Þjóðviljinn - 10.03.1984, Blaðsíða 11

Helgin 10. - 11. mars 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11
„Myndir úr lífi mínn“
109 myndir eftir Jón Engilberts í Listasafni ASÍ
Jón Engilberts var einn þeirra
málara sem sprottinn var úr jarð-
vegi kreppunnar á fjórða áratugn-
um og endaði í abstraksjóninni
eftir styrjöldina. Á þeirri þróun-
arbraut gerðist þó margt sem skóp
honum sérstöðu og því fer fjarri að
Jón hafi gengið beina götu óhlut-
bundinnar tjáningar. Reyndar er
hið fígúratíva ávallt nærri í mynd-
um hans, þótt rými og litaval sé
byggt á huglægu mati. Þetta kemur
skýrt fram í Listasafni ASÍ, en þar
stendur yfir sýning á 109 myndum
eftir Jón Engilberts. Þetta eru litlar
myndir, margar hverjar risskennd-
ar, gerðar með olíukrít, vatnslit-
um, tússi og blýanti. Af þeim eru
78 sem listamaðurinn nefndi
„Myndir úr lífi mínu“ og var það
eins konar dagbók í myndum, sem
listamaðurinn vann að frá 1954-
1966. Engin myndanna á sýning-
unni hafa áður verið til sýnis. Hinar
myndirnar 30 eru velflestar eldri en
áðurnefnd syrpa og sumar þeirra
ná allt aftur til millistríðsáranna.
Jón Engilberts var mjög per-
sónulegur málari ailt frá fyrstu tíð.
Hann bjó yfir miklum teiknihæfi-
leikum eins og sjá má af öllum
verkunum á sýningunni. Ef til vill
eru það einmitt þeir hæfileikar sem
mestu hafa ráðið um styrk hans
sem listamanns. Þar er hann óspar
á frjálsa tjáningu, hömluleysi og
hugmyndaríki. Litir hans eru heitir
og rómantískir, en ávallt harmon-
ískir. Þeir undirstrika teikninguna
og lyfta henni upp en ráðast aldrei
inn yfir landamæri hennar. Þannig
njóta sín línur og litir í spenntum
jafnvægisdansi og það er einmitt
þetta hvikula jafnvægi sem gæðir
þessar smámyndir lífi.
Mér er ekki kunnugt um það í
hve ríkum mæli Jón hefur hugsað
sér þessar myndir sem sjálfstæð
verk. Sumar eru greinileg riss fyrir
stærri verk. Líklegt er að listamað-
urinn hafi hugað að hvoru tveggja,
án þess að vera bundinn einhverri
ákveðinni áætlun. Það segir sína
sögu að Jón hafði sjálfur undirbúið
þessar myndir fyrir sýningu, þó svo
honum entist ekki aldur til að
fylgja þeim úr hlaði. Margt bendir
til þess að listamaðurinn hafi verið
að leita nýrra leiða, sjálfsprott-
inna, þar sem hann gæti tjáð hug-
myndir sínar og tilfinningar á sem
hreinastan og beinastan hátt.
„Myndirnar úr lífi rnínu" leiða
einmitt hugann að því vandamáli
sem margir iistamenn hafa staðið
frammi fyrir, spurningunni um það
hvernig yfirfæra megi ferskleik
smámyndarinnar yfir á stærri og
voldugri flöt. Það er ekki laust við
að maður sakni stórra mynda sem
hefðu getað sprottið upp af þessum
hispurslausu verkum. En eflaust
hefur þess háttar frjálsræði ekki
hentað Jóni og hugmyndum hans
um stórbrotin (monumental) mál-
verk. Þess vegna nálgaðist hann
aldrei hugmyndir Cobra-málar-
anna meir en góðu hófi gegndi, en
vissulega bendir margt til þess að
þar hefði hann getað fundið list
sinni verðugan samastað. Hann
hefði ekki þurft að gefa hlutlægn-
ina upp á bátinn, né heldur fantasí-
una (en hún er einmitt rauði þráð-
urinn í öllum myndunum á Lista-
safni ASÍ), því ekkert mælir gegn
sameiningu beggja þátta undir
kjörorðum hins frjálsa abstrakt-
stíls.
Margt bendir til þess að Jón hafi
verið bundinn klassískri afstöðu til
myndlistar, þrátt fyrir alian sinn
expressionisma. Þetta sést ef til vill
ekki í fljótu bragði í smámyndun-
um. En þegar betur er að gáð,
koma allegroísk einkenni þeirra í
ljós. Út úr fantasíunni gægist safn-
mynd tákna sem leiða áhorfandann
í sannleikann um efni myndarinn-
ar. Á þetta bendir Björn Th.
Björnsson í inngangi sínum að sýn-
ingarskrá, þegar hann segir að
þrátt fyrir nafnleysi margra mynd-
anna megi auðveldlega kenna
þráðinn í myndefni þeirra. En því
nefni ég allegoríuna, að verkin eru
ekki frásagnarkennd í hefðbundn-
um skilningi, heldur vísa þau til
sagna og ævintýra án þess að fylgja
beint þræðinum líkt og mynd-
skreytingar.
Halldór B.
Runólfsson
skrifar
Hér sést að þrátt fyrir tilfinn-
ingaríki og nánast suðrænt yfir-
bragð er Jón Engilberts sprottinn
úr farvegi íslenskrar sagnalistar.
Honum tekst að laða fram kraft
þeirrar hefðar án þess að fórna
þumlungi af gildum myndhugsun-
arinnar. Því verður hann ekki af-
greiddurmeð.,litterer-stimplinum“
eins og svo margir þeirra málara
sem máluðu sagnaminni frá orði til
orðs. Jón var alltof mikill mynd-
listarmaður til að falla í slíka
gryfju, enda var hann sér fullkom-
lega meðvitaður um þær hættur.
Þessi sýning í Listasafni ASÍ er
vitnisburður um mikinn listamann
sem skynjaði til hlítar þann kraft
sem getur falist í lítilli rissmynd.
Hann ofbýður hvergi þeim miðlum
sem hann beitir, en slær heldur
ekki af möguleikum þeirra.
HBR
Falleg hús eiga skilið það besta -
líka þessi með flötu þökin.
Breytum ekki útliti þeirra að óþörfu.
Sarnafit þakdúkur hefur þegar leyst vanda fjölmargra húseigenda til frambúðar. Það er allt
að helmingi ódýrara að endurnýjaþakið með Sarnafilþakdúkien að hœkkaþað upp meðsperrum
og klœðningu. Auk þess heldur húsið upphaflegu útliti, útlitinu sem arkitektinn œtlaðist tilaðþað
héldi um aldur og œvi.
10 ÁRA ÁBYRGÐ. FAGTÚN HF„ LÁGMÚLA 7, 105 REYKJAVlK, SÍMI 28230
FISLÉTTUR, FRÍSKUR BENSÍNSPARI
SEM LEYNIR A SÉR.
MICRA ÖRYGGIÐ FELST Í: gæðum og endingu sem Nissan verksmiðjurnar einar geta tryggt.
GULLTRYGGÐ ENDURSALA á verði sem er það langbesta sem nokkur keppinautanna getur boðið á bílum sem eiga að heita sambærilegir.
ORUGGASTA OG BESTA VALIÐ
MISSAN MICRA DX kr.251.000,- NISSAN MICRA GL kr.263.000.
—T-
INGVAR HELGASON HF.
Sýningarsalurinn/Rauðagerði, sími 33560.