Þjóðviljinn - 14.04.1984, Blaðsíða 26

26 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 14. - 15. aprfl 1984
Það er engu líkara en hinn slyngi
sláttumaður dauðans hafi beint
sjónum sínum fast að íbúum Mýr-
dalsins bæði heima og heiman á
þeim vetri sem senn er allur. Högg
hans hafa riðið eitt af öðru og við
hvert þeirra hverfur samferðar-
maður af sviði lífsins. Við stöndum
eftir með sorg okkar og söknuð en
um leið þann yl, sem minningin um
góðan vin gefur okkur á slíkum
stundum.
f dag, laugardaginn 14. apríl,
kveðjum við Gunnar Stefánsson,
bónda á Vatnsskarðshólum, en
hann lést í Borgarspítalanum 7.
apríl síðast liðinn eftir erfiða sjúk-
dómslegu. Sú barátta var kannski
ekki ýkja löng á okkar mælikvarða,
en sjúkrahúsvistin segir þó ef til vill
skemmstan hluta hennar því brátt
mun það hafa verið ljóst er á
sjúkrahúsið var komið að von um
bata var hverfandi. Þessum að-
stæðum tók Gunnar með því æðru-
leysi, sem einkenndi allt hans dag-
far og var ákveðinn að heyja sína
baráttu með vonina að ieiðarljósi
undir handleiðslu lækna og hjúkr-
unarfólks sem stunduðu hann og
studdu af alúð i veikindum hans.
Með vakandi huga fylgdist Gunnar
með málefnum heima og heiman
allt til síðustu stundar og sýndi enn
þar það andlega þrek sem var að-
alsmerki hans aila ævi.
Gunnar Stefánsson var fæddur í
Litla-Hvammi í Mýrdal 23. júlí
1915, sonur hjónanna Steinunnar
H. Árnadóttur og Stefáns Hannes-
sonar, kennara. Hann ólst þar upp
í hópi átta systkina, og eru sex
þeirra ænn á lífi. f Litla-Hvammi
var heimili Gunnars og skóli og
varð ekki á milli skilið. Þar var
miðstöð félagslífs og félagsmála í
sveitinni, straumar nýrra tíma og
hugmynda bárust þar fljótt að
garði og málin voru rædd og reifuð
á mannamótum sem innan heimil-
is. Þangað sóttu líka jafnaldrar
Gunnars til náms og Ieikja og því
jafnan nóg um að vera hjá uppvax-
andi ungmennum. En því fór vitan-
lega víðs fjarri að lífið sjálft væri
leikur einn. Þar varð hver og einn
að leggja sitt af mörkum jafnskjótt
og þrek og þróttur Ieyfði. „Vinn
því að völt er stundin/vinn þú að
morgni dags“ eru upphafsorð
kvæðis sem oft hljómaði á sam-
komum ungmennafélagsins í Litla-
Hvammsskóla á þessum árum.
Gunnar var einn þeirra sem hóf
vinnu strax að morgni dags. Hann
réðst ungur að heiman í kaupa-
vinnu, síðar var hann tvö sumur á
síldarvertíð á Siglufirði og
allmargar vetrarvertíðir var hann í
Vestmannaeyjum, ýmist á sjó eða í
landi. Þannig kynntist hann störf-
um og kjörum vinnandi fólks til
sjávar og sveita og án efa hafði það
mikil áhrif á lífsviðhorf hans.
Rúmlega tvítugur fór Gunnar til
náms í Laugarvatnsskóla, en skóla-
vistin varð aðeins þessi eini vetur, -
sá sem einna sögulegastur hefur
orðið í starfi skólans, en þá var
hópi nemenda vikið þaðan vegna
stjórnmálaskoðana sinna. Það fór
ekki dult að Gunnar átti fulla sam-
leið með þessum hópi en veikindi
urðu þess valdandi að hann varð
ekki samferða félögum sínum burt
af staðnum. En þótt Gunnar hafi
hleypt heimdraganum ungur að
árum hvarf hann jafnan aftur heim
í átthagana og þar vann hann sitt
ævistarf „uns brautin var brotin til
enda“. Arið 1942 giftist hann eftir-
lifandi konu sinni, Unni G. Þor-
steinsdóttur frá Ketilsstöðum í
Mýrdal og hófu þau búskap í Litla-
Hvammi sama ár og höfðu þar
nokkur jarðarafnot á móti foreldr-
um Gunnars en hann stundaði þó
einnig vinnu út í frá á sumrin og var
þá veghefilsstjóri hjá Vegagerð-
inni. Arið 1949 fluttu þau síðan að
Vatnsskarðshólum og þar hafa þau
búið frá þeim tíma. Börn þeirra
Gunnars og Unnar urðu fimm:
Margrét Steina, f. 1939, gift Óskari
Ólafssyni, kennara á Laugarvatni,
Þorsteinn, f. 1946, kvæntur Mar-
gréti Guðmundsdóttur frá Dals-
mynni og búa þau á Vatnsskarðs-
hólum, Stefán f. 1948, en hann er
búsettur á Dyrhólum ásamt Sigur-
björgu Jónsdóttur frá Götum,
Ólafur, f. 1951, verkamaður í
Reykjavík og Gunnar Ágúst, f.
1956. Hann stundar háskólanám í
Minning
Gunnar Stefánsson
bóndi Vatnsskarðshólum
F. 23.7. 1915 - D. 7.4. 1984
Halifax í Kanada en náði þó að
koma heim og vera hjá föður sínum
síðustu stundirnar sem hann lifði.
Þau hjónin komu öllum börnum
sínum til mennta af miklum dugn-
aði og virtist þá fátt annað fram-
undan um skeið en að þau stæðu
uppi sem einyrkjar með bú sitt. En
árið 1973 ákváðu elstu synimir,
Þorsteinn og Stefán, að snúa sér að
búskap með foreldrum sínum og
var það þeim að sjálfsögðu mikið
ánægjuefni að sjá þá hverfa heim í
átthagana og halda þar áfram starfi
með þeim.
Æsku- og manndómsár Gunnars
á Vatnsskarðshólum mótuðust af
þeim öru þjóðfélagsbreytingum
sem orðið hafa hér á landi á þessari
öld. Ungur tók hann virkan þátt í
starfi ungmennafélagsins í Dyrhól-
ahreppi. Hann var góður íþrótta-
maður og veitti m.a. tilsögn í sundi
hjá ungmennafélaginu, en þær
æfingar fóru þá fram í köldu vatni
Oddnýjartjarnar. Starfsemi verka-
lýðshreyfingarinnar kynntist hann
við vinnu sína í verstöðvum, og
heima fyrir varð hann brátt einn
helsti forystumaður verkalýðsfé-
lagsins í Dyrhólahreppi og formað-
ur þess um langt skeið og tíðum
fulltrúi þess á þingum Alþýðu-
sambandsins. Eftir að fjölskyldan
fluttist að Vatnsskarðshólum og
sneri sér alfarið að búskap varð
búnaðarfélagið helsti starfsvett-
vangur Gunnars á sviði félagsmála
og þar sem annar staðar var hann
valinn til trúnaðar- og forystu-
starfa. Hann var formaður Búnað-
arfélags Dyrhólahrepps samfellt
frá 1968 til 1980 og þá jafnframt
oftast fulltrúi þess á þingum Bún-
aðarsambands Suðurlands og á að-
alfundum Mjólkurbús Flóamanna.
Gunnar átti ríkan metnað fyrir
hönd bændastéttarinnar og bar hag
hennar mjög fyrir brjósti og eink-
um var honum hugleikið að sýna
fram á nauðsyn á samstöðu bænda
með öðrum vinnandi stéttum í
þjóðfélaginu. Hann var mikill fé-
lagshyggjumaður og því var það
eitur í hans beinum að menn fylgdu
forystunni í blindni og hlýddu sem
óvirk hjörð. Hann var því jafnan
ódeigur að taka þá afstöðu sem
hann taldi félagslega rétta og berj-
ast fyrir henni með oddi og egg.
Kom það ekki síst fram í þátttöku
hans í hagsmunabaráttu bænda á
síðari árum utan hinna lögform-
legu samtaka. Gunnar fór oft hægt
af stað en var rökfastur og snarpur,
ef í brýnu sló. Og það hygg ég að
slíkar mætur hafi jafnt samherjar
sem andstæðingar haft á Gunnari á
þessum vettvangi að þeim hafi þótt
mikils vant ef hans naut ekki við.
Landgræðslu- og landverndar-
sjónarmið voru Gunnari mikið
hjartans mál og átti hann m.a.
drjúgan hlut að því að koma á frið-
lýsingu Dyrhólaeyjarásínum tíma.
Jafnframt studdi hann af alhug
fyrirætlanir og framkvæmdir við
lendingarbætur á Dyrhólaey og
lagði áherslu á að þessi sjónarmið
ættu samleið í hvítvetna. í Skóg-
ræktarfélagi Mýrdælinga starfaði
Gunnar mikið fyrr á árum og var
þar lengi stjórnarmaður.
Gunriar var ákveðinn málsvari
samvinnuhreyfingarinnar og ekki
mun á neinn hallað þótt sagt sé að
kaupfélagið hafi fáa betri stuðn-
ingsmenn átt jafnt í orði sem á
borði. Fáir munu hafa látið kaupfé-
lagið njóta forgangs í viðskiptum í ’
jafn ríkum mæli og Gunnar gerði
og hann var fljótur til svars ef að
því var vegið, þótt ekki væri hann
ávallt sammála forystumönnum
þess í einu og öllu. En félagslegur
stuðningur hans var samur og jafn
fyrir því og má m.a. minna á átökin
um að halda mjólkurflutningum til
MBF hjá kaupfélaginu og síðar at-
vinnu við þá flutninga innan hér-
aðs.
Á opinberum vettvangi gegndi
Gunnar einnig fjölmörgum trúnað-
arstörfum fyrir sveitunga sína.
Hann var um langt árabil í skóla-
nefnd Dyrhólaskólahverfis og síðar
Mýrdalsskólahvertis og átti drjúg-
an þátt í að móta og byggja upp
samvinnu sveitarfélaganna í Mýr-
dal um þau mál. í hreppsnefnd
Dyrhólahrepps átti hann sæti frá
1962 til 1974 eða samfellt í 12 ár og
starfaði í fjölmörgum nefndum á
vegum hreppsins.
Gunnar var sósíalisti að lífs-
skoðun og var einn af stofnendum
Sósíalistafélags Mýrdælinga og síð-
ar Alþýðubandalagsfélags V-
Skaftafellssýslu. Þar sem annars
staðar var hann virkur og lifandi
félagsmaður og ávallt reiðubúinn
að leggja fram sinn skerf í barátt-
unni. Á þeim vettvangi liggja m.a.
eftir hann allmargar blaðagreinar
um þjóðmál almennt sem og um
ýmsa ákveðna þætti er voru honum
hugstæðir eða efst á baugi hverju
sinni. Þá ritaði Gunnar einnig þátt
um föður sinn, Stefán í Litla-
Hvammi, og birtist hann í bókinni
„Faðir minn, skólastjórinn". Síð-
asta verk Gunnars á þessu sviði var
að taka saman sögu Búnaðarfélags
Dyrhólahrepps vegna útgáfu Bún-
aðarsambands Suðurlands á ritinu
Sunnlenskar byggðir.
Vinnudegi Gunnars á Vatns-
skarðshólum er lokið. Enda þótt ég
viti að hann taldi sig eiga margt
ógert veit ég líka að hann var sáttur
við það að komið væri að kvöldi.
Samferðamenn eiga honum margt
að þakka. Þar sem hann var mátti
finna hlýtt þel hjá dagfarsprúðum
og góðum dreng sem gott var að
eiga að og leita til sem vinar og
félaga. Það er okkar sem eftir
stöndum að halda uppi merki hans.
Á kveðjustundu sendum við hjón-
in Unni og börnum þeirra og teng-
dabörnum, systkinum og öðrum
varidamönnum samúðarkveðjur
okkar.
Far þú í friði, vinur og félagi.
Björgvin Salómonsson.
í dag verður til moldar borinn í
Skeiðflatarkirkjugarði Gunnar
Stefánsson bóndi á Vatnsskarðs-
hólum í Mýrdal.
Hann var fæddur í Litla-
Hvammi í sömu sveit, 23. júlí 1915,
sonur hjónanna Stefáns Hannes-
sonar, barnakennara þar, og
Steinunnar H. Árnadóttur bæði
aðflutt úr Skaftártungu. Þau eru
bæði látin fyrir all mörgum árum.
Gunnar ólst upp í foreldrahúsum
ásamt sjö systkinum og eru nú sex
þeirra á lífi. Þau eru í aldursröð,
Ástríður býr í Litla-Hvammi, Árný
Sigríður býr á Hvammbóli, Brand-
ur fv. vegaverkstjóri býr í Vík, Þu-
ríður Guðrún lést fyrir fáum árum
bjó í Vík, Baldur býr á Hvamm-
bóli, næstur var Gunnar, Helga býr
á Hvammbóli og Vilborg býr í
Reykjavík.
Áð loknu barnaskólanámi var
Gunnar einn vetur við framhalds-
nám á Laugarvatni.
Árið 1942 kvæntist hann eftirlif-
andi eiginkonu sinni, Unni G. Þor-
steinsdóttur, dóttur Þorsteins
Gunnarssonar bónda á Ketilsstöð-
um í Mýrdal og Margrétar Gríms-
dóttur konu hans. Þau Unnur hófu
þá búskap í Litla-Hvammi.
Á þessum árum stundaði Gunn-
ar alla almenna verkamannavinnu,
sem gafst, sótti vetrarvertíðir til
Vestmannaeyja en var við vega-
vinnu að sumrinu lengst af við veg-
hefilstjórn allt til ársins 1949, er
hann gerðist bóndi á Vatnsskarðs-
hólum næsta býli fyrir sunnan
Litla-Hvamm. Þar bjó hann til
hinsta dags eða í hart nær 35 ár.
Fyrir um röskum áratug höfðu þau
hjónin látið búskap að mestu leyti í
traustar hendur barna sinna.
Stundaði Gunnar upp frá því vega-
vinnu jafnhliða störfum á býli sínu.
Þeim Unni varð fimm bama
auðið og eru öll á lífi. Þau eru í
aldursröð, Margrét Steina býr á
Laugarvatni gift Óskari Ólafssyni
menntaskólakennara og eiga þau
þrjú börn, Þorsteinn býr á Vatns-
skarðshólum kvæntur Margréti
Guðmundsdóttur og eiga þau einn-
ig þrjú börn, Stefán vitavörður býr
á Dyrhólum ásamt unnustu sinni
Sigurbjörgu Jónsdóttur, Ólafur
starfar í Reykjavík og Gunnar Ág-
úst námsmaður erlendis.
Þetta dugnaðarfólk hefur með
samheldni sinni fengið miklu áork-
að á Vatnsskarðshólum. Þar hefur
mýrarflákum og móum verið um-
breytt í stórum stfl í iðgrænar slétt-
ur og tún og nýjar reisulegar bygg-
ingar hafa leyst gömlu kofana af
hólmi.
Gunnar var maður vinnusamur,
féll svo að segja aldrei verk úr
hendi og var ekki spurt að hvað
klukku liði ef verkefni þurfti að
leysa. Þó gaf hann sér nokkurn
tíma til félagsmála, var virkur fé-
lagi í ungmennafélagi fyrr á árum,
var formaður Búnaðarfélags Dyr-
hólahrepps um árabil, átti sæti í
hreppsnefnd Dyrhólahrepps, tók
þátt í stjórnmálum og var framar-
lega í flokki Alþýðubandalags-
manna í Sunnlendingafjórðungi.
Greindur var hann og mjög vel
máli farinn, hafði fastmótaðar og
ákveðnar skoðanir setti þær fram
af rökfimi bæði í ræðu og rituðu
máli. Gunnar var dagfarsprúður
maður sérstaklega hlýr í viðmóti og
höfðingi heim að sækja.
Þær eru margar dagstundirnar
sem ég átti við leik sem barn á
Vatnsskarðshólum, en Þorsteinn
sonur hans var leikfélagi minn.
Tóku þau hjónin mér þá ávallt sem
væri ég eitt barna þeirra.
Hér vil ég rita sérstakar þakkir
fyrir þá hlýju sem ég hef mætt fyrr
og síðar á Hólunum. Allt frá því að
ég man fyrst eftir tók Gunnar mér
sem jafningja. Þar hafði aldurs-
munur okkar engin áhrif. Þetta
kunni lítill drengur að meta.
Gunnar lést á Borgarspítalanum
í Reykjavík 7. þ.m. á aðeins 69.
aldursári eftir erfiða baráttu við
ólæknandi sjúkdóm. Ég hefði vilj-
að koma til hans þangað oftar en
raun varð á. Sú stund er ég síðast
átti tal við hann varð mér þó næg til
að finna hvílíka stillingu, karl-
mennsku og hetjuskap hann átti til
að bera allt til hinstu stundar.
Nú er ævideginum lokið. Kvadd-
ur er með söknuði góður drengur
sem lést fyrir aldur fram, en mikið
lífsstarf liggur að baki.
Ég ásamt fjölskyldu minni vil
senda dýpstu samúðarkveðjur til
eftirlifandi eiginkonu, barna,
tengdabarna, barnabarna og ann-
arra ástvina hins látna.
Sigurður Árnason
frá Litla-Hvammi.
Skólaritvélar
Olympia Reporter
skóla-, ferða og heimilisritvél
með leiðréttingarbúnaði.
Léttbyggð og áreiðanleg
ritvél sem þolir mikið
vinnuálag og ferðalög.
Verð kr. 11.500.- stgr.
Leitið nánari upplýsinga
um aðrar gerðir
KJARAINI
ÁRMÚLI 22 - REYKJAVÍK - SÍMI 83022