Þjóðviljinn - 14.04.1984, Blaðsíða 10

I II AQÍ2 ■ fnqi <i — .kj nrefcM
'lö SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 14. - 15. aprfl 1984
helgarsyrpa
Quo Vadimus?
Hvert er verið að fara með okkur? Og
varla æmtum við né skræmtum, ekki blása
leiðtogar lýðsins í herlúðra, skera ekki upp
herör til varnar hvað þá sóknar þó það sé
verið að gerbreyta þjóðfélaginu okkar,
þræla stýrinu hart í bak, og hverfa frá þeirri
mannúðarhugsjón sem velferðarþjóðfé-
lagið byggist á, samhjálp þegnanna. Einn
ráðherrann raupaði af því úti í Finnlandi að
hér sé orðið láglaunaland og kjörið til fjár-
festingar fyrir auðhringa Hong Kong
norðursins. Einhvern tímann hefði það þótt
hrikalegt að laun á íslandi væru á borð við
það sem gerist á ftalíu, og þó er ekki öll
sagan sögð með því. Erum við ekki með
ríkustu þjóðum? Övíða eru eins háar þjóð-
artekjur miðað við mannfjölda. í hvern
andskotann fara peningarnir?
AIls staðar sér maður merki þess að nýir
menn hafa tekið völdin. Nú er verið að
guma af því að bankarnir séu farnir að
hnýflast og hnubbast og togast á um við-
skiptavinina, hærri vextir á innlánsfé,
Hvert
komdu til mín með aurana, ég borga bezt.
Og þeir sem eiga peninga fá meiri og meiri
pening. En hvað um fjöldann sem ekki á
peninga? Þeir sem þurfa að taka lán, hljóta
þeir þá ekki að borga því meira? Það er
gaman fyrir þá sem eru að reyna að koma
sér upp húsnæði.
Stendur til að geraokkurafturaðnýlend u-
þjóð og kotungum, að þessu sinni með
innlendum herrum undir útlendri forsjá?
Eins og í Afríku.
Ný viðhorf hafa tekið völdin. Hér er ekki
alþýðuveldi né höfðingjaveldi né klerka-
veldi, hér er pjakkaveldi.
Auðvitað þurfti að berjast fyrir öllu á
sviði félagshjálpar. Það er reynt að búa til
einhverja þjóðsögu um frjálslyndi íhaldsins
áður. Mannréttindin hafa fengizt með lát-
lausri baráttu og fórnum. Á að sleppa því
öllu baráttulaust?
Exodus?
Það er verið að boða alþýðu manna hóf-
semi í allri grein, að hún láti allt yfir sig
ganga meðan fésýsla dafnar og græðir.
Kirkjan boðaði múgnum forðum kristilega
auðmýkt og umbun á himnum og að vald
væri frá guði. Hvert stefnum við nú? Af
gulltryggðum heimildum í fréttum Morgun-
blaðsins af nýrri reglugerð ráðherrans í
Hafnarfirði til að auka flæði fjármuna til
útlanda spruttu áhyggjur leikmanns,- sem
hefur þó vonandi misskilið brandarann
þaðan.
Er það kannski ekki rétt skilið að nú eigi
að duga að fjármálamaðurinn sem getur
verið hver sem væri fari á Manntalið og
tilkynni að hann hyggist flytja búferlum til
útlanda. Hvert? Það segir hann. Er hann
krafinn skiiríkja? Ég held varla. Síðan fer
hann í bankann með blað frá Manntalinu
þar sem stendur skrifað eftir honum það
sem hann talaði þar. Einföld yfirlýsing.
Hann fær þá strax tífaldan ferðamanna-
gjaldeyri, mig minnir Mogginn segja tvö til
þrjú hundruð þúsundir króna. Kannski
meira. Engar vífilengjur. Síðan fer hann.
Farvel Franz. Kannski til Sviss. Hann getur
ef til vill tekið sumarfríið í það. Kemur svo
aftur. Ertu bara kominn aftur? Varstu ekki
fluttur til útlanda. Jújú. En Frón vildi ekki,
sieppa. You see. Ramma taugin. Ég bara
hreint alveg guggnaði á því, þegar á reyndi.
Við komuna gefur hann sig fram við sýslu-
mann eða fógeta, yfirvaldið. Segist vera
fluttur heim. Og verður þar með ágætur af
föðurlandsást, og margprísaður og fær
orðu. Minnist nokkur á peningana í Sviss,
eða hvar þeir nú voru? Þetta sama getur
fjölskylda hans leikið, koll af kolli. Án þess
. nokkur geti fundið að því að lögum. Ellegar
ef hann hefur ytra nokkra dvöl, þá fær hann
eftir árið það sem eftir er af eigum sínum
flutt. Hvað sem þær skipta miklum miljón-
um, og gildir orð hans um það. Er nokkuð
sem hindrar að heilu félögin taki sig saman
um svona flutninga eigna í gjaldeyri?
Klúbbar, Kívanis og Ljón, áhugafélög um
frjálshyggju, sem svo er farið að kalla lær-
dóminn kversins frá Friedman. Ekki væri
lengi að tæmast gjaldeyrisforðasjóður
landsins, það sem eftir er á botni.
Og svo er farið að boða innrás útlendra
í banka hér sem voldug öfl virðast ætla að
taka fagnandi. Hvað þýðir það? Hið
I fullkomnaða Hongkong Norðursins. Og
: hver er þess mikli King Kong?
Thor
Rúrí við eitt verka sinna. Ljósm.: Atli.
stefnum við
Úr Boris Godunov í uppfaerslu Tarkofskís.
Þýðir þetta væntanleg endalok viðleitni
til að hafa íslenzka fjármálaveltu. Með ís-
lenzkum gjaldmiðli. Yrði þá íslenzk fjár-
málastjórn lögð niður? íslenzk menning of-
urseld Niflheimi? Ekkert mætti þrífast sem
ekki væri borgað fyrir þann daginn.
Og hvað er þá orðið okkar starf? eins
og Jónas Hallgrímsson spurði.
Brosað
Ýmsir hafa verið að velta fyrir sér hvers
vegna menntamálaráðherrann okkar, hún
er alltaf svona glöð á svipinn hvernig sem
allt veltist og hrynur, skólar lokast af fjár-
svelti og sífellt dynjandi dagskipanin spara
spara. Iallri þessari óáran blasir við þetta
þráláta bros sem menn hafa verið að reyna
að ráða í hvað boðaði. Þegar hún kemur
fram fyrir námsmenn og segir þeim að það
séu ekki til peningar svo þeir geti búið sig
undir lífsstarfið í þjónustu sinnar þjóðar
fylgir þetta bros. Er það ávísun á einhverja
huggun sem lumað er á?
Það hefur líka komið á daginn að
ráðherrann hefur búið yfir einhverju allan
tímann. Þeir sem verða að hætta námi og
hrökklast heim purfa ekki að óttast að for-
pokast við skort á tilbreytingu.
Nú á að leysa tómstundavanda íslend-
inga og létta geðþyngslum frístunda af fólki
með því að flytja hingað á skjá íslendinga
norska sjónvarpsdagskrá svo þeir geti lón-
að sem snapagestir á skjánum hjá Norð-
mönnum þegar hið íslenzka gefur frí.
Stundum hef ég verið farþegi á skipum sem
fóru með Noregsströnd og komið við í
höfnum þar lengur eða skemur. Þannig hef-
ur iðulega borið fyrir mín augu það sem
Norðmenn una við í sínu sjónvarpi. Það er
allra leiðinlegasta sjónvarp sem ég hef séð í
nokkru landi. Það þarf ekki að taka fram að
slíkt er háð smekk, og kann að vera að
ráðherrann viti ekki annað skemmtilegra.
Og hlýtur raunar að vera því varla færi hún
annars að leysa sambúðarmál íslendinga
við sjálfa sig með svofelldum hætti.
Að vísu kynni að fara svo þegar þeir sem
ráða dagskrá í íslenzka sjónvarpinu sjá upp-
litið á mannskapnum eftir vökur og and-
vökur við borpallaatlæti þeirra norsku, yrði
það þeim hvatning til að létta drunganum
með því að vanda betur til þess sem heima-
menn bjóða löndum sínum.
Tónahöll
Það er mikil örvun á erfiðum vetri að hafa
engan frið fyrir menningunni. Hvaðanæva
koma útboðin að skoða sýningar og hljóm-
leikar eru á hverri þúfu þrátt fyrir að skorti
tónlistarhöll; sem nú á að fara að byggja
veglega með eldmóði og hugsjónafjöri
sjálfboðaliða. Og þeir sem eiga þrátt fyrir
óáran ofgnótt af peningum ættu að grípa
fegnir við tækifærinu til að rýmka til hjá sér
og moka út peningunum sem geta orðið
óttalegur óþverri; ef maður lætur þá úldna
hjá sér þá er hætt við að sálin mygli með, og
ég tala nú ekki um magann sem oftast bilar
fyrst þegar ekki er hugsað um annað en fé
og þann frama sem fæst fyrir peninga. Nú
ættu allir auðkýfingar að keppast við að
gefa í tónlistarhöll.og þyrfti að skapa réttan
vettvang þar sem þeir gætu metizt um það
hver gæfi mest. Og það yrði væntanlega litið
hýru auga af Himnasmið að svona smíðar
séu styrktar, og vænlegt því til áheita að
nú?
Kvikmyndir
Nú er enn verið að glumra með þessi
blessuðu Óskarsverðlaun sem er sjaldnast
neitt að marka. Þar drottnar fjármagnið og
viðskiptasjónarmið að nýta mátt auglýsing-
anna. Hitt er svo til að blekkja þegar snill-
ingur eins og Ingmar Bergman er viður-
kenndur á þessum skotpöllum gróðafyrir-
tækjanna; löngu eftir að allur styrr er hjaðn-
aður út af honum. Þessi verðlaun vísa engan
veg í listrænum efnum. Ónei.
Óðru máli gegnir um verðlaun á kvik-
myndahátíðinni í Cannes,- sem nú stendur
enn fyrir dyrum eins og endranær á vorin.
Þeim skýzt stundum þó líka þar, eins og
öðrum. I fyrra þorði dómnefndin ekki að
láta verðlaunin ganga til hins aldraða
meistara Bresson sem má kannski kalla
helztan grand old máh kvikmyndalistar
eftir andlát Bunuels. Né til Tarkofski fyrir
Nostalgia sem hann gerði á Ítalíu og þótti
margræður innhverfur skáldskapur, óvænn
til fjöldahylli, með snilldarbragði þessa sér-
stæða filmskálds.
Sigurjón Sighvatsson kvikmyndamaður
skauzt heim frá sólgullnum lundum Kali-
forníu sem svo heita í Sölku Völku, hann
segir að þeir séu dolfallnir út af Tarkofskí í
Los Angeles nú vegna Nostalgíu. Þó eru
það nýrri fréttir af Tarkofskí að hann setti
óperuna Boris Godunov eftir Moussorgskí
á svið í Covent Garden í London með
Claudio Abbadio, og þótti gefa heldur bet-
ur á að líta. Skyldi hann eiga eftir að kvik-
mynda hana líka; eins og ýmsir starfs-
bi æður hans aðrar óperur? Eg nefni nú bara
annálaða mynd Carlos Saura Carmen.
Hvenær fáum við að sjá þessar kvikmyndir
hér? Kannski á næstu kvikmyndahátíð hér?
Ur því sú í ár brást. Ennfremur mynd Inam-
ura frá Japan: Ballaðan af Narayama. Eftir
sögu sem Mizoguchi filmaði fyrir löngu,
líka.
Glerregn Rúrí
Sáuði listaverkið eftir Rúrí á Kjarvals-
stöðum á dögunum Glerregn? Þessar þétt-
skipuðu glerhenglur, odddregnar sem
blöktu fyrir andvara, á grönnum vír úr lofti
niðurundir gólf. í senn viðkvæmt og sterkt,
í sinni gagnsæju brothættu fegurð og háska,
speglandi glerflákar á iði með slitrur af loft-
inu þunga að hverfast þar eins og nökkvar
með grátóna kjöl og hvítir yfir, flöktandi
fólk að flytjast af einu gleri á annað eins og
milli jaka á lygnum flaumi, eins og... upp-
spretta og ávísun á skáldskap. Hér er kjörið
færi að fjárfesta í list til hugvekju. Hvernig
væri að setja þessa mynd upp í stórri kirkju,
fyrir altaristöflu. Veitti af í Hallgrímskirkju
að blása mannlegum anda í bákn það að
gleðja augað, meðan hið vaska tónlistar-
fólk í listfélagi kirkjunnar gleður eyra og
nærir sál tónum?
En blessuð börnin, skera þau sig ekki á
glerinu? Foreldrarnir þurfa að gæta barn-
anna fyrir bílum og kókakóla, og mörgum
háska, og gætu líka varast þessa hættu.
Eða væri hús Seðlabankans staðurinn
fyrir þetta listaverk? Borgarleikhúsið nýja?
Nýtt útvarpshús?
Vilhjálmsson
skrifar
stuðla að því að höll yrði byggð við hæfi þar
sem bezt mætti hljóma það sem hreinsar
sálirnar og eykurandlegan vöxt og hjarta-
prýði við hljómanna skipulegt flug í há-
timbruðum sal: það ætti að komaáfótáheit-
um á tónlistarhöll rétt eins og kirkjur, eða
ensku knattspyrnuna. í stað þess að heita á
The Bolton Ballkicking United eða hvað
blessaðir drengirnir heita þá mætti líka
stofna getraunir í kringum tónlistarhöll
með spurningum við allra hæfi, einkum
þeirra sem eiga fé aflögu.
Ekki pell né prjál,heldur verði allt miðað
að því eftir föngum að tryggja hljómburð og
tónaleiðslu sem bezt og starfsskilyrði ágæt-
leg.