Þjóðviljinn - 06.01.1989, Side 16

Persónulega ábyrgi
Dr. Christian Roth var þrítugur tímamóta-
áriö 1968, þegar ungmenni um alla Evr-
ópu stóðu og börðust á götum úti við ríkis-
valdið og hippamenningin blómstraði.
Hann var þó ekki einn þeirra sem boðuðu
báknið burt með róttækum aðferðum held-
ur hafði hann þá þegar hafið störf fyrir
ÍAIusuisse í bænum Singen. Hann segir að
áhugi sinn á umhverfisvernd sé ekki
sprottinn upp úráhugamálum ‘68 kynslóð-
arinnar heldur hafi hann þegaröðlast þann
áhuga á uppvaxtarárum sínum, en hann
bjó þá í smáþorpi um 25 kílómetra utan við
Munchen. í dag er hann forstjóri ÍSAL og
vinnur nú markvisst að breyttri ímynd fyrir-
tækisins á flestum sviðum. Hann viður-
kennir þó að þær breytingar varðandi um-
hverfisverndun sem hann vinni núna að
séu ekki aðeins hans eigin áhuga að
þakka, heldur sé hér um breytta stefnu að
ræða hjá móðurfyrirtækinu, Alusuisse.
„Ég lít ekki á það sem mótsögn
heldur sem hlutverk nútíma
stjórnanda að taka tillit til um-
hverfismála. Nú hefur t.d. verið
ákveðið að setja þekjur á 40 ker í
kerskálanum fyrir 1. október
1989 og er kostnaður áætlaður
um 2 miljónir svissneskra franka
64,6 miljónir króna. Einnig á að
endurnýja matara fyrir kerin.
Þessu verki fyrir öll 320 kerin á að
vera lokið 1992 og hefur kostnað-
ur verið áætlaður samtals um 20
miljónir svissnenskra franka, eða
um 650 miljónir króna. Eftir að
það hefúr verið gert erum við
sannfærðir um að það verði ekki
um frekari mengunarvandamál
að ræða vegna keranna.
Þá verða allir nýir bílar sem ísal
mun kaupa og nota verða búnir
sérstökum búnaði til að koma í
veg fyrir mengun. Bannað verður
að skilja bíla og vinnuvélar eftir í
gangi og ætlunin er jafnframt að
kaupa fleiri rafmagnsbíla. Þá
mun fyrirtækið í framtíðinni í
auknum mæli notast við endur-
unninn pappír og á stefnuskránni
er að kaupa aðeins timbur sem
ræktað er á norðlægum slóðum.
Við munum ekki notast við timb-
ur í innréttingar eða annað sem
vex í suðlægum hitabeltis-
skógum, enda stafar mannkyninu
hætta af eyðingu regnskóganna.
Við ætlum að græða upp næsta
umhverfi verksmiðjunnar, efna
til samkeppni meðal listamanna
um að mála hana að utan og auk
þess höfum við í huga að gera upp
Íítinn sumarbústað hér í nágrenn-
innu, sem Hafnarfjarðarbær gæti
síðan lánað til listamanna. Þá
höfum við reynt að finna leiðir til
að endurvinna allt sorp sem til
fellur, timbur og pappír og ætlum
að gera tilraunir með endurvinns-
lu goss og bjórdósa úr áli. Þessar
breytingar kosta okkur ekki
Við kaupum
rafmagnsbíla,
endurunninn pappír,
og aðeins timbur f rá
Norður-Evrópu.
Regnskógar heimsins
eru í hættu
mikið, en eru hluti af hugmynd-
um okkar um umhverfisvernd."
Nú hefur þú gagnrýnt, þó á
óbeinan hátt sé, stefnu fyrirrenn-
ara þinna með því að benda á
nauðsyn þess að bæta samskipti
milli starfsmanna og stjórnenda
Isal, með því að viðurkenna að
mengun hafí farið úr böndunum
og með því að standa fyrir mann-
abreytingum í stjórn fyrirtækis-
ins. Var stjórn fyrirtækisins í
molum þegar þú tókst við?
„Ég þekki aðstæður hjá ísal á
síðustu árum lítið. Breytingar eru
í mínum augum ekki gagnrýni.
En það má segja að ég vilji breyta
þeirri fmynd sem fyrirtækið hefur
haft og bæta samskipti við starfs-
menn, það er bráðnauðsynlegt.
Reksturinn hér er þess eðlis að
hann þolir mjög illa vinnustöðv-
un eða að starfsmenn hægi á vinn-
unni eins og gerst hefur. Vegna
þess að við vinnum með bráðið
ál, tæki það a.m.k. þrjá mánuði
að koma rekstrinum af stað aftur
með mjög miklum tilkostnaði, ef
hann stöðvaðist alveg. Vinnu-
stöðvanir og aðrar skyldar að-
gerðir eru helsta vandamálið sem
við eigum við að glíma á íslandi í
samanburði við meginland Evr-
ópu. Ástæður þessa held ég geti
verið að fólk hér samsami
hagsmuni sína ekki jafnmikið
með fyrirtækinu og erlendis og
svo óttast fólk hér heldur ekki
atvinnuleysi. Það finnur vinnu
annars staðar. Þetta setur verka-
menn ísal í mjög sterka stöðu
gagnvart fyrirtækinu, en setur
Munum ekki vefengja
mengunarreglugerð
Hollustuverndar
þeim um leið ábyrgð á herðar.
Umhverfismálin þarf að bæta og
svo þarf að ná settu framleiðslu-
marki, 85 þúsund tonnumf
Þessa dagana er Hollustuvernd
ríkisins að leggja síðustu hönd á
gerð reglugerðar um mengunar-
varnir vegna ísals, sem taka á mið
af íslenskum stöðlum um meng-
un. Munuð þið hlíta þessari
reglugerð eða áskiljið þið ykkur
áfram rétt til að visa málinu til
gerðardóms, eins og samkomu-
lagið frá 1966 gerir ráð fyrir?
„Ég get ekki ímyndað mér að
við þurfum að skjóta málinu til
gerðardóms. Við höfum átt mjög
gdtt samstarf við iðnaðarráðu-
neytið og heilbrigðisráðuneytið
og án efa eigum við eftir að komst
að samkomulagi. Hins vegar
skilst mér að iðnðarráðuneytið
hafi komist að þeirri niðurstöðu
að þessar reglur tengist ekki
spumingunni um starfsleyfi fyrir
verksmiðjuna, það hafi verið af-
greitt í stofnsamningnum 1966.
En nú eru til sambærilegar ál-
verksmiðjur í Evrópu í eigu Alus-
uisse sem sumar hverjar hafa
mun betri mengunarvarnir en
Straumsvík?
„Já, það er satt, t.d. í Essen og
Steg í Sviss. Þær hafa fullkomnari
þekjubúnað á kerjum heldur en
Straumsvík, en það helgast af því
að búnaðurinn hér er eldri og
þess vegna ófullkomnari. í þess-
um tveimur verksmiðjum em
gerðar mun strangari kröfur en
hér, en í Essen t.d. var fjárfest í
mengunarbúnaði fyrir 112 milj-
ónir vestur þýskra marka, en hér
hefur verið fjárfest fyrir 80 milj-
ónir marka sem er hlutfallslega
jafnmikið og í Essen miðað við
stærð verksmiðja. En helmingur
fjárfestingarinnar vegna meng-
unarbúnaðarins í Essen var borg-
Ég vil breyta ímynd
fyrirtækisins
aður af vestur-þýsku ríkisstjórn-
inni og því var hægt að gera stran-
gari kröfur. En það veltur líka á
að verksmiðjan í Essen er í næsta
nágrenni við 6 miljónir manna,
en hér emm við utan þéttbýlis. I
verksmiðjunni í Söval í Noregi
eru mengunarreglur hliðstæðar
og hér. Að breytingunum lokn-
um verður búnaður sambæri-
legur hér við Essen og SÖRAL.
Það breytir því ekki að mengun
frá álverksmiðjunni í Straumsvík
hefur verið óviðunandi. En ég
lofa því að þegar þessum um-
ræddu fjárfestingum verður lok-
ið, hvað varðar þekjur og möt-
unarbúnað að þá mun okkur tak-
ast að ná þeim takmörkum sem
við sjálfir settum okkur og
skýrðum ríkisstjórninni frá 1975.
OÍckur hefur ekki tekist að standa
við þau viðmiðunarmörk síðustu
tvö ár vegna vandamála hér við
kerrekstur. Verkfall eða hæga-
gangur við vinnu eykur mengun
samstundis, einnig vinnuálag og
veldur aukakostnaði.“
Sú mikla mengun sem hefur
verið viðvarandi sl. tvö ár var að
mestu tilkomin vegna þess að
dótturfyrirtæki Alusuisse í Hol-
landi, Aluchemie, framleiddi og
seldi ísal gölluð rafskaut þennan
tíma. Því hefur einnig verið hald-
ið fram í Ísal-tíðindum að rekja
megi slys á mönnum til þessa. Af
hverju lét stjórn ísal og/eða Alus-
uisse þetta viðgangast svona lengi
og fékk ísal bætur vegna þessa?
„Slys? Já það má segja það að
vegna aukins vinnuálags sem
þetta hafði í för með sér eykst
tíðni slysa nokkuð. Aluchemie
framleiðir rafskaut fyrir nokkur
álver Alusuisse og árleg fram-
leiðsla er 293 þúsund tonn. Af því
fær ísal 48 þúsund tonn. Skautin
sem ísal fékk voru ekki frábrugð-
in öðrum. Hins vegar vegna mis-
munandi tæknilegrar útfærslu í
þessum álverum, komu vanda-
málin fyrst upp hjá ísal. Um ári
síðar komu þessi sömu vandamál
upp í Essen og víðar og þá fóru
menn að gera sér grein fyrir að
eitthvað var að skautunum í
heild. Það gerði málið verra hér
að þekjur á kerjum eru færðar til
með handafli, en í öðrum verk-
smiðjum Alusuisse eru þær vél-
knúnar. Nú höfum við fengið óg-
ölluð rafskaut og þær þekjur sem
settar verða á kerin verða vél-
knúnar.
Auðvitað kvörtuðum við til
Alusuisse vegna rafskautanna og
Alusuisse gerði sitt besta til að
bæta ástandið. ísal fékk skaða-
bætur frá Aluchemie fyrir árið
1988 að upphæð 1,7 miljón
svissneskra franka eða um 55
miljónir króna.“
Nú hefur þú staðið fyrir mann-
abreytingum í stjórnun fyrirtæk-
isins. Er von á frekari breyting-
um?
„Það er alltaf von á breytingum
í fyrirtækjum sem þessu, en ég á
ekki von á að breytingar á næst-
unni verði jafn afgerandi og þær
sem urðu 1. nóvember.“
Þú segist vilja bæta samskiptin
við starfsmenn. Hver er megin-
hugmynd þín í því efni?
„Meginhugmyndin er að bæta
upplýsingaflæði. Við höfum
komið á fundum ársfjórðungs-
lega með trúnaðarmönnum og
trúnaðarráði. Fyrsti fundurinn af
þessu tagi var haldinn þann 1.
nóvember og næsti verður 9. fe-
brúar. Þá förum við saman um
verksmiðjuna og upplýsum um
ísal fékk 1,7 miljón
svissneskra franka í
skaðabæturfrá
Aluchemie
allt sem er á döfinni í verksmiðj-
unni, um fjárfestingar, fram-
leiðslustöðuna, mannaráðningar
o.s.frv.“
Þið munuð ekki taka upp þýska
kerfið þar sem fulltrúar verka-
manna eiga sæti í stjórn fyrir-
tækja?
„Þegar til lengri tíma er litið,
gæti það komið til greina, en ég
held að það sé ekki gert ráð fyrir
þvi í íslenskum lögum, en þetta
þyrfti ég að athuga. En auk Isal-
tíðinda sem koma út fjórum sinn-
um á ári, er-dreift mánaðarlega
upplýsingablöðum um starf-
semina hér. Þá er núna að fara í
gang átak til að bæta samskipti
stjórnenda og starfsmanna, og
hefur verið skipuð nefnd með
okkar fulltrúum og þeirra. Ágúst
Þorsteinsson, fýrrum. öryggis-
fulltrúi ísals heftir verið ráðinn
sem oddamaður í nefndinni.
Fyrsta verkefni nefndarinnar er
að gera könnun á vinnuumhverfi
starfsmanna í heild, og er þar
byggt á könnun sem framkvæmd
var við systurfyrirtækið SÖRAL í
Noregi, en þar áttu menn við
svipuð vandamál að etja. Með
þessu hyggjumst við komast að
því hver eru aðalvandamálin hér í
verksmiðjunni.“
Fyrirrennarar þínir hér við
verksmiðjuna höfðu áður lýst því
yfir að ísal hefði ekki fjárhagsiegt
bolmagn til að bæta mengunar-
varnir, svo sem eins og að setja
lok á kerin. Hefur þú skýringu á
þessu?
„Nei, en kerin eru með hand-
þekjum síðan 1980. Hvað meng-
unarvamir varðar, verðum við að
standa okkur það vel að við séum
viðurkenndir á íslandi.“
Hvert er þitt álit á ábyrgð fyrir-
tækja eins og Isals þegar kemur
að mengun? Er sú ábyrgð aðeins
siðferðileg, eða er fyrirtækið
hugsanlega fjárhaglega ábyrgt
fyrir mengun sem það kann að
valda?
„Mér finnst ég persónulega
vera ábyrgur fyrir allri mengun
frá verksmiðjunni hvort sem er í
jarðvegi, lofti eða vatni. Við
erum ábyrgir fyrir allri mengun.
Og við verðum að gefa skýr svör
við sérhverri spurningu sem kann
að koma uppfcessu varðandi. Ég
sem forstjóri Isal hef áhuga á um-
hverfismálum í heild á íslandi,
það verður að vinna betur að því
hér að vernda náttúmna og við
höfum fullan vilja til og höfum
þegar boðið samvinnu við aðila
eins og Náttúruverndaráð, Land-
vemd og Háskólann. Ef við get-
um unnið að náttúmvernd, þó
það sé ekki tengt ísal þá emm við
fullir vilja til að gera það.“
En má ekki búast við, þegar
fyrirtæki eins og ísal á í hlut, að
þegar markmið eins og fram-
leiðslumarkmið og markmið í
mengunarmálum kunna að
rekast á, þá verði þau markmið
sem sett hafa verið í mengunarm-
álum látin víkja?
„Nei, það held ég ekki. Ég sé
engar mótsetningar með þessum
markmiðum, og tel að það séu
engin vandamál við að sameina
þau. Ég gerði úttekt á ástandinu
hér og átti fundi með Alusuisse í
nóvember og desember í Zurich
og þeir féllust samstundis á áætl-
anir okkar. í þeim fólst fjársfe-
sting í verksmiðjunni upp á 17
miljónir svissneskra franka og
svo fjárfestingarnar vegna meng-
unarvama upp á 20 miljónir fra-
nka. Þannig að hvort tveggja er
hægt að gera.“
Ég loffa að þegar
mengunarbúnaöur
heffur veriö settur upp,
munum viö ná (eim
markmiöum sem viö
settum okkur 1975
Nú á Alusuisse hlut að arðsem-
isathugun á nýju álveri í
Straums vík ásamt þremur öðrum
fyrirtækjum. Hvar stendur það
mál?
„Arðsemiskönnuninni fer að
ljúka, en íslendingar verða að
gera upp hug sinn hvort þeir vilja
nýtt áiver eða ekki. Það eru tvö
aðalatriði sem munu ráða áhuga
þessara erlendu aðila á því að
reisa hér verksmiðju; í fyrsta lagi
raforkuverðið og í öðru lagi hvort
hér verður friður á vinnumark-
aði. Ef að hér verða verkföll á
Framhald á síðu 18
16 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 6. janúar 1989