Þjóðviljinn - 13.04.1988, Blaðsíða 4
LEIÐARI
KLIPPT OG SKORIf)
Kátamaskína
Auglýsingar frá stjórnarráðinu hafa verið allfyrirferðarmiklar í
dagblöðum að undanförnu. Það er annars vegar Jón Baldvin
Hanníbalsson fjármálaráðherra og hins vegar Jón Sigurðsson
viðskiptaráðherra sem hafa staðið fyrir áberandi auglýsingaher-
ferð. Þar sem um ráðherra Alþýðuflokksins er að ræða hefur það
vakið mikla athygli að auglýsingastofan Kátamaskína hefur séð
um gerð auglýsinganna og stjórnað herferðinni. Þetta er einmitt
sú auglýsingastofa sem sá um áróður fyrir Alþýðuflokkinn fyrir
síðustu kosningar og má ugglaust deila um hvort uppskeran var
þá eins og til var sáð.
Það eru einkum tveir aðilar sem gagnrýnt hafa þessar auglýs-
ingar krataráðherranna, Verslunarráðið og Alþýðubandalagið.
Hér ber nokkuð nýrra við því að það er ekki oft að þessir aðilar eru
sammála. Það eru auglýsingar Jóns Baldvins Hanníbalssonar
fjármálaráðherra um skattastefnuna sem einkum þykja fara yfir
strikið og vera keimlíkari pólitískum áróðri en upplýsingum fyrir
almenning.
Um miðjan síðasta mánuð spurði Verslunarráðið hvar draga
ætti mörkin í slíkum málum en taldi jafnframt Ijóst að fjármálaráð-
herrann væri kominn yfir þau. Ætti kannski landbúnaðarráðherra
að auglýsa ágæti búvörulaganna sem vakið hafa gífurlegar deilur
meðal þjóðarinnar og væri eðlilegt að sjávarútvegsráðherra eyddi
tugum miljóna í að auglýsa kosti kvótakerfisins vegna þess að um
það eru deiidar meiningar og andstæðingar þess hafa verið dug-
legir við að skrifa í blöð?
Rétt fyrir síðustu mánaðamót vakti þingflokkur Alþýðubanda-
lagsins athygli á að verið væri að birta auglýsingar frá fjármála-
ráðuneytinu þar sem fluttur væri áróður fyrir skattastefnu ríkis-
stjórnarinnar og Alþýðuflokksins, einkum matarskattinum. Taldi
þingflokkurinn einsýnt að um væri að ræða áróður fyrir umdeildri
pólitískri stefnu. Skattar væru lagðir á landsmenn til að standa
undir margsvíslegri þjónustu en ekki til að kosta áróður ríkisstjórn-
ar eða einstakra pólitískra flokka. Eðlilegast væri því að Alþýðu-
flokkurinn greiddi úr eigin sjóðum kostnað vegna þessara auglýs-
inaa.
I síðasta sunnudagsblaði Þjóðviljans birtist grein um þessi mál
eftir formann Alþýðubandalagsins, Ólaf Ragnar Grímsson. Benti
hann m.a. á tengsl auglýsingastofunnar Kátumaskínu við Alþýð-
uflokkinn. Sú auglýsingastofa, sem nú annast auglýsingagerð
fyrir krataráðherra, hefði séð um að auglýsa Alþýðuflokkinn fyrir
síðustu kosningar.
Kátamaskína hefur fundið sig tilknúna til að upplýsa hér í blað-
inu að Alþýðuflokkurinn sé búinn að greiða reikninginn fyrir kosn-
ingaauglýsingarnar. Og fjármálaráðherra hefur komið fram í sjón-
varpi og sagt að það sé skylda hans að upplýsa almenning um
hvað sé að gerast. Þess vegna sé eðiilegt að hann haldi áfram að
auglýsa. Virðist mega skilja orð hans sem svo, að ekkert sé því til
fyrirstöðu að Kátamaskína sjái um framkvæmdina.
Fyrir kosningar lét Alþýðuflokkurinn stundum hátt og krafðist
þess að ýmiss konar spilling væri upprætt. Meðan Bandalag
Jafnaðarmanna, sem sameinaðist Alþýðuflokknum fyrir síðustu
kosningar, var og hét, bar oft mest á því vegna háværrar en ekki
alltaf markvissrar kröfugerðar um að grafist yrði fyrri rætur hvers
konar spillingar og komið í veg fyrir að pólitíkusar gætu leikið sér
með almanna fé.
Nú er öldin önnur og það er rífandi gangur á kátu maskínunni.
Hún snýst sanrt
Það kemur ekki svo mjög á óvart að borgaryfirvöld í Reykjavík
ætla að halda því til streitu að byggja umdeilt ráðhús á umdeildum
stað. Með gífuryrðum hefur borgarstjórinn sett pólitíska framtíð
sína að veði í því máli.
Hitt vekur meiri furðu að ekki virðist heldur eiga að draga í land
með þá fáránlegu hugmynd að leggja á þenslutímum stórfé í
veitingahús sem snarsnýst uppi á heitavatnsgeymunum í Öskju-
hlíð. Samkvæmt fyrstu áætlunum á það að kosta meira en hálfan
miljarð króna.
Eru Reykvíkingar í vandræðum með að koma peningum í lóg?
OP
Sósíalisma og
ekkert múður
Hér í blaðinu var í gær
skrifað um Arthur Scargill,
formann breskra kolanámu-
manna ,sem áttu fyrir þrem
árum í einhverju harðasta
og lengsta verkfalli sem
sögur fara af í Evrópu á
síðari árum. Scargill er
langþreyttur á íhaldsstjórn-
inni sem vonlegt er og hann
hefur sín svör við henni á
reiðum höndum. Hann segir
m.a.:
„Það verður ekki nein
lausn fundin á kreppunni
meðan kapítalisminn er enn
við lýði. Markmið okkar
getur ekki verið annað en að
kollvarpa spilltu og úrsér-
gengnu efnahagskerfi og
byggja upp sósíalískt samfé-
lag sem er byggt á sameign
framleiðslufyrirtækjanna og
jafnri og réttlátri dreifingu
lífsgæða."
Þetta er klárt og kvitt. Og
óneitanlega er það hressileg
tilbreyting að heyra eftir
langa mæði í manni sem er
ekki banginn við að hvetja
til þess að menn velti í rústir
og byggi á ný - eitthvað allt
annað. Eins þótt menn séu
minntir á það úr öllum átt-
um, að það er ekki einfalt
mál að „byggja upp sósíal-
ískt samfélag" - þú slátrar
nokkrum vandkvæðum kap-
ítalismans og uppskerð
önnur í staðinn. Eða eins og
Bertolt Brecht sagði um
kommúnismann í frægu
kvæði:
Hann er hið einfalda
sem erfitt er að fram-
kvæma
Ef við
reynum sjálf...
Og eitt af því sem er ein-
falt og um leið flókið er það
sem Arthur Scargill kallar
„sameign framleiðslutækj-
anna“. Ýmsirnývinstri-
menn hafa á liðnum árum og
áratugum reynt að blása lífi í
þá hugsjón með því að
leggja áherslu á að þeir
meini þá ekki þjóðnýtingu í
formi ríkisfyrirtækja (sem
sumir góðir menn hafa kall-
að „pósthússósíalisma"). Né
heldur sovéska allsherjar-
miðstýringu, sem reynist
afar svifasein í að bregðast
við þörfum fólks. Þess í stað
hafa verið á kreiki með ýms-
um hætti hugmyndir um
framleiðslusamvinnufélög
eða eitthvað í þá veru: fyrir-
tækin eru eigna þeirra sem
við þau starfa og hver og
einn nýtur þá góðs af vel-
gengni þeirra - og tekur á sig
nokkurn skell þegar í móti
blæs.
Slík fyrirtæki hafa til orð-
ið hér og þar - í Bretlandi,
Ítalíu, Frakklandi og víðar.
Bæði að frumkvæði manna
sem svipað hugsuðu og vildu
prófa eitthvað nýtt. Eða sem
nauðvörn fólks, t.d. í litlum
plássum, sem sá fram á það
að eina fyrirtækið sem um
munaði í bænum var að
leggja upp laupana: þá var
ekki um annað að ræða en
starfsfólkið reyndi að reka
það áfram á eigin ábyrgð.
Margt fróðlegt og jákvætt
hefur til orðið í þessari
reynslu, en það verður því
miður að segjast eins og er,
að of mörg slíkra fy rirtækj a
hafa orðið skammlíf. Sum-
part er þar um að kenna
fjandsamlegum
stjórnvöldum, sem ekki
vildu að slík fordæmi
breiddu úr sér, og neituðu
sameignarfyrirtækj unum
um lánafyrirgreiðslu og
fleira. En í öðrum dæmum
sigldu tilraunirnar í strand
vegna þess að fólkinu fannst
einhvernveginn svo flókið
og erfitt og tímafrekt að
„vera sjálfs sinn herra“. Og
enn fleira hangir á þeirri
spýtu.
Þörfin fyrir
sameiginlegan
óvin
í grein eftir Ejvind Lar-
sen, sem starfar við danska
blaðið Information, sem í
vinstrisveiflu komst í eigu
starfsmanna þess og var rek-
ið undirmerkjum
jafnlaunastefnu og sjálfs-
stjórnar, segir frá aðalfundi
starfsmanna svosem tveim
árum eftir að sameignarlýð-
ræðið var upp tekið. Þar
gekk mikið á. Eigendur
blaðsins, sem um leið voru
launþegar þess, deildu hart
um j afnlaunastefnuna og
jafnrétti milli faglærðra og
ófaglærðra, kvenna og
karla. Og þá, segir Ejvind
Larsen „stakk einn af með-
eigendum mínum upp á því
að við seldum Verslunar-
bankanum heila draslið aft-
ur, til að við fengjum aftur
kapítalista sem við gætum
haft samstöðu um að berj ast
við“.
Enginn veit hvað átt hefur
fyrr en misst hefur, sögðu
þeir sem settu andskotann
inn ííslensku Sálmabókina,
eftir að hann hafði verið rit-
skoðaður út úr einni útgáfu
hennar.
En í fullri alvöru; Ejvind
Larsen minnir á merkilegan
hlut sem ekki er hægt að
hoppa yfir í kæruleysi. Það
er í rauninni mikil freisting
að eiga sér sameiginlegan
óvin í k j aramálum,
mönnum óarein-
hvernveginn við því að eiga
sj álfir að taka þátt í því að
raga og meta störf sín og fé-
laga sinna - að maður ekki
tali nú um ósköp eins og þau
að vera í starfsmannanefnd
sem á að velja þá sem segja
verður upp. Þetta er reynsla
sem þekkist vel t. d. í starfs-
mannaráðum verksmiðja í
Júgóslavíu og reyndar víðar.
Og gleymum því ekki
heldur, að vitanlega situr
það mjög fast í vitund verka-
fólks að sumum sé eins og
ætlað að stjórna en öðrum
að hlýða skipunum - það er
ekki ánægjulegt, síður en
svo, en það getur verið þægi-
legt og það er að minnsta
kosti ekkert háskalega
óvenjulegt við það.
Það er nú svo. En allt um
það: það var ánægjulegt að
heyra aftur í Arthur karlin-
um Scargill, maður var að
halda að hin beisku eftirmál
kolanámuverkfallsins mikla
hefðu lagt hann endanlega
að velli. En hann lifir sem-
sagt enn og það er til hins
betra. Meðal annars vegna
þess, að þótt það sé erfiður
róður til „sameignar á fyrir-
tækjum“, þá er það víst, að
sósíalistar hvar í landi sem
þeireru komast ekki hjáþví
að eiga sín svör í því máli,
sína forvitni og lifandi til-
raunavilja- ef þeir vilja á
annað borð raska hinni sjálf-
umglöðu ró kapítalista á
okkardögum.
ÁB
þlÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýöshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppé.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, Kristófer Svavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson.TómasTómasson, Porfinnurómarsson(íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitsteiknarar: GarðarSigvaldason, MargrétMagnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Augiýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: HannaÓlafsdóttir, SigríðurKristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsia, ritstjórn:
Síðumula 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljanshf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð:70kr.
Áskriftarverð á mánuði: 700 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 13. apríl 1988