Þjóðviljinn - 10.03.1984, Blaðsíða 15

Helgin 10. - 11. mars 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15
Miðilsfundurinn: hann vill láta grafa upp bein sín og flytja heim....
í myndinni er útför þjóöskáldsins gerð frá hinni nýju kirkju Fals bónda í Eystridal.
LokaþáUur hins smánarlep skrípaleiks me8 „bein“ |j|
Jónasar Halkrímssonar •—
I»iiií>va(Iaii<>fii<l og hinir JI2 grrllrudn
noskar Irifar'* Iians s» I»ii«£vnIXiiiu f
Klukkan 10,30 I gærmorgun ]
föru nokkrir tyg*r manna af •
i lungfi'rðabfium frá B, 8.)
S. Petta var sá hój;»ur t>em :
víillfinefnrí hufói útvaííð tíl &ð j
vcra viftstadda minnfngarftt- ]
höfn sina og uta.nnkísráðunryt- j
ísinB u'm JóriHs Huilgrimsson ú ]
ÞingvöIUan. !
Veönr n J>mgvÖllum var hið i
akjósanlegafitn, stHRkíu og iogn. j
Minníngai'nthöfníu höfst kh ]
12. Þíngvaiiakirkja var prýdd j
eirJviðársvéígufn, I kirkjunní. j
ílutti Bjami .Tónsson vfgslu- j
Wskup rceðu. M. a. sagði hann
að það vöknuðu margar spurn-
ir.gar hjá töaniii þegar niaður
a-tlaði að ganga upp tíl píöfs
hjá Jónasí Hallgrfmssynh Varp-
aðí hann fram þeirrí íspunúngu
hvort Íslendingar gsetu i dag
sagt meÖ jafn djúpri hrjfningir
föðuriandsástarinnar og Jónas
Hallgrimsson: Þótti l?ér ckkí
Isiand þá yfírbragðsmikið tii að
sjá?
Við gröfina talaöi Sigurgeír
Sigurðsson biskup. Miktl brjöst
beíiindí voru I ræðu guðsmanns
íns, en ekki auðnaðst honum að
fara rútt með eriadí úr tjóðí
Jónasar: Kg hið að hciisa. Hann
kvuð Ijós myndi skína frá cinka
grafreít Hrifiu-Jónasar, er
hann nefndi „þjóðargrafreit.‘<.
Séra Háífdáii Helgason kast-
aði rekunum.
Dómkírkjukórinn söng í kirkj
unni og i gr.ifreiumm og Lúðra
aveít Beykjavikur iék við grof-
ína. •
Úr kirkju báru ötvaldír þing
menn ur iiði hfnna þrjátiu og
tveggja kistuna og gengu
fremstir Jónas frá Hrifiu og
Úlafur Thora.
I grafreitinn báru meðiimír
rithÖfund»fóí«o« W*í»*»tíw** /Hfr
,Rithöfuntlar“ eiga nó að bera kistuna. (Það er Hagaiin sem
skyggir á kistu 4ónasar Hailfcrimssonar).
'ialll
f leil
A Ai
\ í>amjty fekt
1 málaneftu
j 19-þi
Iþuríi e
„Hithöfundar" or náttúruh'seðingar bera kistuna síöasta
spiiiinn til grafar.
\í[iýðiiNniigi>andsþiiigiö
Frásögn Þjóðviljans af athöfninni á Þingvöllum i nóvember 1946: „útvaldir þingmenn úr liði
hinna þrjátíu og tveggja" sem samþykktu Keflavíkursamninginn.
Ólafur Thors forsætisráðherra og Þing-
vallanefnd munu allir hafa komið við sögu
þeirrar togstreitu sem nú hófst um beinin.
Sigurjón Pétursson ók svo beinunum á
vörubíl sínum aðÞverá í Öxnadal,lét bera
kistuna á göngubrú yfir Öxnadalsá og flytja
síðan á hestvagni um tuttugu mínútna leið
að Bakka, því hvergi fékkst hann til að
skilja þau eftir nema þar, og gaf kirkju-
bónda um leið ströng fyrirmæli um að láta
kistuna ekki af hendi án síns leyfis. Ég hefi
ekki stolið beinunum, sagði Sigurjón
reyndar í símtali við Þjóðviljann. „Það er ég
sem á beinin - Þingvallanefnd ætlar að stela
þeim af mér“.
Hneyksli
Nú voru góð ráð dýr. Það tókst að vísu að
flæma Sigurjón Pétursson af staðnum, en
nú kom upp hreyfing með Öxndælum að
þeir ættu ekki að láta beinin af hendi. Um
það segir Þjóðviljinn: „Bændur fyrir
norðan hyggjast nú binda endi á þá smán
sem kvislingar og beinaræningjar, kuklarar
og snobbar hafa sýnt minningu Jónasar
Hallgrímssonar. Vilja þeir hindra að beinin
komist aftur í hendur óhlutvandra braskara
og krefjast þess að „bein“ Jónasar fái að
hvíla í mold æskustöðva hans“. Jónas frá
Hriflu lætur að því liggja seinna í blaði sínu
Ófeigi, að Öxndælir hafi í þessu máli lent í
samsærisáróðri komma og Framsóknar-
manna sem vildu nota málið til að gera
Þingvallanefnd og ráðamönnum öðrum
skráveifu. Hvað um það: sú málamiðlun
var gerð, að á Bakka færi fram minningarat-
höfn um Jónas Hallgrímsson. Séra Sigurður
á Möðruvöllum flutti þar ræðu og „deildi
þunglega á þá sem ábyrgð bera á þeirri
meðferð sem jarðneskar leifar Jónasar
Hallgrímssonar hafa hlotið eftir að þær
komu til fósturjarðarinnar" (Tíminn). Síð-
an voru beinin flutt „með fógetavaldi"
suður. Þjóðviljinn birti svo þann 12. októ-
ber leiðara um málið sem nefndist „Þung-
bært þjóðarhneyksli“ og þar er „eitt hið
ógeðfelldasta hneyksli sem yfir þessa þjóð
hefur dunið“ ekki skrifað á reikning Sigur-
jóns á Álafossi fyrst og fremst, heldur
þeirra „fulltrúa siðlausrar, menningar-
lausrar yfirstéttar sem ætluðu að nota látið
þjóðskáld sér til upphefðar“.
Ritskoðun
Það er reyndar rétt að vekja á því athygli,
að aðeins tvö blöð, Þjóðviljinn og Tíminn,
sögðu frá beinamálinu. Sá sem flettir upp í
Morgunblaðinu, Vísi og Alþýðublaðinu sér
þar ekki staf um allar þessar uppákomur.
Jónas frá Hriflu segir í Ófeigi frá því hvernig
á þessari sérstæðu ritskoðun stóð. Þing-
vallanefnd bað ríkisstjórnina um að biðja
blaðafulltrúa sinn um að biðja forráða-
menn dagblaðanna í Reykjavík um að
þegja í hel beinaævintýrið „þar sem svo
óvenjuleg framkoma kynni að spilla áliti
þjóðarinnar erlendis“. Lætur Jónas þess og
getið, að menn hafi verið hvað hræddastir
við að Danir ályktuðu að ekki yrði íslend-
ingum treystandi til að taka við handritum
heim ef þeir gætu ekki einu sinni passað upp
á táknræn bein!
Athöfn á Þingvöllum
Það er svo ekki fyrr en sextánda nóvem-
ber að útför marghrakinna beina fer fram á
Þingvöllum að viðstöddum um það bil 200
manns. Og nú hefur Morgunblaðið loksins
fengið málið: það birtir myndir góðar frá
útförinni og segir að athöfnin hafi verið
„virðuleg en laus við allan íburð og tilgerð".
Kistan stóð á kirkjugólfi. „Var það vönduð
eikarkista sem Þingvallanefnd hefur látið
gera“. Séra Bjarni Jónsson flutti minning-
arræðu. Þingmenn báru kistuna úr kirkju -
m.a. Ólafur Thors, Jón Pálmason forseti
Sameinaðs þings og Jónas frá Hriflu (í At-
ómstöðinni „blýgrái sorglegi maðurinn sem
gaf út blaðið"). Þjóðviljinn segir að þetta
hafi verið „útvaldir menn úr liði hinna
þrjátíu og tveggja" - m.ö.o. þeirra sem
höfðu samþykkt Keflavíkursamninginn. í
grafreitinn báru kistuna fjórir rithöfundar
og fjórir náttúrufræðingar. En Rithöfund-
afélagið hafði reyndar neitað þátttöku -
„Hagalínsfélagið“, Félag íslenskra rithöf-
unda, lagði hinsvegar til líkmenn: Hagalín
sjálfan, Guðmund Daníelsson, Jakob
Thorarensen, Friðrik Brekkan. Jónas frá
Hriflu segir um þetta m.a. „Fáeinir komm-
únistarithöfundar og náttúrufræðingar sem
ekkert hafa aðhafst til að sýna kunnáttu eða
hæfileika létu Þjóðviljann ginna sig til að
mótmæla greftrun skáldsins á Þingvöllum".
Þjóðviljinn segir aftur á móti:
„Sýnir þetta mál hvermg einstakir
óhappamenn, sem ekki ráða við sig, geta
leitt óafmáanlega smán yfir heila þjóð.
Einkabrölt Jónasar frá Hriflu með grafreit-
inn á Þingvöllum er undirrótin. Fyrst fær
hann kuklara, en síðan svokallaða æðstu
menn þjóðfélagsins til að dansa eftir sinni
pípu og niðurlægingin bitnar á allri þjóð-
inni“.
Að athöfninni lokinni var gengið í Kon-
ungshúsið, segir Þjóðviljinn ennfremur, og
drukkið erfi Jónasar Hallgrímssonar í kaffi
og koníaki.
Skítugur leir
íMogganum
Þetta mál tekur síðan þeim ummyndun-
um sem lesa má í Atómstöðinni - og það
þýddi, að því var ekki lokið. Hægrimenn
voru bókinni mjög reiðir og braust sú
gremja með hvað eftirminnilegustum hætti
fram í grein eftir Kristján Albertsson sem
birtist í Morgunblaðinu 12. júní 1948.
Heitir greinin „Skítugur Ieir“ og er það sú
einkunn sem Kristján vill gefa skáldsögu
Halldórs.
Kristján er ekki aldeilis á þeim buxum,
að í skáldsögu gildi önnur lögmál en í sagn-
aritun. Hann segir að Halldór Laxness hafi
ritað bók sem sé „að mjög miklu leyti ekki
annað en ósvífinn og smekklaus lygaþvætt-
ingur". Meðferðin á beinamálinu er veiga-
mikil ástæða fyrir því að Kristján tekur svo
stórt upp í sig. Hann vill bera blak af Ólafi
Thors forsætisráðherra og vísa út í ystu
myrkur þeirri skoðun, að stjórnvöld hafi
gripið til þeirra „lymskufullu ráða til að
svæfa þjóðina meðan verið væri að fremja
landráðin" með því að senda eftir beinum
Jónasar Hallgrímssonar til Kaupmanna-
hafnar. Segist Kristján hafa heyrt á samtali
Ólafs Thors forsætisráðherra og Sigurjóns á
Álafossi um málið sem afsanni að þar sé
samband á milli. Þetta mál, sem og
drykkjuraus forsætisráðherra skáldsögu-
nnar heima hjá Búa Árland um landsölu er
það sem mest fer fyrir brjóstið á Kristjáni
Albertssyni. Hann reynir að útskýra Atóm-
stöðina með því að vísa til þess að Halldór
Laxness sé „einhver stríðnasti maður á ís-
landi“. Sé stríðni hans stundum fyndin en
stundum ekki og „á vissum takmörkum
verður hún að smekkleysi eða ruddaskap
eða hreinum kvalalosta (sadisma)“. Tekur
Kristján sérstaklega dæmi af hinum Danska
Leir skáldsögunnar til stuðnings við mál-
flutning sinn.
Kristján Albertsson kemur undir lok
greinarinnar upp um ótta sinn við samtíma-
skáldsögu sem hittir í mark með svofelldum
hætti:
„Hverjum geta dulist hinir nálega ótak-
mörkuðu möguleikar til rógs og lyga, sem
hin pólitíska lykilsaga hefur fram yfir blaða-
greinar, vegna þess að lykilsagan þarf ekki
að nefna hina ofsóttu og svívirtu með réttu
nafni og getur þó látið skiljast við hvern er
átt?“
Og lýkur hér frásögn af beinamáli.
ÁB.
Gera þér
mesta
svívirðing
Eftir hina sérstæöu greftrun
„beina“ Jónasar Hailgrímssonar á
Þingvöllum birtist svofellt kvæöi í
Þjóðviljanum. Höfundar er ekki get-
ið.
Þjáning og böl féll þérí skaut
þyngri refsingu enginn hlaut:
Minningu þína eftir öld
ásækir fylking hjartaköld.
Það hefnir sín oft að yrkja Ijóð
sem umkomulitla og snauða þjóð
hefja í ódauðleikans Ijós
- en leirinn fær alltaf gull og hrós.
Yfirbragðsdökk og úlfgrá hjörð
afneitar þinni fósturjörð.
Hún sækir þig yfir úfin höf
ofan í kalda, djúpa gröf.
Og galdramenn allir ganga á þing
að gera þér mestu svívirðing.
Loks eru brotnu beinin þín
borin af Gvendi Hagalín.