Þjóðviljinn - 06.09.1980, Qupperneq 9

Helgin 6.-7. sept. 1980 ÞJÓÐVÍLjlNN — StÐA 9
hlutur Vestur-Þjóöverja aukist úr
10.1% I 12% og hlutur Japana Ur
3.6% i 7%. Þetta segir sina sögu,
enfleira mætti nefna. Veröbólgan
I Bandarikjunum fer vaxandi dag
frá degi og atvinnuleysingjum fer
stööugt fjölgandi. A öörum fjórö-
imgi þessa árs einum töpuöu
bandarisku stórfyrirtækin
General Motors, Ford og Chrysl-
er 1.5 milljöröum dollara eöa sem
jafngildir um 750 milljöröum
islenskra króna. 1 sömu grein
bestur-þýska timaritsins, „Der
Spiegel” segir aö engin atvinnu-
grein hafi oröiö fyrir öörum eins
áföllum i Bandarikjunum siöan I
kreppunni svörtu fyrir fimmtiu
árum. Þetta áfall kemur einnig
þannig fram aö lifskjörin fara
stööugt versnandi. Þaö hefur
komiö fram i erlendum timarit-
um aö fjögurra manna fjölskyldu
er ætlaö aö lifa af minnst 258 doll-
urum á mánuöi, en þaö jafngildir
129 þúsund krónum islenskum.
Þessi upphæö, 258 dollarar, hefur
veriö óbreytt frá 1974 þó aö kaup-
geta hvers dollars hafi I millitiö-
inni falliö um 70% aö sögn ,,Der
Spiegel”.
Þaö er þvi hrikaleg kreppa sem
bandariskt efnahagslif gengur i
gegnum og þessi kreppa er nú aö
koma niöur á okkur lslendingum.
I fyrsta lagi kemur hún niöur á
okkur meö þvi aö veruleg stöönun
hefur oröiö á verölagi á afuröum
okkar I Bandarikjunum. Enda
þótt um 20% veröbólga á ári hafi
veriö i Bandarikjunum aö undan-
förnu þá hefur verölag á okkar út-
flutnings- og söluafuröum ekkert
hækkaö. 1 ööru lagi þá hefur þessi
pólitiska og efnahagslega kreppa
1 Bandarikjunum nú meöal ann-
arraorsakahaft þaöi för meö sér
aö eitt af stærstu fyrirtækjum á
Islandi, Flugleiöir h.f., ramba á
barmi gjaldþrots. Þessi tvö dæmi
sýna okkur ákaflega vel hvaö þaö
getur veriö háskalegt fyrir litla
þjóö aö treysta i efnahagslifi sinu
um of á einhliöa markaöi, hvort
sem um er aö ræöa markaöi eins
og markaö Flugleiöa eöa hvort
um er aö ræöa markaö eins og
þann sem Sölumiöstöö hraöfrysti-
húsanna og SIS hafa haft og byggt
þar upp. Þessi staöreynd hlýtur
aö draga athygli okkar aö þvi aö
nauösynlegt sé aö hafa okkar
markaösstefnu þannig aö lslend-
ingar hafi sem best svigrúm og
sjálfstæöi. Þetta er þaö sama og
viö lögöum áherslu á á s.l. ári
þegaroliuumræöanstóösem hæst
hér á landi og oliukreppan fór
harönandi. Þá lögöum viö á þaö
áherslu aö íslendingar þyrftu aö
eiga kost á fleiri innkaupamögu-
leikum oli'u en veriö haföi til
þessa tilþess aö haf aúr einhverju
aö velja aö þvi er varöar verölag
á oliuafuröum. A þvi máli veröur
hins vegar aö halda þannig, eins
og segir sig sjálft, aö um sé aö
ræöa hagkvæma oliuviöskipta-
kosti þannig aö Islendingar séu i
engu tilviki háöir tiltölulega
þröngri stööu sem erfitt sé aö
hreyfa sig I, en nú á siöari hluta
þessa árs hefur þaö komiö upp aö
lslendingar eiga ekki annarra
kosta völ I innflutningi á gasoliu
en aö kaupa frá breska oliufélag-
inu BNOC enda þótt fyrir liggi aö
verölag á þeirri oliu veröi aö lik-
indum hærra en þaö verö sem nú
er á oliumörkuöum I Rotterdam.
íslensk atvinnustefna
Þessar tölulegu staöreyndir
sem ég hef rakiö hér, annars veg-
ar um stórfellda aukningu okkar
þjóöarframleiöslu og hins vegar
hættuna af stöönuninni i utan-
rikisversluninni þær leiöa okkur
aö fleiri mikilvægum pólitiskum
staöreyndum.
Ein er sú aö viö veröum aö
halda áfram aö efla og treysta
okkar atvinnulif og framleiöslu
þannig aö þaö sem til skiptanna
er meö þjóöinni veröi meira en
þaö er nú. Sú iönaöar- og orku-
málastefna sem lagöur hefur ver-
iö traustur grundvöllur aö i
iönaöarráöuneytinu undir forystu
Alþýöubandalagsins er liöur i
þessari viöleitni. Framleiöslu-
aukning og aukin verömætasköp-
un er ein forsenda sjálfstæös
þjóölifs á íslandi. A þeim grund-
velli byggöi Sósialistaflokkurinn
upp slna stefnu á nýsköpunarár-
unum 1944—’46. A sama grunni
var reist sú stefna sem fylgt var
undir forystu Alþýöubandalags-
ins i rikisstjórnunum ’56—’58 og
Tekjur, verdlag, kaupmáttur 1970—1980.
Vísitölur 1970 = 100.
Brb. Spá
1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980
Tekjur:
Kauptaxtar launþega 118 149 184 274 348 436 636 985 1 420 2 100
Ráöstöfunartekjur einstaklinga á mann . 123 155 209 319 422 560 826 1 284 1 875 2 831
Verðlag:
Vísitala framfærslukostnaðar 106 117 144 205 306 404 527 759 1 104 1 744
Vísitala byggingarkostnaöar 112 137 175 266 378 467 607 893 1 313 1 995
Kaupmáttur: Kaupmáttur kauptaxta1) 111 127 128 133 114 108 121 130 129 121
Kaunmáttur ráðstöfunartekna á mann2l 1 14 127 137 146 1.30 13.3 149 161 160 154
’71—’74. Meö stóraukinni fram-
leiöslu, framfarastefnu á öllum
sviöum atvinnulifsins er unnt aö
treysta hér enn betur þau lifskjör
sem viö höfum og aö leggja þar
vaxandi áherslu á fjölbreytni og
alhliöa árangur. Þaö dugir ekki
aö mæta veröbólgunni meö niöur-
skuröar- og samdráttarstefnu.
Reynslan i grannrikjum okkar i
Vestur-Evrdpu frá árunum eftir
fyrra oliufalliö 1973 er talandi
dæmi um þetta, þar sem sam-
dráttar- og niöurskuröarstefnan
varö beinlinis til þess aö auka á
veröbólgu þegar rikin svöruöu
viöskiptahalla og greiöslujafn-
aöarvandamálum meö gengis-
breytingum, svokölluöu fljótandi
gengi, sem aftur endurspeglaöist
i vaxandi veröbólgu i þessum
löndum öllum. Aukin framleiösla
og styrkara atvinnulif i höndum
landsmanna sjálfra er þar meö
einn liöurinn i baráttunni gegn
veröbólgu, um leiö og þaö er liöur
I baráttunni til þess aö treysta
sjálfetæöi þjóöarinnar og um leiö
þáttur í þeirri baráttu aö skapa
möguleika fyrir batnandi Ufskjör
landsmanna sjáifra.
Ég tel aö þaö sé mikilveröast aö
islenskir sósfalistar geri sér nú
grein fyrir þeirri brýnu nauösyn
aö skapa viötæka samstööu um
framfarastefnu i efnahags- og at-
vinnumálum, stefnu sem hefur I
fullu tré viö leiftursóknaöflin og
heldur þeim niöri eins og nú og
svarar um leiö kröfum þjóöarinn-
ar um auknar félagslegar fram-
farir.
Verðbólguvandinn
I þessum efnum veröum viö
einnig aö gera okkur ljóst aö sú
mikla veröbólga sem hér hefur
veriö er ákaflega alvarlegt
félagslegt vandamál og ef viö ætl-
um aö ná tökum á þvi verkefni
sem okkur er skyldast aö skila
þjóö okkar og llfi hennar heilu til
komandi kynslóöa veröum viö af
fullri alvöru aö takast á viö þenn-
an gifurlega veröbólguvanda. A-
greiningurinn um veröbólguna og
leiöir til aö vinna gegn henni hef-
ur vissulega veriö aöalágrein-
ingsefniö i islenskum stjórnmál-
um á undanförnum árum og ára-
tugum og þó sérstaklega frá
1974 þegar stóra oliuáfalliö reiö
fyrst yfir þjóöina. Þessi ágrein-
ingur má þó ekki veröa til þess aö
menn rifi hver annan á hol, viö
þurfum aö mynda samstööu um
viötæka, þjóölega stefnu þar sem
viö stöndum vörö um þaö sem viö
höfum unniö og stöndum jafn-
framt á varöbergi gegn þeim
ihaldsöflum sem vilja sækja á,
öflum sem ekki trúa lengur á getu
þjóöarinnár til aö lifa sjálfstæöu
lifi I sjálfstæöu landi, öflum sem
kjósa aö fela forræöi þjóöarinnar
og forystu hennar i hendur
erlendra auöhringa i staö þess aö
takast á viö þau sjálf.
Ég hef oröiö var viö þaö á und-
anförnum mánuöum aö nokkuö
veröur vart viö aö menn sýni
óþolinmæöi gagnvart þvi aö litiö
gangi viö aö hrófla viö hinum
mikla vágesti, veröbólgunni. Og
þaö er rétt. Rikisstjómin gerir
sér alveg ljóst aö þaö hefur geng-
iöhægt, en rikisstjórnin hefur þar
lika sinar skýringar. Sú fyrsta er
hin erlenda viöskiptakreppa sem
kemur harkalega niöur á okkur
vegna einhliöa markaösstefnu
undanfarinna ára. Afleiöing þess
kemur fram i þvi aö gengi
islensku krónunnar fellur nokk-
urn veginn samsvarandi þvi sem
verölag á okkar útflutningsafurö-
um lækkar. Þetta veldur vaxandi
veröbólgu jafnframt. Loks er
þess að geta aö þegar núverandi
rikisstjórn tók viö, varö hún aö
glima viö alvarlegan vanda sem
fráfarandi rikisstjórn haföi skiliö
eftir sig og Alþýöuflokkurinn bar
meginábyrgö á, ekki fyrst og
fremst i sinni stjórnartiö, er stóö
skamma stund sem betur fór,
heldur lika vegna þess aö hann
bar ábyrgö fremur öllum öörum
flokkum á aögeröarleysi vinstri
stjórnarinnar I baráttunni gegn
veröbólgu á meginhluta ársins
1979. Alþýðuflokkurinn kom i veg
fyrir þaö aö innan vinstri stjórn-
arinnar gæti náöst eölilegt sam-
komulagum átak i baráttunni viö
veröbólguna og núverandi rikis-
stjdrn hefur oröiö aö taka á sig
ýmiskonar aögeröir, m.a. hækk-
anir á vörum og þjónustu til þess
aö hreinsa upp þann vanda sem
Alþýöuflokksstjórnin skildi eftir
sig. Sú óþolinmæöi sem hins veg-
ar veröur oft vart viö I sambandi
viö veröbólguna má ekki breytast
i óþol sem kveöur til leiftur-
sóknaröflin á nýjan leik og leitt
væri til þess aö vita ef forráöa-
menn núverandi stjórnaraöila
geröu sér ekki vel ljóst aö leiftur-
sóknaröflin bföa eftir tækifæri til
aö komast aö eftir aö núverandi
rikisstjóm færifrá völdum. Ýms-
ar yfirlýsingar nokkurra tals-
manna Framsóknarflokksins
hafa borið þess vitni á undanförn-
um vikum aö óþolinmæöi gætir i
nokkrum mæli I Framsóknar-
flokknum og er leitt til þess aö
vita aö forráöamenn stærsta
flokks stjórnarinnar skuli ekki
gera sér grein fyrir þvi aö slikt
'óþol er I raunin’ni I fyrsta lagi
bamaskapur en i ööru lagi bein-
--------------------------------,
linis vatn á myllu þeirra andstæö-
inga núverandirfkisstjórnar. Þaö
væri dapurlegt til þess aö vita ef
þeir menn sem I sföustu kosn-
ingabaráttu lögöu áherslu á
ábyrgð og drenglyndi I samstarfi
breyttust i einskonar fram-
sóknarvilmunda á þeim dögum
þegar mest riöur á aö rikisstjórn-
in haldi traust saman um þá I
stefnu sem nún markaði i önd-
veröu um framfarir á félagslegu
sviöi, um átak i atvinnumálum til J
aöefla framleiöslu- og verömæta-
grundvöllþjóöarbúsinsogum þaö
aö ekki veröi ráöist á kjör hins al-
menna launafólks.
Stefnumótun
næstu mánaða
Núna á næstu vikum og
mánuðum mun rikisstjórnin
leggja á þaö þunga áherslu aö
vinna aö alhliöa stefnumótun i
efnahagsmálum þar sem tekiö er ■
á vandamálum veröbólgunnar, I
lagöur traustari grundvöllur aö
uppbyggingu atvinnulifsins og |
aukinni verömætasköpun og jafn- ■
framtánauösynþessaöbreytatil I
I ákvöröúnarkerfi felenskra efna-
hagsmála. Þaö er reyndar min I
skoöun aö sá vinnuhópur i efna- ■
hagsmálum sem stjórnarflokk- I
arnir komu á laggirnar fyrr á
þessu ári hafi unniö ákaflega I
I þarft verk meö þvl aö benda á ■
ýmsar kerfisbreytingar i efna- I
hagsmálum.
Ég er sannfæröur um aö einn I
meginvandinn i efnahagslifinu á ■*
Islandi er fólginn I þvi aö ýmsir I
þættir stjórnkerfisins eru löngu
úreltir og úr sér gengnir og aö I
ekki veröur komist aö rótum 1
veröbólgumeinsins nema þessum
þáttum veröi vikiö til hliöar eöa
þeir geröir upp á nýjum
forsendum. Þaö væri þess vegna ■
dapurlegt, ef til þess kæmi aö
menn geröu sér ekki grein fyrir
þvi i núverandi rikisstjórn aö þaö I
veröur aö komast aö rotum ■
meinsins meö þvl aö fjarlægja I
þaö illgresi sem nærist i jarövegi I
stöönunarinnar I tengslum viö I
allskonar stofnanir, nefndir og ■
ráö sem til hafa verið um árabil I
og brýn nauösyn er aö breyta I I
grundvallaratriðum.
Niöurstaöan af þessu er sú: ís- !
lendingar hafa á siðasta áratug ef
frá eru talin valdaárGeirs Hall-
grimssonar og félaga hans, sótt
fram i félagslegum efnum, þeir J
hafa sótt fram I atvinnumálum og
þeir hafa sótt fram alhliöa til
bættra lifskjara I landinu. Þessari 1
framfarasókn þarf aö halda á-
fram, en þaö þarf aö halda leift-
ursóknaröflum niöri og þaö þarf
aö skapa viötæka, þjóölega sam- [
stööu um Islenska atvinnustefnu,
reisn i átökum viö efnahagsvand-
ann þar sem menn hlifast ekki viö
aö taka á vandamálum eins og 1
þau eru, jafnvel þótt þaö kosti aö !
hrófla veröi viö gömlum úreltum
hugmyndum um ákveöna þætti i
ákvöröunarferli efnahagsmál- |
anna.
Leiftursóknaröflin gera allt
sem þau geta til aö grafa undan
trú þjóöarinnar á sjálfstæöi
hennar. Þessum áróöri vantrúar-
manna þarf aö svara fullum
hálsi. Ekkert er sjálfgefiö i þeirri I
flóknu stööu sem islensk þjóömál
eru I um þessar mundir en þaö er
ljóst aö framundan geta veriö
stórfelldir hættuboöar ef viö ekki I
gætum aö okkur og leggjum á-
herslu á aö laöa til samstarfs þá
sem saman eiga.
Sundrung viö núverandi aö- I
stæöur hinnar alþjóölegu kreppu J
auövaldsheimsins gæti oröiö
sjálfstæöi þjóöarinnar aö fóta- I
kefli, ekki aöeins i bráö heldur •
einnig i lengd. Þaö þarf ekki aö
taka þaö fram, aö leiftursóknar-
öflin myndu ekki láta sér nægja I
aö draga hér verulega niöur lifs- ■
kjör meö þvi aö skeröa kaup og
kaupmdtt og skera niöur félags-
lega þjónustu, stefna þeirra er I
einnig sú aö leiöa hingaö til vegs •
erlend stórfyrirtæki i stórum stil
ogaö reyra þjóöina enn fastar viö
einhliöaalþjóölegan markaö auö- I
stéttarinnar, sem nú riöar sums- J
staðar til falls. lslendingar eiga I
aö hafa lært þaö úr sögu lýö-
veldisins aö þaö er hægt aö takast
á viö vandamálin á islenskum J
forsendum ef menn standa saman
á þeim timum þegar mest á riöur. I
Um þaö er langhelgismáliö skýr- '
ast dæmi.
Index der Arbeitsproduktivitát
(Produktionsergebnis je Be-
scháftigtenstunde) 1967 -100
DER RIESE LAHMT
Die US-Wirtschaft im Vergleich mit Japan
und der
Bundesrepublik
Deutschland
!F-\
Japan_.
277-
•250

f-----------^—Bundesrepublik-
Anstieg der Lebenshaltungskosten gegeniiber
dem Vorjahr in Prozent
[1980 jeweils Iðtzter Standl
1966 67 68 69 70
74 75 76 77 78 79 80
1966 67
70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80
| Bmtto*ozlalprodukt |
pro Kopf der Bevölkerung in US-Dollar
1960
1965
1970
1975
1979
A þessum linuritum er geröur nokkur samanburöur á þróun efna-
hagslifs I Bandarikjunum miöaö vlö Japan og Vestur-Þýskaland. Efsta
Hnuritiö er um þróun framieiöni frá ’66 til’80, næstefsta um veröbólgu-
þróun á sama timabili, næstneösta um atvinnuleysi og þaö neösta um
brúttóframleiöslu frá ’60 tii’79. A öllum þessum linuritum sést hvernig
hefur hallaö undan fæti I bandarisku efnahagslffl og hversu efnahags-
kreppan þar er illvig.