Þjóðviljinn - 04.05.1986, Síða 17

________________LEIÐARASÍÐA___________
Vaðið í villu og svíma
Ferskur í gáma - það er framtíðin
í kjölfar þeirrar umræðu um
útflutning á ferskum fiski, sem
Þjóðviljinn opnaði í vetur er leið
eftir för tíðindamanns blaðsins til
v-þýskrafiskihafna, hafaorðið
umræður í blöðum um málið ekki
síst vegna stór vaxandi ferskf isks
útflutnings í gámum á vertíðinni.
Því miður hafa þær umræður
allar farið inná innihaldslaust
frjálshyggju kjaftæði um það
hvort útgerðarmenn eigi að fá að
græða í friði eða hvort
fiskvinnslan í landi á að fá að
græða. Meira aðsegjaforingi
útgerðarmanna Kristján
Ragnarsson stóðst ekki
freistinguna um að fara inná
þessa braut í skrifum sínum f
Morgunblaðið um síðustu helgi.
Fréttaskýring sú sem
Morgunblaðið var þá með um
málið var byggð á þessu sama
og auðvitað stóð blaðið væklandi
á milli útgerðarmanna og
fiskverkenda og vildi hvorugan
hópinnstyggja. Dagblaðið
skrifaði í vikunni leiðara um málið
og var við sama heygarðshornið.
Alvarlegt mál
Hér er um að ræða miklu alvar-
legra mál fyrir okkur íslendinga
en svo að blanda eigi frjálshyggju
kjaftæði inní það. Málið snýst alls
ekkert um það hvort einhver út-
gerðarmaður græðir meira eða
minna á því að selja ferskan fisk
út í gámum. Málið snýst einfald-
lega um fjárhagslega framtíð
þessarar þjóðar sem lifir nær ein-
göngu á sjávarafurðum.
Fram hjá því verður ekki horft
að útflutningur á ferskum fiski er
það sem koma skal og hvort sem
okkur líkar það betur eða verr.
Sú aðferð að frysta fisk og selja
hann þannig út var besta
geymsluaðferð síns tíma. Það
þýddi aftur á móti ekki að fólk
tæki frystan fisk fram yfir fersk-
an. Auðvitað hafa allir alltaf vilj-
að fá ferskan fisk ef það er hægt.
Við þekkjum það best á sjálfum
okkur íslendingum. Hver kaupir
frosinn fisk ef hann getur fengið
nýjan? Enginn. Þegar frysting
hófst var ekki til tækni að flytja
fisk út ferskan og þess vegna sætti
fólk, sem vildi borða fisk, sig við
frosinn fisk, um annað var ekki
að ræða.
Nú aftur á móti er komin til
sögunnar tækni, sem gerir það
kleift að flytja ferskan fisk hvert
sem er. í gámum með skipum á
styttri leiðum, en með flugi lengri
leiðirnar. Þar af leiðir að fisk-
neytendur vilja fá sinn fisk fersk-
an og eru tilbúnir að greiða miklu
hærra verð fyrir hann en frosinn.
Þessu verðum við að bregðast við
íslendingar og svara kalli tímans.
En því er þetta svo alvarlegt
mál fyrir okkur að miljarða fjár-
festing liggur í frystihúsum og
tækjum um allt land, sem gætu
orðið óþörf ef ekki verður rétt
brugðist við.
Að berja
hausnum við stein
Því miður hafa forráðamenn
fiskvinnslunnar barið hausnum
við stein og neitað að trúa því að
gámaútflutningur og neysla á
ferskum fiski væri það sem koma
skal. Og einmitt þess vegna hefur
verið haldið áfram með bundið
fyrir augun.
Svo gerist það á síðasta ári að
læknar uppgötva að þeir sem
borða fisk eru í minni hættu en
kjötætur að fá ýmsa blóð- og
hjartasjúkdóma, sem hvað harð-
ast leika mannkynið um þessar
mundir. Þeir sendu út, og eru enn
að senda út, áskoranir til fólks
um að auka fiskneyslu sína. Þetta
hefur hrifið og margir sem lítt
hafa verið hrifnir af fiskneyslu
borða nú fisk. Því eykst fisk-
neysla stórum um allan heim og
þeim mun meira sem aukin tækni
gerir það mögulegt að fá ferskan
fisk í stað frosins.
Meira að segja eykst fiskneysla
nú í Bandaríkjunum, en þar hef-
ur hún verið afar lítil. Talið er að
á milli 1% og 2% þjóðarinnar séu
fiskneytendur. Menn mega ekki
blanda því saman við sölu SH og
SÍS á fiski til Bandaríkjanna og
neyslu almennings á fiski. Megn-
ið af þeim frosna fiski sem við og
aðrar þjóðir selja til Bandaríkj-
anna fer í mötuneyti fangelsa og
skóla og á skyndibitastaði. Fros-
inn fiskur frá íslandi liggur ekki
frammi í alvöru fiskverslunum.
En nú, þegar fiskneysla almenn-
ings þar vestra, sem annarsstað-
ar, eykst, kemur upp krafa frá
fólki um ferskan fisk. Það er stutt
í það að mikill og góður markað-
ur opnist fyrir alvöru í Bandaríkj-
unum fyrir ferskan fisk. En þá
verðum við líka að gera okkur
grein fyrir því, að ekki þýðir að
bjóða á þeim dauðhreinsaða mat-
vælamarkaði annað en úrvalsvör-
ur. Sú tilraun sem gerð var með
útflutning á ferskum karfa til
Bandaríkjanna fór útum þúfur að
mestu vegna óvandvirkni. Það er
ekki sama hvort verið er að selja
fólki fisk, sem veit hvað fiskur er.
Veit að hann hefur bæði bein og
roð eða þeim sem ekkert veit um
fisk og má ekki sjá kusk á flakinu.
Viðurkennum
staðreyndir
Útflutningur á ferskum fiski er
hafinn, tækni sem gerir það
mögulegt er fyrir hendi og á eftir
að taka framförum. Þessar stað-
reyndir verðum við að viður-
kenna og snúast rétt við þeim. í
veði er miljarða fjárfesting í fryst-
ihúsum landsins. En hvernig get-
um við brugðist rétt við? Stór
spurning sem erfitt er að svara til
hlítar.
Nú um stundir er 18% tollur á
ferskum flökum til EBE land-
anna en 3% eða 4% á slægðum
fiski. Ef hægt er og að því verður
að fara að vinna, að fá tollana á
flökum lækkaða, þá má hugsa sér
að hægt sé að nýta frystihúsin til
að flaka fisk og senda flökin fersk
út í gámum. Það er einnig hægt að
hugsa sér að vinna þar tilbúna
sjávarrétti og flytja út, því margir
vilja fá fisk þannig í búðum.
Annað stórt vandamál er
atvinna þeirra þúsunda manna
sem hafa atvinnu sína í frystihús-
um. Ef ekki á að koma til stór-
fellds atvinnuleysis hjá fiskverk-
unarfólki á komandi árum, verð-
ur að snúast gegn þessum vanda
strax og það er hægt. Frjálshyg-
gju kjaftæði um hver á að græða
og hver ekki á þessum breyting-
um verður að eyða og ræða málið
af alvöru.
Uppsprengt fiskverð
Nú, þegar þessi ferskfiskþróun
er á byrjunarstigi ef svo má segja
er verðið í Bretlandi og V-
Þýskalandi mjög hátt. Menn tala
um helmingi hærra verð en fisk-
kaupendur hér heima greiða.
Menn þekkja núorðið líka sveifl-
urnar á mörkuðunum. Verðið er
fljótt að lækka þegar mikið berst
að. Það er því alveg ljóst að það
verð sem nú heldur mönnum
uppí skýjunum er heldur ekki til
frambúðar. Eftir því sem flutn-
ingatækninni fleygir fram og
framboð á ferskum fiski eykst,
lækkar verðið þótt það fari að
sjálfsögðu aldrei niður í það
smánarverð sem fiskkaupendur
hafa komist upp með að greiða
sjómönnum hér á landi til þessa.
En þessi þróun verður ekki
stöðvuð og þess vegna er
nauðsynlegt fyrir okkur íslend-
inga að snúast þegar við þeim
mikla vanda hér innanlands sem
ferskfiskútflutningurinn mun
valda. Sá vandi kemur margfald-
ur í bakið á okkur ef við bregð-
umst ekki rétt við strax. Frjáls-
hyggjugrautur á ekkert erindi
inní þá umræðu eða framkvæmd-
ir, sem framkvæma verður til
lausnar vandanum. -S.dór
LEIÐARI
ekki augunum
Lokum
Sú þróun, sem hafin er, aö flytja ferskan fisk
út í gámum verður ekki stöövuö. Hvar sem er í
heiminum vill fólk frekar ferskan fisk en frosinn.
Frysting var bylting varðandi geymslumögu-
leika á sínum tíma. Nú er komin fram ný tækni
sem gerir það mögulegt aö flytja ferskan fisk
óskemmdan langar leiðir. Sá mikli verðmunur,
sem er á ferskum fiski og frystum flytur okkur
heim sanninn um að þetta er það sem koma
skal, það sem tekur við af frystingunni. Þessi
breyting setur okkur íslendinga í mikinn vanda.
Um allt land hefur á síðustu áratugum verið lagt
í miljarða fjárfestingu við að byggja upp
fullkomin frystihús sem veitt hafa þúsundum
manna atvinnu og verið aðal lífæðin í þorpunum
umhverfis landið. Nú kann þetta að breytast.
Sú breyting skapar vanda sem ekki verður
undan vikist að leysa. Það versta sem fyrir gæti
komið væri ef menn berðu höfðinu við stein og
neituðu að horfast í augu við staðreyndir.
Segðu sem svo: ferskfiskútflutningur er tísku-
fyrirbæri. Sú umræða sem hefur átt sér stað í
málgögnum Sjálfstæðisflokksins, Morgunblað-
inu og DV hefur byggt á frjálshyggju málæði,
fullkomlega marklausu. Málið snýst alls ekki um
það hvort útgerðarmaðurinn græðir á gámaút-
flutningi eða fiskverkandinn á því að frysta. Mál-
ið snýst einfaldlega um það hvernig við getum
snúist við þeirri þróun sem hafin er og halda
mun áfram.
Á það hefur verið bent að tollur á ferskum
flökum sé það hár í löndum Efnahagsbanda-
lagsins að útflutningur þeirra sé nær útilokaður.
Aftur á móti er tollur af slægðum fiski lágur, og
því hagstætt að selja hann á Evrópumarkaði.
Það er því Ijóst að eitt af því sem byrja verður á
er að fá tolla af flökum lækkaða niður í það sem
þeir eru af slægðum fiski. Ef það tekst væri
miklu bjargað. Þar með opnaðist sá möguleiki
að flaka fisk í frystihúsunum hér á landi og flytja
flökin út fersk í gámum. Fersk flök eru verðmeiri
en heill fiskur. Þar með væri atvinna þess fólks
sem nú vinnur í frystihúsum landsins tryggð.
Verð á ferskum fiski hefur verið mjög hátt
bæði í Bretlandi og V-Þýskalandi frá því gáma-
útflutningur hófst. Útgerðarmenn og sjómenn
hafa haft gott uppúr því að flytja fiskinn í gámum
á þessa markaði. Vonandi skynja menn að
þetta háa verð mun ekki haldast þegar fram-
boðið eykst. Það er deginum Ijósara að verðið
mun lækka mjög, en aftur á móti mun það verða
hærra en það lága verð sem fiskkaupendur á
íslandi hafa komist upp með að greiða sjó-
mönnum.
Héðan af snýst þetta mál heldur ekki fyrst og
fremst um verð, heldur það að fólk vill férskan
mat frekar en frystan. Þetta getur hver maður
séð með því að líta í eigin barm. Hver vill ekki
frekar nýja ýsu en frosna? Hver vill ekki frekar
nýtt ferskt grænmeti en frosið? Búast má við að
með aukinni flutningatækni á ferskum mat legg-
ist frysting matvæla að miklum hluta til niður.
Við þessari þróun verðum við íslendingar að
snúast strax, alveg burt séð frá því hver græðir
og hver tapar. Við megum ekki bíða uns þetta
kemur í bakið á okkur ellegar loka augunum fyrir
þróuninni og kalla hana stundarfyrirbæri.
Því er það nauðsyn að halda fáviskutali frjáls-
hyggjumanna utan við þá umræðu sem
nauðsynleg er um málið og síðan þær fram-
kvæmdir og athafnir sem fylgja verða í kjölfarið.
Hér er um að ræða sjálft fjöregg þessarar þjóð-
ar, sjávarútveginn sem við munum lifa á um
langa ókomna framtíð.
-S.dór
Sunnudagur 4. maí 1986 ÞJÓSVILJINN - SÍÐA 17