Þjóðviljinn - 06.01.1989, Blaðsíða 24

HELGARPISTILL
ÁRNI BERGMANN
Eru A-flokkamir
tímaskekkja?
Einar Heimisson skrifar
kjallaragrein í DV á dögunum
um vanda vinstriflokka hérog
þar. Hann er við nám í Þýska-
landi og tekur dæmi þaðan til
samanburðarvið ástand hérá
landi. Til dæmis telur hann að
Græningjar, sem margir hafa
litið hýru auga til sem endur-
nýjunaraflstil vinstri, hafi
dæmt sjálfa sig til áhrifaleysis
með því að meðal þeirra verð-
ur sú hneigð jafnan ofan á að
standa utan við stjórnarsam-
starf. Vegna þess að þeireru
svofeiknarlega hræddirvið
að ánetjast kerfinu. Einar vík-
ur þessu næst að því, að Al-
þýðuflokkur og Alþýðubanda-
lag séu að verða smáflokkar á
borð við Græningja. Það get-
ur reyndar ekki verið af sömu
ástæðum og Græningjar eru
nú á undanhaldi í Vestur-
Þýskalandi - ekki vantar að
A-flokkarnir íslensku taki þátt í
ríkisstjórnum eins og fara ger-
ir.
En samt er vegur þeirra litill
t.d. í samanburði við flokk
þýskra Sósíaldemókrata,
sem stendur nú vel í skoðana-
könnunum. Einarrekurvel-
gengni þess flokks m.a. til
þeirra endurskoðunarhug-
myndaOskars Lafontaines
sem við höfum gert grein fyrir
hér í blaðinu. Reyndar er það
nú svo, að vinsældir þess
flokks eru (að mínu viti) með
sérstæðum hætti tengdar því
að hann er núna í stjórnar-
andstöðu, en reiðubúinn til að
stjórna. Það erað segja: hann
setur sig ekki í eilífðarstjórnar-
andstöðustellingar eins og
Græningjar. Og hann getur í
stjórnarandstöðu þokað sér
ögn til vinstri og þar með hirt
nokkuð af því óánægjufylgi
sem áður leitaði til Græningja.
Samræmast ekki
kröffum kjósenda
Nema hvað. Einar Heimisson
fellir svo þann dóm um bæði Al-
þýðubandalag og Alþýðuflokk
að hvorugur þessara flokka
„samræmist kröfum kjósenda“.
Þeir séu báðir „alvarleg tíma-
skekkja og þess vegna báðir
dæmdir til að vera smáflokkar“.
Greinarhöfundur fer því miður
alltof lítið út í það hvers vegna
A-flokkamir íslensku séu „tíma-
skekkja“. Þó má skilja óbeint, að
það stafi í fyrsta lagi af því að það
vanti íslenskan Oskar Lafontaine
- þó ekki sé nánar út í það farið
hvaða þrautir slíkur maður ætti
fyrst að leysa. í annan stað telur
Einar Heimisson að fólk hafi
síður trú á A-flokkum blátt áfram
vegna þess að þeir eru tveir og
níða þar með skóinn hvor af öðr-
um. Við skulum víkja síðar ein-
mitt að þeim púnkti - en skoða
nánar þetta hér: hvers vegna eru
flokkar „tímaskekkja“?
Óskirnar,
vinstriö og hægrið
Satt að segja held ég að það sé
næsta auðvelt að kalla alla pólit-
íska flokka tímaskekkju nú um
stundir. Vegna þess að þeir geta
ekki „samræmst kröfum kjós-
enda“. Og það geta þeir ekki
vegna þess að kröfur kjósenda
eru nú um stundir alveg sérstak-
lega mótsagnakenndar og afar lítt
til þess fallnar að verða gmnd-
völiur að skýmm valkosti í pólit-
ískum flokki.
Ég hefi stundum fjasað um
þetta áður: íslenskir kjósendur
hafa tvær meginskoðanir. Önnur
er sú að það eigi að lækka skatta
og draga úr útgjöldum ríkisins.
Hin skoðunin er sú að ríkið eigi
að tryggja fullkomna þjónustu
við barnafjölskyldur, sjúka og
aldraða - og auk þess bjarga
atvinnugreinum og fyrirtækjum
frá gjaldþroti svo ekki komi til
atvinnuleysis. Þessar meginsann-
færingar fara náttúrlega ekki
saman, en elskulegir kjósendur
kæra sig kollótta og kenna
stjórnmálaflokkunum um.
Hægrikjósendr spyrja sinn Þor-
stein með þjósti: hvers vegna
skarst þú ekki niður ríkisútgjöld,
og hann mun svara á þá leið, að
það sé ekki hægt að leggja vel-
ferðarkerfið í rúst, þá verði allt
vitlaust. Vinstrikjósendur munu
spyrja Ólaf Ragnar með þjósti: af
hverju tryggðir þú ekki dagvist-
arpláss fyrir öll böm? Og hann
mun spyrja á móti; voruð þið
reiðubúin til að borga kostnað-
inn? Og svo framvegis (nöfnin á
foringjum skipta ekki höfuðmáli
heldur dæmið sjálft).
Það er oft sagt að skipting í
hægri og vinstri sé úrelt, en það er
ekki rétt. Forsendumar em
áfram fyrir hendi. Aftur á móti
viðurkennir óskhyggja mikils
hluta almennings alls ekki þau
grundvallarviðhorf sem skiptu
mönnum í hægriflokka og vinstri-
flokka. Þetta er svosem ekkert
einsdæmi um ísland. Þegar Gall-
up í Bandaríkjunum skoðar ýmis-
leg viðhorf sem hafa skipt
mönnum ef ekki í vinstri og hægri
þá a.m.k. í íhaldssama menn og
„frjálslynda“ (sem er oft haft að
samskonar skammaryrði þar og
kommi í Evrópu), þá kemur upp
ósköp svipuð ringulreið. Átta af
hverjum tíu lýsa því t.d. yfir að
þeir hafi „gamaldags" viðhorf til
hjónabands og fjölskyldu. En um
leið hafna tveir af hverjum þrem
þeirri hugmynd að konan skuli
aftur hverfa til síns hefðbundna
hlutverks innan heimilisins. Sjö
af hvejum tíu telja að „stjórnin
eigi að annast þá sem ekki geta
séð sér farborða af eigin ramleik“
en jafnmargir telja að hvaðeina
sem stjómin geri hljóti að vera í
skötulíki og koma að litlu gagni.
Yfirgnæfandi meirihluti Banda-
ríkjamanna telur að stórfyrir-
tækin græði alltof mikið og hafi
alltof mikil völd - en um leið telur
þessi sami yfirgnæfandi meiri-
hluti að það geri illt verra ef
stjórnvöld reyna að draga tenn-
urnar úr auðhringunum.
Svona mætti lengi áfram telja-
hvort sem væri austan hafs eða
vestan eða hér heima. Allir eru á
móti mengun og umferðarslys-
um, - en fáir eru tilbúnir til að
afsala sér réttinum til að göslast á
bíl sínum hvar sem er og spýta í
um leið. Við viljum vernda fiski-
stofna - en Mitt Skip skal veiða
eins og áður. Sjálfur þekki ég
herstöðvaandstæðinga sem eru
reiðubúnir til að staðhæfa að am-
riskar herstöðvar hafi gert íslend-
inga að aumingjum og sníkjudýr-
um - en þeir bæta svo við aronsku
í næsta orði: ÚR því Kanar eru
hér, þá skulu þeir sko fá að
borga!
Að finna sér mál
Það verður sjálfsagt seint kom-
ist fyrir ræturnar á því, hver ber
ábyrgð á þessum glundroða í
hugsun. Vafalaust koma
stjórnmálaflokkamir sjálfir þar
talsvert við sögu - að viðbættri
þeirri allsherjar þægindadýrkun
okkar menningar sem neitar að
horfast í augu við það sem er
óþægilegt. En það ætti altént að
vera Ijóst, að þeir flokkar sem
ætla barasta að elta kröfur kjós-
enda til að „samræmast" þeim,
þeir geta hvorki búið til vinstri né
hægrivalkost. Stefnumótun er
m.a. fólgin í því að að ganga í
einhverju þvert á kröfur kjós-
enda - líka þeirra sem biðlað er
til.
Vandinn í þessari stöðu er þá
ekki síst sá, að draga út úr við-
horfaglundroðanum fáein mál en
þungvæg og smíða úr þeim - í
okkar dæmi - vinstrivalkost. Til
dæmis að taka: við vomm að fá
fréttir um það, studdar tölum,
hvernig tekjumunur fer vaxandi í
þjóðfélaginu - og líka um það að
við þetta eru menn ekki sáttir.
Það virðist liggja í augum uppi að
þeir sem vilja bjóða upp á vinstri-
valkost nú og á næstu ámm verða
einna fýrst að svara því, hvemig
þeir vilji bregðast við þessari þró-
un. Ef þeir ætla bara að bregðast
við slíku og þvíumlíku með því að
skamma þjóðina sem heild fyrir
sukk eins og formaður Alþýðu-
flokksins, þá er kannski ekki
nema von að þeir verði kallaðir
„tímaskekkja". Og ef þeir segja
að ekkert sé hægt að gera vegna
þess að þjóðfélagið sé eins og það
er, þá missa menn áhuga á sjálf-
um möguleikanum á visntrivalk-
osti.
Sameinast
um hvað?
Og svo em það sameiningar-
málin. Það er áreiðanlega rétt hjá
Einar Heimissyni, að ef Alþýðu-
bandalagið og Alþýðuflokkurinn
kæmu sér fyrir undir einum hatti,
þá mundi það hreyfa við mörgum
og freista þeirra til að kjósa sam-
einaðan jafnaðarmannaflokk.
Aðrir mundu hrökkva frá, hve
margir, það veit enginn. Sjálf
sameiningin gæti - um tíma að
minnsta kosti - orðið það
freistandi nýjabmm, sem menn
oft lýsa eftir þegar pólitísk þreyta
er mikil orðin. En ef menn fara á
einhverjar slíkar buxur, þá er
eins gott að menn séu ekki að
sameinast vegna þess að samein-
ing sé góð sjálfkrafa - heldur viti
menn sæmilega vel um hvem
fjandann þeir ætla að standa sam-
an. Það er ekki á hinn þverstæðu-
fulla glundroða sem ríkir í al-
menningsálitinu bætandi - sú
hreyfing yrði skammgóður verm-
ir sem sogaðist fljótt niður í hana í
ráðleysi þess sem aldrei kann að
sjá út fyrir hávæmstu kröfur
augnabliksins - hjá eigin „mark-
hópum“.
24 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 6. janúar 1989