Þjóðviljinn - 22.11.1980, Blaðsíða 22

22 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 22. og 23. nóvember 1980
pegar á augu
andar hinztum svefni.
Ei stjörnunótt lik þeirri
er stigur nú slæöudans
undir vetrarköldum þakhjálmi
þessarar strandar
heldur alsvört nótt
sem á ekki til
minnstu sprungu
handa miskunnsömu ljósi.
Nótt úr iörum heims
gegnum alia sál vora.
Næöi gefst til að hyggja að skáldlistinni
sjálfri og búskap hennar með orð og
myndir. Ljóð um ljóð, likingar um lik-
ingar staðfesta yfirlætisleysi og smekk-
visi þessara ljóða. Sköpunarlýsing hugs-
ana, mynda, ljóðstafa og vandinn að
tengja þetta i eitt. 21. ljóði lýkur svo:
bóhmenniir
Hin
svala
r •
ro viö
sj óinn
Hannes Pétursson:
Heimkynni viö sjó,
Iöunn 1980.
Hannes Pétursson hefur fundið sér stað
„i Eintalsins vopnlausa turni”, sem
stundum er kenndur við filabein. Þaðan
skreppur hann i gönguferðir um „furðu-
strandirnar” sinar, sem sumir kalla bara
Alftanesfjörur, og hefur sjóinn að föru-
nauti. „Gakktu með sjó og sittu við eld”
kvað völvan foröum; slikt á að lækna
hreildan hug. Sjálfur yrkir Hannes um
þennan turn sem talsmenn Athafna fyrir-
lita og vitnar tii þeirra sem segja að rödd
þaðan rati ekki „inn að Dagsins dunandi
miðju”.
Þetta nýja kver Hannesar geymir 60
ljóð, samfelldan bálk með skýrum
heildarsvip hugsunar og forms. Þau eru
öll knöpp i sniðum, rimlaus en hafa ljóð-
stafi. Varðandi inntak má skipta þeim i
tvennt. Annars vegar eru ljóð um fyrir-
buröi á leið göngumanns og hugleiðingar i
sambandi viö þá. Hins vegar ljóö endur-
minninga og llfsviðhorfa.
Ljóðin eiga fótfestu á takmörkuðum
landskika Alftaness, og mælandi þeirra
ásælist ekki stærra rými. Margar eru
göngur skáldsins um nesiö, oftast að
haust- eða vetrarlagi. Þaðan gefur sýn til
stórbrotinnar fjarlægöar, en miklu hug-
stæðari verður hinn smágerði lifheimur
náttúrunnar ásamt grjóti og hleinum og
fegurö himinsins. Fyrst og fremst er þaö
ströndin og fjörurnar sem leiðin liggur
um. A slikum göngum uppgötvast undur
náttúrulifs og augun ljúkast upp fyrir ,
furðuverkum hversdagsleikans: gamall
hjallur, laskaö net, fjörugrjót, þönglar og ,
söl, hestar, sauðir, selir og svo allir fugl- |
arnir en varla önnur jurt en melgresið i
eitt. «.
Hannes Pétursson
Melgresið svignar i sólhvitum norðan-
gjósti.
Héðan rærenginn oftar á gamalkunn rnið.
Þögnin, gráleit, grúfist nú yfir fjöru:
sand, skeljar; svífandi stormfugl; möl.
Enginn rær, enginn brýnir hér báti.
Huga minn fyllir fortiö sem angar af reyr.
Þetta er veröld án mannlifs, tilverusvið
sem vissulega er gætt einföldum töfrum
þegar ljóöin eru lesin. En yfir öllu býr ein-
kennileg einsemd. Engin mannvera á
kreiki utan göngumaðurinn sem hér á sin
spor, athafnalaus og allsnægður. Ekkert
„raskar þessarisvölu / ró hér við sjóinn”.
Milli gönguferða dvelur „kvæðasýslar-
inn” í turni sinum, lætur hugann reika til
fortiðar, ihugar rök tilverunnar og þenkir
upp á skáldskapinn. Allt er þögult eða lág-
vært, aðeins einu sinni hljómar þýsk sálu-
messa.
En hvað fær kvæðasýslarann til þess að
draga sig út úr skarkala heims og búa sér
dvöl úrleiðis? „...ég er borgari / sem af
ginningum fengið hefur nóg” segir I 7.
ljóði þar sem selirnir eru ávarpaðir.
Visindakapphlaupið verður hlálegt streð
þegar tunglferðum er lýst sem „ljós-sek-
úndu” en „ljósáramilljónirnar eftir”.
Hinn ógeðfelldi kenningafræðilegi áróður
er einn af ginningunum og útmálaður með
sterkri, einfaldri likingu:
SI og æ
sömu baggarnir
á sömu hestunum
héðan aö sjá:
„Rikið I vestri
er vörður ManuúOar.
„Rikið I austri
er imynd Jafnræðis .”
Nær snarast undir kviö
þessar klyfjar af lygum?
(15)
Hernaðarstefnan er ógnun við friðarriki
náttúrunnar. Minnt er á varnarblekking-
una með þvi að nota nöturlega og fræga
likingu sem einn af pótintátum hernaðar-
bandalags setti fram á sinum tima:
Stundum heyri ég hvislað:
„Ströndin, þér hugumkær
er annað en þú heldur.
Hún er e k k i strönd
hún er borðstokkur feikilegs
flugvélamóðurskips
er aldrei sekkur.
Sagt var það i útlöndum, á fundi.”
„1 skotmarki átt þú heima”
heyri ég hvislað — „og þið
sandlóurnar við borðstokkinn
sjáizt úr fjarska mjög vel.”
(57)
Þess vegna er vissara að setja orðið
framtið „i ósýnilegar gæsalappir”, en
lifsuppsprettan sjálf viðheldur von
mannsins.
Nauðung timans, dauðinn og hinstu rök
tilverunnar eru lika áleitin minni i þess-
um ljóðum. Siðustu þrjú ljóðin sýna þetta
vel, og hið siðasta má kannski skoða sem
rökrétta afleiðingu dvalarinnar i turn-
inum. Eftirminnilegast er samt 42. ljóðið
meö tvöfaldrilikingu sinni, andstæðum og
stórfenglegri mynd af stjörnuhimni
vetrarins:
Næst er mér oft að halda:
Nótt kemur að
Vandasamt er mér hitt:
að veiða flöktandi glampa
orðs og orðs
innar hörundi minu
að lyfta þeim upp úr hyljum
handar minnar — að veiða
sjálfan mig I hyljum
svefnugrar handar minnar.
Tilvist ljóösins og hlutverki þess i
sundurvirkum heimi er lýst i 37. ljóði:
Lágmælt orð
ljóðsins, þau troöast undir
i styrjöldum — einnig
i stórkarlalegu þusi
upplausnartima þegar dagarnir
eru á dreif eins og fjúkandi hey.
Lágmælt orð
ljóðsins.
En þau gróa
aftur i sviðinni jörð
járns og stóryrða.
Endurminningum úr bernsku og æsku
skýtur upp, smalamennsku i sveitinni,
turna Kölnardómkirkju ber við himin á
slóðum Völsunga þar sem Hannes hefur
áður komið við i ljóðum. Visað er til
Sveinbjarnar Egilssonar og fiðrildanna
hvitu á nesinu forðum. Kannski er það að
vonum að skáldinu verði lika hugsað til
Hölderlins þó að einsemd hans hafi veriö
af öðrum toga. Ekki má láta hjá liða að
geta hins undurfagra ljóðs númer 19. Að-
eins þar er önnur mannvera en skáldið i
öllu lifanda lifi þessara ljóða, allir aðrir
eru fjarlægir eða liönir. Ljóðinu lýkur
þannig:
Unaðsrikur timi
hefur okkur verið gefinn.
Og návist þin
er jafn ný hverja stund.
Hún er vængur döggvaður
á dagsmorgni.
Það má vel vera aö fordæming eða
sinnuleysi turnandstæðinga nái til þess-
ara ljóöa, og liklega lætur turnbúi sig það
litlu skipta. En hver sem les ljóðin hlýtur
að sjá að skáldið er svo sannarlega meðal
okkar i huganum. Hér yrkir ekki við-
horfalaus fagurkeri. Ljóðin eru hrein-
skilin og einstaklega myndrik tilveru-
tjáning án stóryrða. 011 meðferð máls ber
vott um alúð og smekkvisi og aldrei er
bruðlað með neitt. Myndsköpunin, jafn-
vægi hinna knöppu mynda er hvarvetna
með prýði. Ef einhver getur enn skynjað
skrumlausa fegurð, þá er hana hér að
finna.
Ey.Þ
ÚR FJÖLSKYLDUALBÚMI

y '->
t V
Otsýn yfir Reykjavik og höfnina 27. júni 1930. Skipin eru flest i höfninni vegna alþingishátiðarinnar.
Takiö eftir Unuhúsi til hægriá myndinni. Stórhýsin sem umlykja þaðnúna eru ekkirisin.
A Austurvelli 28. júni 1930. Hljómsveit af breska herskipinu,
Rodney, sem hingað var komið I tilefni af alþingishátlð, spilar fyrir
framan styttu Thorvaldsens.

| - ilV. •' v... - -r > v
J b' < - I »
-t «f
Gömul mynd frá Isafirði. Flest húsin sem sjást á myndinni standa
enn-sum þó mikið breytt samanber húsiö sem Hótel Mánakaffi er
nú I. Það cr fjórða hús frá vinstri og stendur fánastöng fyrir framan
það.