þurfa aö gæta þess jafnan i sinum
utanrikisviöskiptum aö hafa sem
fjölbreytilegasta markaöi. Þeir
mega ekki um of treysta þar á
einn aöila, heldur þurfa þeir aö
dreifa viöskiptum sinum sem viö-
ast. tslendingar hafa á undan-
förnum árum i stórauknum mæli
treyst á bandariska markaöinn
fyrir frystar fiskafuröir og er
ástæöan einfaldlega sú aö i
Bandarikjunum hefur fengist
betra verö fyrir fiskafuröirnar en
annars staöar. 1 þessum efnum
dugir þó ekki aö lita einungis á
þaö verö sem greitt er á liöandi
stundu, þaö veröur aö horfa fram
til lengri tima. Efnahagsástandiö
i Bandarikjunum er ákaflega
alvarlegt um þessar mundir. 1
erlendum timaritum er talaö um
aö efnahagsástandiö i Banda-
rikjunum hafi tekiö „ensku veik-
ina”. Þar sé risi sem nú riöi til
falls. Mörg dæmi eru nefnd um þá
öfugþróun sem átt hefur sér staö
á þessum sviöum sem Banda-
rikjamenn hafa dregist aftur úr
þvi sem gerist I öörum þróuöum
iönaöarrikjum. Til dæmis kemur
þaö fram i vestur-þýska ritinu
„Der Spiegel” núna nýlega þar
sem vitnað er i bandariskan efna-
hagssérfræöing, aö hlutur Banda-
rikjanna i heimsversluninni hafa
lækkaö úr 18.2% áriö 1960 I 12.3%
áriö 1979. A sama tima þá hefur