Þjóðviljinn - 15.12.1982, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 15. desember 1982 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
Að éta upp
hús í Mexíkó
Heillandi mannlíf, skeifílegt mannlíf.
Jóna Sigurðardóttir. Sigurður
Hjartarson.
Undir Mexíkómána.
Brot úr dvöl íslenskrar fjölskyldu í
landi andstæðnanna.
Hregg. 1982.
Sköpunarsaga þessarar bókar er
sérstaklega aðlaðandi. Fjölskylda,
fjögurra barna, á sér þann draum
að kynnast Mexíkó, og þegar sæmi-
lega stendur á í almanakinu selur
hún hús sitt og étur það upp í lífs-
reynslu þar suðurfrá. Um þetta
hafa þau Jóna og Sigurður sett
saman bók og prýtt hana myndum
sínum og barnanna, fjölskyldan
hefur hannað bókina og gefur hana
út.
í formála segir á þá leið, að í
bókinni sé reynt að lýsa mannlífi
sem er í senn „heillandi og skelfi-
legt“. Og víst er þetta sannmæli um
líf alþýðu manna í Mexíkó, og gat
sá sem langt er í burtu gert sér
nokkra hugmynd um það af nokkr-
um frægum kvikmyndum, skáld-
sögum eða þá gagnmerkri skýrslu
Oscars Lewis um fjölskyldulíf í
Mexíkóborg, The Children of
Sanchez. Og það er mjög skemmti-
legt að fylgjast með íslenskri fjöl-
skyldu á þessum slóðum.
Það er ljóst, að hún kemst ekki
eins langt í kunningsskap við
heimamenn og til dæmis Lewis,
forsendur eru allt aðrar og tíminn
naumari. En um leið eru þau Jóna
og Sigurður og börn þeirra fjögur
alveg prýðilega virk í sinni forvitni.
Þau láta sér ekki nægja að arka um
umferðaróskapnað Mexíkóborgar,
sem er full af mútuleitandi löggum,
eða lýsa frægum veggmálverkum
hinna miklu mexíkönsku málara.
Nei - þungamiðjan í sögunni er
flutt út í lítið fiskiþorp, eitt af þús-
undum, þar sem fjölskyldan býr
um hríð langt frá túristaiðnaði og
öðrum slíkum afbrigðum. Þar er
blandað geði við fólkið, fylgst með
dagsins önn og þeirri skemmtan
sem hafa má af hanaati. Þar fæst
margbreytileg reynsla (ekki alltaf
þægileg) af mat og húsakynnum
fólksins og þeim kvikindum sem
bíta mörlandann, skelfa hann eða
sprauta á hann saur - pöddum,
eitruðum kóngulóm eða eðlum.
íslenskri fjölskyldu hefur því
tekist um margt vel að komast út úr
ferðamannatilverunni. Afstaðan
til þess sem fyrir augu ber er við-
felldin: undrun er þar sterkur þátt-
ur, í bland við nauðsynlegt æðru-
leysi: „Þáerað takaþví“. Hrifning-
in af þessu annarlega mannfélagi
verður í raun sterkari en sú skelfing
sem nefnd var í inngangskafla.
Skelfingin er þarna samt, þótt
hennar gæti ekki mjög í stílnum - í
bókinni er að finna margan fróð-
leik um gífurlega spillingu í
landinu, sem getur verið hlægileg
og fáránleg en snýst á skammri
stundu í blóðugan harmleik sem
ávallt bitnar á fátæku fólki.
Á sjónvarpstímum hefur ferða-
bókum heldur fækkað og er það
vel, að með Mexíkóbók er reynt að
hressa upp á þá ágætu hefð sem við
eigum í slíkurn bókum. Mynda-
kostur er drjúgur í bókinni og þó
ekki svo að út úr flói.
ÁB.
Stríðsárín
í Færeyjum
yVilliam Heinesen.
I Svörtukötlunr.
Þorgeir Þorgeirsson þýddi.
Mál og menning. 1982.
Þessi mikla skáldsaga Heinesens
gerist á stríðsárunum, á þeim árum
sem hér hjá okkur voru kennd við
ástand. Það er breskur her í
landinu, rétt eins og hér, og hefur
mjög losnað um hefðbundið sið-
ferði á mörgum sviðum, allt er á
hverfanda hveli.
íslendingi hlýtur það að vera sér-
staklega forvitnilegt að bera saman
lýsingu Heinesens á færeyskum
stríðsárum og það sem hann rámar
í héðan að heiman eða hefur lesið
um. Og þá er eðlilegast að nema
fyrst staðar við einn þátt: við erum
því vön, að líta hið mikla mannfall
á sjónum augum einskonar for-
lagatrúar: svo hlaut að fara, stríð er
stríð. Það er mjög stutt síðan að
einn þeirra sem þá sigldi hættu-
legan sjó rifjaði það upp hve
glæfralega togarar voru hlaðnir í
þann tíma: gróðafíknin kom mörg-
um sjómanni á hafsbotn alveg án
aðstoðar kafbáta og tundurdufla.
Þessi mál fá allt aðrar áherslur
hjá hinum færeyska sagnameistara
en við eigum að venjast. í skáld-
sögu hans verða siglingar fær-
eyskra sjómanna með fisk milli ís-
lands og Bretlands stærst mála,
siglingar í lífsháska miklum, með-
an eigendur skipanna sitja heima
óhultir í sukki og stórgróða. Að
bröskurum þessum beinist pólitísk
reiði Heinesens sem er hér mjög
sterk og gerir þessa skáldsögu um
margt ólíka flestum þeim verkum
sem við höfum verið að kynnast
undanfarin ár með ágætri aðstoð
þýðarans, Þorgeirs Þorgeirssonar.
Og eftir á að hyggja: það er undar-
legt, að þessi mál skuli ekki hafa
ratað að ráði inn í íslenskar bók-
menntir: stafar það af því, að sú
kynslóð sem hlut á að máli telji alla
samseka í stríðsgróðaævin-
týrunum? Eða eru menn svona
hræddir við árekstra?
Sannarlega er Heinesen myrkt
fyrir augum í þessari sögu. Það
William Heinescn
kemur líka fram í því, að færeyskur
sértrúarfaraldur, sem í öðrum sög-
um fær að njóta góðs af gamansemi
og hlýju höfundarins, er hér
eitthvað sérlega uggvænlet, hættu-
leg sigling yfir tundurduflaslóðir
myrkra kynóra og brjálsemi. Örlög
Livu, stúlkunnar góðu og heit-
trúuðu, sem allt missir og síðast vit-
ið í nornaseiðnum í Svörtukötlum
er átakanlegast dæmi um þennan
þátt harmleiksins.
Sagan geymir reyndar mikið og
fjölskrúðugt persónusafn: brask-
arar, trúboðar, uppreisnarmenn,
misheppnaðir, undarlegir útlagar,
berserkir, spilltir embættismenn,
forsjálar meyjar og fyrirhyggju-
lausar,og um allt þetta fólk spinnur
Heinesen seiðsterkt andrúmsloft af
sjaldgæfri list. Sem er. eins og í
fimm öðrum bókum, í öruggum
höndum Þorgeirs Þorgeirssonar.
- ÁB.
Dansað á fáksporí
Það virðist vera orðin föst rcgla
hjá Eiðfaxa að gefa út eina bók á
ári. Að sjálfsögðu eru þær bækur
heljgaðar hestum og hestamennsku.
1 hitteðfyrra kom út bókin Á
hestbaki, eftir Eyjólf ísólfsson. I
fyrra bókin Að temja, eftir Pétur
Behrens og nú er það Á fáksspori,
og er höfundur hennar Sigurbjörn
Bárðarson. Allir eru þessir höf-
undar þjóðkunnir hestamenn og
hestavinir, enda fer það saman, að
góður hestamaður er sá einn, sem á
hestinn að vini og félaga.
Á fákspori er efnismikil bók þótt
ekki hlaupi hún á hundruðum
blaðsíðna og er þar tnikið sagt í
fáum orðum. Hún skiptist í þrjá
megin þætti. í fyrsta kaflanum er
fjallað um reiðhestinn, hvernig
hannskuli þjálfaðurogmeðhann
farið. Annar kaflinn er einkum um
keppnishestinn, (hlaupahesta,
góðhesta, kynbótahross), fóðrun
hans, þjálfun og sýningu. í þriðja
Magnús H.
Gislason
skrifar
og síðasta kaflanum er rætt um
meðferð hesta og umhirðu. Er þar
m.a. vikið að hesthúsum, fóðrun,
járningu og lielstu sjúkdómum.
Fjöldi ljósmynda er í bókinni og
margar skemmtilegar teikpingar
eftir Pétur Behrens. Hönnun, setn-
ingu og umbrot hefur Auglýsinga-
stofa Gísla B. Björnssonar annast
en Prenttækni sá um filmuvinnu og
prentun.
Sigurður Haraldsson ritar að
fararorð og segir þar m.a.: „Ég
óska höfundi til hamingju með
ágæta bók um leið og ég óska les-
endum hennar til hamingju með
þann hafsjó af fróðleik, sem hún
hefur að geynta.“ Undir þessi orð
skal tekið.
Hinum fyrri bókum Eiðfaxa hef-
ur verið tekið tveim höndum af
hestaunnendum. Þæreru ogómiss-
andi öllum þeim, sem hafa á hendi
leiðbeiningar urn hestamennsku.
Á' fákspori skipar með sóma sess
sinn í þessum ágæta bókaflokki
Eiðfaxa.
- mhg
Svona líður
tíminn
Bréfin hans Þórbergs til Lillu
Heggu og Biddu systur.
Hjörtur Pálsson sá um útgáfuna og
skráði skýringar og viðtöl.
Vaka 1982.
Þegar rithöfundur hefur eignast
stórt nafn með þjóð sinni kemst
hann fyrr eða síðar í einskonar
gjörgæslu hennar. Allt sem hann
hefur á pappír sett verður mikil-
vægt. Það finnst miði með rithönd
Púsjkíns sem á stendur: „ eitthvað
var þá Kúhel bumbult" - og lærðir
menn ntunu skrifa ítarlega ritgerð
um tilefnið. Og svo mætti lengi
dæmin rekja.
Árni
Bergmann
skrifar
Þórbergur Þórðarson
Hjörtur Pálsson víkur að þessu í
formála sínum að bréfum sem Þór-
bergur skrifaði til Helgu Jónu Ás-
bjarnardóttur og Birnu Torfadótt-
ur, sem koma báðar mjög við sögu í
Sálminum um blómið, eins og flest-
ir munu nú vita. Hjörtur talar um
þann dag sem koma muni þegar
verk Þórbergs verða tekin til „ræki-
legrar athugunar": „Þá mun smáu
og stóru, sem frá honum er ættað,
verða tekið fegins hendi, og svo vel
ætti að treysta vinsældum hans, að
lesendur setji ekki fyrir sig að
fylgja honum gegnum eitt og eitt
bréf, þótt ekki sé þar rnikið um
stórmæli."
Þetta er rétt: Sá sem hefur mætur
á Þórbergi, hann mun lesa þessi
bréf sér til ánægju. Eins þótt þau
séu oft keimlík hvert öðru: sagt er
frá jólahaldi, rifjuð upp með
nokkrum söknuði sú tíð sem er
liðin, þegar þær leiksystur voru að
skemmta Sobegga afa og hann
þeim - og stundum er bætt við
stríðni um trúlofunarstand þeirra
Heggu og Biddu. Svo segir í bréfi
til Helgu Jónu frá því í júlí 1962:
„En það sem gerir i mér hless-
una, það er það, að mér finnst svo
örskammt síðan þið Bidda systir
lékuð ykkur að gullunum ykkar hér
í stiganum. Eða síðan þú lást á
hnjánum hér í stofunni, niður-
sokkin í að stúdera hræðilegu
myndirnar í Unnskiptingabókinni,
og baðst mig að truttla þig ekki á
meðan þú værir að lesa myndirnar.
Þá datt mér ekki í hug að þú yrðir
nokkurntíma svo stór og mikil
manneskja, að þú gætir trúlofað
þig. En nú er þetta orðið. Og þú
varst að leika þér að gullunum þín-
um hérna í stiganum í gær. Svona
líður tíminn, þegar maður er orð-
inn gamall".
Heimild er þessi bók skemmtileg
og trygglyndi Þórbergs við tvær
stelpur sem vaxa úr grasi í ná-
munda við hann - og við þá mynd
sem hann hafði skapað af sér og
þeim: málfar Sálmsins um blóntið
lifir áfram í þessum bréfum. En svo
er hitt, að helsta vonbrigðaefnið
með þessa bók er blátt áfram það,
að bréfin skuli ekki vera fleiri en
raun ber vitni.
Það er ekki sagt til að kasta rýrð
á þa*r útskýringar og frásagnir sem
Hjörtur Pálsson tekur saman og
hefur eftir Heggu, Biddu og
Mömmugöggu. Það er allt gott til
síns brúks. En sá sem lætur sér vel
smakkast Þórbergur, hann vill fá
Þórberg og engar refjar, rétt eins
og Sobeggi afi vildi fá feitt hangi-
kjöt á jólurn tneð þjöppu og græn-
urn baunurn.
Skemmtilegum nryndum hefur
verið safnað til bókarinnar.
ÁB.