Þjóðviljinn - 06.09.1987, Blaðsíða 24

Vörpulegir amerískír dátar með franskar ungmeyjar í fanginu: Innrás enskunnar á lendur franskrar tungu valda mörgum þungum áhyggjum. En gaerunum á myndinni stendur líklega á sama....
FRAKKAR í stríði við
erlend tökuorð
Menn þó ekki ó einu máli um hœttuna
Dóttir JacquesChiracsfor-
sætisráðherra Frakklands
hefur áhyggjur af því að faðir
hennar hafi ekki rétt „look“ og
sé ekki nógu „cool“, þegar
hann er að halda ræðu um
framtíð franskrar tungu á
leiðtogafundi frönskumæl-
andi landa í Quebec. Sagði
hún blaðamönnum fransks
vikurits, að vegna íhaldssemi
hans í klæðaburði kynni hann
að fárangt„look“, þannigað
það skaðaði það, sem að-
stoðarmenn hans kynnu að
kalla „le marketing" forsætis-
ráðherra.
Það að stúlkukindin skuli tjá
áhyggjurnar af útliti föður síns á
hálfgildings ensku er ekkert ein-
stakt fyrirbæri. Þessi innrás en-
skra tökuorða inn í franska
tungu, sem hefur skapað þann
frönskustíl, sem Frakkar sjálfir
kalla „franglais" eða „frensku",
hefur mjög farið í taugarnar á
frönskum stjórnvöldum og hrein-
tungumönnum, sem hafa einnig
áhyggjur af því að tungu Moliéres
sé að hnigna sem alþjóðamáli.
Hvað sem fulltrúar Frakklands
segja á leiðtogafundi 41 frön-
skumælandi þjóðar sem hófst í
Quebec um miðja vikuna, eru all-
ar horfur á að þessi þróun haldi
áfram. Ensk tökuorð smeygja sér
lymskulega inn í fjölmörg svið
fransks þjóðlífs, auglýsingar, út-
varp, viðskipti og stjórnmál.
Nýjasta sjónvarpsstöð Frakk-
lands, sem kölluð er „La cinq“
eða „fimmta stöðin“ hóf nýlega
auglýsingaherferð með vígorðinu
„Cinq you la 5“, en það er merk-
ingarlaust að öðru leyti en því að
verið er að leika sér með franska
framburðinn á ensku þakkarorð-
unum „thank you“. Þegar yfir-
menn fyrirtækisins koma saman
til að ræða nýjar hugmyndir um
viðskipti, halda þeir „brain trust“
til að ræða „business". Jafnvel
sjálfskipaðir verðir franskrar
menningarhefðar eins og Jean-
Marie Le Pen, leiðtogi hægri
öfgaflokksins „þjóðarfylkingar-
innar“ sleppur ekki. Nýlega bjó
hann til orðið „melting-potisme"
yfir skoðanir þeirra, sem eru and-
vígir þeirri stefnu hans að tak-
marka beri aðflutning útlendjnga
til Frakklands. Er það leikur með
enska hugtakið „melting-pot“,
eða „bræðslupottur“, sem einu
sinni var notað um Bandaríkin,
vegna þess að talið var -að þar
rynnu öll þjóðabrot saman.
Micheline Faure, formaður
samtaka sem berjast gegn þessari
innrás enskunnar í franska tungu,
sagði: „Við erum að glata auð-
legð tungunnar. Fjölmiðlar og
auglýsendur hella yfir menn út-
lendum orðum sem þeir hafa
enga þörf fyrir.“ Samtök hennar
„Neytendasamtök franskrar
tungu“ hafa dregið fyrirtæki fyrir
rétt fyrir að brjóta lög frá 1975,
sem mæla svo fyrir að nota beri
franska tungu opinberlega í
Frakklandi. Þannig var skyndi-
bitastaður einn sektaður fyrir að
selja ostaborgara undir nafninu
„big Cheese" og kaffi undir nafn-
inu „coffee drink“. Flugfélagið
Trans World Airlines var ákært
fyrir að nota brottfararspjöld,
þar sem textinn var eingöngu á
ensku.
Stjórnvöld Frakklands grípa
stundum inn í, minnug fyrri dýrð-
ar frönskunnar, sem var sam-
eiginlegt tungumál fyrir
rússneska aðalsmenn og kom-
múnista í Asíu, en árangurinn er
ekki alltaf í samræmi við erfiðið. í
fyrra lét menningarmálaráðu-
neytið þau boð út ganga, að sjón-
varpsstöðvar skyldu ekki sýna er-
lend popptónlistarmyndbönd
nema með frönskum texta, og í
opinberum útvarpsstöðvum
skyldi yfir helmingur dægurlaga-
tónlistar vera á frönsku. Yfir-
menn hljómplötufyrirtækja
sögðu að flestir popptextar væru
rugl og merkingarleysa á hvaða
máli sem þeir væru, og hefur
þessum boðum lítið verið hlýtt.
En margir sérfræðingar halda
því fram að frönsk tunga sé ekki í
neinni hættu. „Erlend áhrif ógna
frönsku ekki á neinn hátt,“ segir
hinn kunni málvísindamaður
Claude Hagege. „Grundvallar-
orðaforðinn hefur ekki spillst á
neinn hátt, og framburðurinn
hefur ekki látið undan. Við ber-
um „parking“ fram með alger-
lega frönskum hætti. Það er þó
enn mikilvægara að málfræði,
setningafræði og orðaröð hafa
alls ekki breyst á neinn hátt.“
Frakkar láta sér ekki nægja að
bera ensk orð fram upp á fransk-
an máta, heldur nota þeir þau oft
á þann hátt að það er enskumæl-
andi mönnum alveg framandi.
í fremstu víglínu í baráttunm
fyrir velferð franskrar tungu er
franska akademían, sem Richeli-
eu kardínáli setti á stofn árið 1635
og fjörutíu menn eiga sæti í. Hlut-
verk hennar er að semja orðabók
fyrir frönsku og reka burt óþörf
tökuorð með því að finna frönsk
orð í staðinn. En ýmsir félagar
hennar vísa á bug óttanum við að
erlend áhrif spilli tungunni. „Orð
verða að ferðast eins og fólk“
segir Jean d’Ormesson, skáld-
sagnahöfundur og akademíufé-
lagi. „Menn eiga ekki að vera
hræddir við að segja „week-end“
og „parking“. Það sem skiptir
máli er að orð fari milii manna.
Það er ævintýra-andi sem mun
bjarga franskri tungu en ekki
íhalds-andi.“
OPIÐ mánudaga
til föstudaga kl. 10-18=30
Laugaidaga kl. 10-16
Húsi verslunarinnar, Kringlunni 7