Þjóðviljinn - 11.10.1985, Blaðsíða 13

VIÐHORF
Bónusinn fylgifiskur lágra launa
eftir Bryndísi Þórhallsdóttur Stöðvarfirði
Fundarstjóri, góðir fundar-
menn.
Ég er ekki hingað komin til að
leggja til neinar úrbætur í fisk-
vinnu í landinu, heldur langar
mig til að ræða lítillega kjör og
aðbúnað þeirra fjölmörgu
kvenna sem vinna í frystihúsum
víðsvegar um landið.
Ég þykist trúlega geta talað af
nokkurri reynslu því að ég hef
unnið í frystihúsi undanfarin átta
ár.
Kyrrstaða -
binding - vinnuhraði
í hér um bil öllum frystihúsum
er unnið í bónus eða á fínu máli
eftir afkastahvetjandi launakerfi.
Bónus er þó nokkuð flókið
fyrirbæri, eins og fram kom í
fréttum af bónussamningunum á
dögunum, en í stuttu máli má
segja að mikil vinnuafköst og góð
nýting á hráefni skili þeim konum
mestum tekjuauka sem verkið
vinna, og vinnuaðstaða þeirra
einkennist af kyrrstöðu, bindingu
við vinnuna og miklum vinnu-
hraða.
Enda þótt karlmenn hafi fund-
ið upp bónusinn og hafi fundið
upp bónusgrunn, staðaltíma,
marknýtingu og fastanýtingu þá
vinna eingöngu konur í bónus í
frystihúsunum.
Með öðrum orðum, karlarnir
vilja ekki vinna eftir þessu fína
afkastahvetjandi vinnulauna-
kerfi, sem þeir bjuggu til.
Gífurlegt erfiði
í bónusvinnu má bæði finna
kosti og galla. Möguleiki er að
tvöfalda launin sín, mikil ósköp,
og það sjá flestir við bónusinn,
því tímakaup í frystihúsi er svo
lágt, að það tekur því varla að
tala um það og svo iná líka segja
að starfið sé ekki eins einhæft
þegar maður er alltaf að keppast
við að fá heldur fleiri krónur í dag
en í gær, og fyrir frystihúsin borg-
ar sig að láta vinna eftir bónus-
kerfi því að afköstin vaxa.
En gallar í þessu kerfi eru ansi
margir. Afköstin eru á kostnað
gæðanna og að vinna eftir þessu
kerfi til að hafa upp úr því er
gífurlegt erfiði svo að ekki sé
meira sagt. í vinnu sem þessari,
þar sem mikil endurtekning er á
sömu hreyfingum, þ.e. einhæf
vinna, þá er stöðugt álag á vissum
vöðvum, og ég er með það alveg á
hreinu að hveí einasta kona sem
hefur unnið 1 eða 2 ár í bónus í
frystihúsi er slæm af vöðvabólgu
sem aftur getur leitt af sér tauga-
spennu, kvíða, þunglyndi og
svefnleysi.
Já, ég býst við að ykkur ofbjóði
vælutónninn í mér en mér dettur
oft í hug það sem var sagt við mig í
vetur: „Blessuð góða farðu nú að
hætta í þessum bónus, svo þú
verðir ekki fimmtug áður en þú
verður fertug.“
En talandi um álagið í vinnunni
þá finnst mér dálítið merkilegt á
þessum tímum framfara og þekk-
ingar á flestum sviðum, hvað
dæmalaust lítið er gert til þess að
gera okkur fiskvinnuna léttari og
þægilegri. Borðin eru t.d. þannig
að það er illmögulegt að sitja við
þau, fyrir utan það að það eru
óvíða til stólar undir rassinn á
okkur, þó að við vildum prófa,
þau eru öll nákvæmlega jafn há.
Æskileg hæð frystihúskvenna
sýnist mér að ætti að vera svona
1.70.
Eina breytingin sem sýnilega
hefur orðið á þessum borðum er
að þau standa nú á álfótum í stað-
inn fyrir tréfótum.
Sumpart okkur
sjálfum að kenna
Hér ekki alls fyrir löngu ruku
menn upp til handa og fóta þegar
uppgötvaðist að fólk sem vinnur
við tölvu- og sjónvarpsskerma
væri farið að kenna veiki í augum
sem kölluð er skjáþreyta. Hvað
ætli við fiskvinnslukonur þurfum
að rýna mörg ár í ljósaborðin
áður en uppgötvast hjá okkur
einhvers konar flúrpípuþreyta?
En það á heldur ekki að þegja
yfir því sem vel er gert, hjá okkur
hefur t.d. ekki staðið á því að fá
gúmmímottu að standa á, þegar
manni er farið að finnast
steingólfið einum of hart og kalt.
Pað má kannski færa rök fyrir
því að þetta sé okkur konunum,
sem vinnum við fiskinn, sjálfum
að kenna. Við erum ekki nógu
duglegar að heimta úrbætur. All-
avega erum við varla nógu dug-
legar að standa upp og láta í okk-
ur heyra í stórum hópi. Við ber-
um öllu við, að við kunnum ekki,
þorum ekki, viljum ekki, svo er
líka dálítið vinsælt að segja: „Það
þýðir ekki“. En við megum passa
okkur á því að láta ekki karlana
Með öðrum
orðum, karlarnir
vilja ekki vinna
eftir þessu fína
afkastahvetjandi
vinnulaunakerfi
sem þeir bjuggu til
tala okkur í kaf, við verðum að
láta heyrast í okkur líka.
Að geta ekki skipt
um starf
Það er mikið talað í hópi fisk-
vinnslufólks um einhæfni vinn-
unnar og vinnuleiðann og í litlu
byggðarlögunum úti á landi þar
sem atvinna er fábreytt og allar
starfandi hendur vinna í frysti-
húsinu á staðnum, nema þessar
tvær eða þrjár sem vinna í
kaupfélaginu, þá er það kannski
ekki erfiðið, vosbúðin og ein-
hæfnin sem skapar mesta
leiðann, heldur tilhugsunin, -
það að vita að maður getur ekki
skipt um starf. Hugsunin um það
að þegar maður fer að eldast og
lýjast þá stendur maður enn við
sama borðið í frystihúsinu og
maður stóð fyrir 20 árum og er
enn að rembast við að ná toppn-
um í bónusnum.
En það er auðvitað ljóst að á
meðan stefnan er að fjölga enda-
laust á suð-vesturhorninu þá
fjölgar ekki atvinnutækifærum á
landsbyggðinni og því verður
varla neitað, að það er töluvert til
í því sem sagt var við mig um
daginn að það væri ósköp gott að
búa úti á landi, en í Reykjavík
væru tækifærin.
Pað er oft gagnrýnt að fisk-
verkunarfólk sæki illa fundi í sín-
um verkalýðsfélögum. Ýmist
telst það vera vegna lengdar vinn-
udagsins, skorts á sjálfstrausti til
að standa upp og tala, áhuga-
leysis eða bara vonleysis um ár-
angur, því að eins og segir í könn-
un Gylfa Páls Hersis og Sigur-
laugar Gunnlaugsdóttur sem þau
gerðu snemma vetrar 1982 á hag
fiskverkunarfólks, telur þriðj-
ungur þess sig hafa takmarkaða
möguleika á að ræða við vinnufé-
laga í vinnutímanum og finnst
samheldni eða samstaöa miður
góð eða beinlínis slæm og heim-
ingi þeirra kvenna sem unnu í
einstaklingsbónus fannst sam-
staðan slæm.
Mjólkurfernu-
samningarnir
Það var talað um það í vor að
taka fiskvinnslufólk út úr samn-
ingum og semja sér fyrir það.
Hver var kauphækkunin hjá okk-
ur þá eftir öll þau fallegu orð?
Andvirði tveggja lítra af mjólk á
dag. Sem sagt það voru mjólkur-
fernusamningarnir.
Megnið af því fólki sem vinnur
í frystihúsunum eru skólakrakk-
ar, eldra fólk og fólk sem hefur
ekki rnikla skólagöngu að baki og
þegar atvinnurekendur eru orðn-
ir leiðir á að auglýsa eftir fólki
með þessa eiginleika, og auglýsa:
„Næg atvinna, bónus og húsnæði
á staðnum," þá eru fengnar ástr-
alskar.
Það nýjasta sem fiskverkunar-
fólki er boðið upp á er námskeið í
fiskvinnslu og hafandi upp á vas-
ann meistarabréf frá þessum
námskeiðum eigum við mögu-
leika á að hækka í launum. Nám-
skeiðin þau arna eru sjálfsagt
góðra gjalda verð, en þau kenna
okkur ekki að snyrta físk, því að
það kunnum við, það er þess
vegna óhætt að borga okkur betri
laun strax.
Undirsfaða
gjaldeyristekna
Þó hér sé verið að fjalla um
vinnu í fiski og þá fyrst og fremst í
frystihúsi og bónusinn sér í lagi,
þá er engin ástæða að gleyma því
að bónus er víðar greiddur og þá
sérstaklega konum, t.d. í verk-
smiðjum Sambandsins á Akur-
eyri, og hann hefur víðast svipað-
ar afleiðingar á heilsufar og er
fylgifiskur launa sem eru svo lág
að leitun er að öðrum eins. Sjálf-
sagt mætti hafa langt mál um
þessa hluti alla en það sem gerir
fiskvinnuna svo sérstaka er að
hún er lykillinn að helstu við-
skiptalöndum okkar og undir-
staða milli 70 og 80% af gjald-
eyristekjum þjóðarinnar. Og svo
er það annað sem einkennir
hana, það er styttri uppsagnar-
frestur en í nokkurri annarri
starfsstétt.
Með því að minnka bónus-
álagið munu hin mannlegu sam-
skipti aukast og batna og við
mundum geta talast við í vinn-
unni;vinnan yrði léttari og vöðva-
bólgan í mínum herðum og sam-
verkakvenna minna myndi trú-
lega minnka ögn. En ef ég skil
nýju samningana rétt þá er bón-
usálagið ennþá það sama, við
fáum bara hærri laun út úr dæm-
inu, og þiggjum það sjálfsagt. En
við vorum svo bjartsýn að vonast
eftir breytingum í þá átt að bón-
usálagið minnkaði.
En það kemur sjálfsagt í næstu
samningum eða þar næstu.
Ólík kjör hér
og í Færeyjum
En hver eru svo launin, topp-
urinn í dag, toppurinn sem 10%
kvennanna er sagður ná og það
bara stundum: rúmar 224 kr.
í Færeyjum fá fiskverkunar-
konur fyrir sömu störf og fyrir
sama markað, tæpar 300 kr. á
tímann í dagvinnu.
Nei, ég held að starf í frystihúsi
verði seint óskastarfið, til þess er
það of blautt, kalt, illa lyktandi
og erfitt.
Það sagði mér að vísu einu
sinni gömul kona, að öll vel unnin
störf væru jafn mikils virði.
(Millifyrirsagnir Þjv.).
Erindi flutt á aðalfundi kjördœmisráðs AB á Austurlandi
Endurskinsmerki
Rauði krossinn
kaupir100þús.
Stjórn Rauða Kross íslands
hefur ákveðið að festa kaup á eitt
hundrað þúsund endur-
skinsmerkjum og veðrur mestum
hluta þeirra dreift ókeypis til
skólabarna.
Þessi endurskinsmerki sem
væntanleg eru til landsins á næstu
dögum, eru talin þau bestu sem
völ er á og þau fullnægja að sjálf-
sögðu öllum þeim skilyrðum sem
umferðaryfirvöld gera til slíkra
merkja.
Endurskin þessara merkja er
meira en þekkst hefur hér á landi
til þessa.
Rauði krossinn og Umferðar-
ráð munu hafa samvinnu um
dreifíngu merkjanna og ennfrem-
ur verða gefnir út bæklingar með
upplýsingum um rétta notkun
þeirra og hafður verður uppi
áróður um notkun þeirra, bæði
meðal barna, unglinga og ekki
síður fullorðinna. - Því við verð-
um að geta treyst fullorðna fólk-
inu í umferðinni.
Föstudagur 11. október 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13