Þjóðviljinn - 14.04.1984, Blaðsíða 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 7.-8. apríl 1984
fréttaskýring
Efasemdir um NATÓ
naga einnig NATÓsinna
Ríkisstjórn Ronalds Reagans
hafði ekki setið lengi á valda-
stóli í Bandaríkjunum þegar
boðuð var breytt stefna í
utanríkis- og varnarmálum.
Reagan forseti boðaði þá
stefnu, að nú skyldu herút-
gjöld miðast við það, að
Bandaríkjamenn gætu háð
„takmarkað" kjarnorkustríð,
eins og það heitir áfræðimáli.
í samræmi við þessa stefnu Re-
agans er nú unnið að róttækum
breytingum á vígbúnaði NATÓ-
ríkjanna. Stefnan felur í sér, að
nú er verið að koma upp 464 stýr-
iflaugum í Vestur-Evrópu. Sjó-
her Bandaríkjanna mun vopna
skip sín og kafbáta með 4068 stýr-
iflaugum. B-52 flugvélar lofthers-
ins munu bera 4348 slíkar flaugar
innanborðs. Vopn, sem hönnuð
voru til að bera kjarnorkuflaug-
ar, munu einnig verða hlaðnar
„hefðbundnum" sprengjum, sem
að sprengimætti líkjast litlum
kjarnorkusprengjum. Öll þessi
vopn skal nota á fyrstu mínútum
átaka í því skyni að eyðileggja
helstu flugvelli, stjórnstöðvar og
eldflaugastöðvar óvinarins.
Meiningin er að greiða Sovét-
mönnum slíkt högg, ef til átaka
kemur, að þau verði í engu fær
um að svara aftur. Bandaríski
þingmaðurinn Ron Dellums hef-
ur látið svo um mælt, að þessi
stefna feli í sér spurningu um hve-
nær komi að því, að vígbúnaður-
inn leiði Bandaríkjamenn frá fæl-
ingarhugtakinu yfir á mögu-
leikann á að heyja sigursælt stríð.
Einu skrefi
nær tortímingu
Ljóst er, að þessi stefna eykur
mjög á spennuna milli risaveld-
anna. Stefna þessi verður til þess
að herða á vígvæðingunni í So-
vétríkjunum, þar sem þarlend
stjórnvöld munu sjá sig knúin til
að mæta því sem þau telja aukna
ógnun. Sáralitlir möguleikar
verða fyrir Sovétríkin að svara
árás NATÓ með þessum vopn-
um. Þau munu því svara fyrir sig
með kjarnorkuárás. Þannig
verða Sovétríkin þvinguð til þess
að beita kjarnorkuvopnum að
fyrra bragði. Með þessari stefnu
Bandaríkjamanna og NATÓ hef-
ur heimurinn færst einu skrefinu
nær algjörri tortímingu.
Beiðnir og áform Bandaríkj-
anna um uppbyggingu á banda-
rísku herstöðinni í Keflavík og
víðar um land ber að skoða í ljósi
þessararstefnu. Á dögunum birt-
ist í Morgunblaðinu viðtal við
McDonald, titlaðan aðmírál, þar
sem segir, að efling loftvarna á
íslandi hafi algjöran forgang á
þessu og næsta ári. Þá hefur stór-
blaðið International Herald Tri-
bune skýrt frá því að ríkisstjórn
Ronalds Reagans hafi farið fram
á mikla aukningu á fjárfram-
lögum bandaríska þingsins til
hernaðaruppbyggingar erlendis.
Þar á meðal er minnst á, að á
íslandi sé verið að þróa herstöð-
ina í Keflavík yfir í að verða sér-
stök stuðningsdeild fyrir her-
deildir úr bandaríska flotanum.
Kefla víkurstöðin
liður f „takmörkuðu
kjarnorkustríði“
í samræmi við þessa vígbúnað-
arstefnu Bandaríkjanna og
NATÓ-ríkjanna þarf að koma
hér á nýrri stjórnstöð. í samræmi
við þessa stefnu þarf að koma
upp nýjum radarstöðvum, en þær
eru nauðsynlegar til þess að gefa
skipum og kafbátum upp rétta
stefnu þegar flaugunum verður
skotið. í samræmi við þessa
stefnu verða fluttar til landsins
flugvélar af gerðinni F-15. f sam-
ræmi við þessa stefnu þurfti að
koma upp olíustöð við Helguvík,
því B-52 flugvélarnar þurfa ein-
hvers staðar að fá eldsneyti.
Allt er þetta liður í því að auka
loftvarnarkerfi Bandaríkjanna
en loftvarnarkerfi þetta á að geta
virkað bæði fyrir og eftir árás og á
því að notast í „takmörkuðu“
kjarnorkustríði. Þegar loftvarn-
arkerfið verður komið á verða
hugmyndir um „takmarkað"
stríð við Sovétríkin álitlegri í
augum bandarískra valdsmanna,
því víglínan hefur verið færð fjær
Bandaríkjunum - en um leið nær
íslandi og hafinu í kringum ís-
land.
Endurmat á hlutverki
Evrópu í NATÓ
Fjölmargir stjórnmálaflokkar
og milljónir einstaklinga í Evr-
ópu og í Bandaríkjunum, sem
hingað til hafa stutt tilvist
NATÓ, hafa að undanförnu
gjörbreytt um afstöðu til þessa
hernaðarbandalags. Efasemdir
með stefnu NATÓ gerast æ há-
værari. Sérstaklega eru Evrópu-
menn uggandi, því hin nýja
stefna Bandaríkjanna er augsýni-
lega miðuð við varnir Bandaríkj-
anna þar sem næsta stríð verður
háð í Evrópu eða N-Atlantshafi.
Einhversstaðar verður að stöðva
þetta brjálæði, segir fólk - einnig
það fólk sem hingað til hefur stutt
flest það, sem frá herbúðum
NATÓ hefur komið.
Meðal vinstrimanna og friðar-
sinna í Evrópu er um þessar
mundir mikið rætt um svar við
vígbúnaðarstefnu NATÓ og
endurmat á hlutverki Evrópu í
því samstarfi, sem átt hefur sér
stað innan bandalagsins. Þýski
sósíaldemókrataflokkurinn hefur
t.d. tekið upp nýja stefnu
gagnvart NATÓ - gegn kjarn-
orkuvígbúnaði þess.
Fullt traust Nató-
sinna hér á landi
Hér á landi hefur lítið heyrst
frá stuðningsmönnum NATÓ
annað en fullt traust á hvaðeina,
sem frá hernaðarbandalaginu
kemur. Herstöðvaandstæðingar
hafa gegnum árin einir haldið
uppi andófi gegn hernaðarbrölti
hérlendis sem erlendis, og full-
yrða má að þeim hefur orðið
nokkuð ágengt innanlands. í
Morgunblaðinu má þannig lesa
sunnudaginn 9. apríl í pistli eftir
Björn Bjarnason, sem brá sér á
flotaæfingu með NATÓ í
Norður-Noregi á dögunum, þar
sem æfð var meðferð kjarnorku-
vopna, sýklavopna og annarra
morðtóla:
„I raun hafa landgönguliðar
aldrei æft sig hér á landi eins og
þeir gera í Norður Noregi og
hvarvetna annars staðar þar sem
mætti vænta að þeirra yrði þörf.
Eftir því sem ég kemst næst eru
pólitískar ástæður fyrir því að ís-
Auður
Styrkársdóttir
skrifar
land hefur orðið útundan að
þessu leyti fremur en hernaðar-
legar“.
Hafa mætti mörg orð og stór
um ferð Björns með NATÖ her-
skipum og þann undirlægjuhátt,
sem í skrifum hans felast. Við
skulum hins vegar þakka fyrir, að
ísland hefur orðið „útundan að
þessu leyti“ - og þakka það bar-
áttu herstöðvaandstæðinga gegn-
um árin.
Efasemdir um vígbúnaðar-
stefnu NATÓ hafa nú náð eyrum
annarra hér á landi. Friðarhreyf-
ingum hefur hér vaxið fiskur um
hrygg sem í nágrannalöndunum.
Víðtækt samstarf hefur komist á
við friðarhreyfingar í Bandaríkj-
unum, Kanada, á Bretlands-
eyjum, Norðurlöndunum, Græn-
landi, Færeyjum og á meginlandi
Evrópu. Friðarhreyfingar efna
nú til Friðarpáska í næstu viku. í
yfirlýsingu þeirra er skorað á ís-
lensk stjórnvöld að taka upp ein-
arða andstöðu gegn kjarnorku-
vígbúnaði og vopnakapphlaupi.
Einnig er skorað á kjarnorku-
veldin að gera samkomulag um
stöðvun kjarnorkuvígbúnaðar og
hefja kerfisbundna afvopnun.
Meðan unnið er að slíku
samkomulagi á hvergi að koma
fyrir kjarnorkuvopnum eða tækj-
um þeim tengdum.
Hernaðarmannvirkin hér á
landi teljast skilyrðislaust tæki
tengd kjarnorkuvopnum. Olíu-
stöðin í Helguvík á að þjóna flug-
vélum, sem bera kjarnorkuflaug-
ar. Ratsjárstöðvarnar eiga að
miða út skotmörk fyrir kjarnork-
uflaugar. Stjórnstöðin á að stýra
kj arnorkuárás. Yfirlýsing Friðar-
páska 1984 felur í sér, að skorað
er á íslensk stjórnvöld að taka
upp einarða andstöðu gegn þess-
um vígbúnaði.
Yfirlýsing Friðarpáska 1984
felur einnig í sér, að á meðan
kjarnorkuveldin vinna að
samkomulagi um stöðvun kjam-
orkuvígbúnaðar skuli ekki komið
fyrir tækjum af því tagi, sem m.a.
eru ýmist á leiðinni til landsins
eða áform um að senda hingað.
... þar til nú
Gleðilegt er, að félagið Varð-
berg er í hópi þeirra samtaka,
sem að yfirlýsingu Friðarpáska
standa. Þar hefur vissulega orðið
stefnubreyting á. Hér á landi sem
annars staðar eru komnar upp
efasemdir um stefnu NATÓ og
krafa um gjörbreytingu á þeirri
stefnu. í ljósi þessa bera að fagna
því, að Varðberg skuli vera einn
aðilanna, sem að Friðarpáskum
1984 standa. Vonandi verða á
Friðarpáskum stigin gæfuspor í
átt til friðar hér á jörðu.
r i tstjjór nargrei n
ísland á vettvangi þjóðanna
í samfélagi þjóðanna fer ekki
mikið fyrir smáríkjum einsog ís-
landi. Stórveldin tvö hafa hyllst
til að skipta heiminum uppí áhrif-
asvæði og smærri ríkin fylgja oft
öðru hvoru þeirra nánast
gagnrýnislaust. Þó hefur borið á
því, að einstök ríki sýna ein-
hverja sjálfstæðistilburði og sam-
an hafa fátækari þjóðir áorkað
nokkru á alþjóðavettvangi þegar
þær standa saman.
Auðsveipni íslands
Hlutur íslands á alþjóðlegum
vettvangi hefur því miður iðulega
orðið hlutverk auðsveipna
þrælsins. -Með inngöngunni í
Nató og viðvarandi bandarískum
her í landinu hefur sjálfstæðisvit-
undinni hrakað og á alþjóðlegum
vettvangi koma talsmenn íslands
alltof oft eins og nýlendumenn
Bandaríkjanna.
Á vettvangi þjóðanna hefur
það meir að segja gerst að ísland
skipi sér á bak við Bandaríkin
gegn Norðurlandaþjóðunum sem
Islendingar telja þó sér skyldast-
ar.
í tímum ríkisstjórna einsog
þeirrar sem fslendingar burðast
með nú, er svo vígbúnaði Banda-
ríkjanna sleppt lausum þannig að
flæðir um landið. Þetta er svo
sem til að undirstrika hverra land
og verndarsvæði landið er.
Hlutverk smáþjóða
Á síðustu tímum hefur borið æ
meir á því að smáþjóðir og fátæk-
ari ríki séu orðin langþreytt á
forræði risaveldanna á alþjóða-
vettvangi. Stærri ríkin hafa bund-
ist ýmiss konar samtökum til að
standa betur að vígi í samskiptum
sínum við risaveldin og ríkari
þjóðir.
Á síðustu árum hefur og verið
undirstrikað, að misskipting
heimsins gæða, milli ríkra þjóða
og fátækra, milli norðurs og
suðurs muni ef ekkert verður við
gert feiða heimsbyggðina til
glötunar. Vígbúnaðaræði stór-
veldanna gæti leitt til hins sama.
Meðal annars af þeim ástæðum
hefur nauðsyn á samstöðu smá-
þjóða orðið enn brýnni. Enn
fremur hafa æ fleiri þjóðfélags-
þegnar hinna voldugu iðnríkja
áttað sig á því, að misskipting
auðsins, milli norðurs og suðurs,
fær ekki staðist nokkra réttlætis-
tilfinningu.
Ráðstefnan
Norður - Suður
í síðustu viku hélt Evrópuráðið
ráðstefnu í Lissabon, Norður-
Suður umræðunni var þar haldið
áfram óg næstu skref ákveðin. Á
ráðstefnunni voru helstu tals-
menn Vesturlanda í málefnum er
varða samskipti þeirra við fátæk-
ari þjóðir og þeirra þekktastur er
Willy Brandt. Frá ráðstefnunni
hefur verið sagt í fjölmiðlum Evr-
ópulanda - og hefur hún vakið
mikla athygli.
Fyrir íslendinga hlýtur það að
hafa nokkra þýðingu, að Ólafur
Ragnar Grímsson hafði með
höndum undirbúning fyrir ráð-
stefnu Evrópuráðsins og mælti
fyrir ályktun hennar. Það er mikil
nýlunda að íslenskir stjórnmála-
menn séu ekki í hlutverki
auðsveipninnar á alþjóða vett-
vangi. Óg það er nýtt í sögunni að
íslenskir stjórnmálamenn hasli
sér völl með þessum hætti á al-
þjóðlegum vettvangi.
Ráðstefna Evrópuráðsins fjall-
aði um mál sem eru mjög brýn og
varða hvert mannsbarn. Þeim
mun smærri verður hlutur Morg-
unblaðsins og annarra þeirra fjöl-
miðla sem reynt hafa að þegja um
þennan tímamótaviðburð. Það
hlýtur að vera spurt hvort ástæða
þagnarinnar um þessa ráðstefnu,
sé sú, að íslenski stjórnmálamað-
urinn sem hér kom við sögu er í
Alþýðubandalaginu?