Þjóðviljinn - 20.01.1989, Qupperneq 8

ERLENDAR FRETTIR
Eistland
Löggjöf til
vemdar þjóötungu
Æðstaráð (þing) Eistlands
samþykkti á miðvikudag frum-
Austur-Evrópa
Skamm-
dræg kjama-
vopn burt
Eduard Shevardnadze, utan-
ríkisráðherra Sovétríkjanna,
sagði í ræðu í Vínarborg í gær að
Sovétmenn hefðu ákveðið að
flytja sum þeirra skammdrægu
kjarnavopna, sem þeir hafa í
Austur-Þýskaiandi, Tékkósló-
vakíu og Ungverjalandi, burt úr
þessum löndum. Shevardnadze
gaf einnig til kynna að Varsjár-
bandalagið myndi innan skamms
birta nákvæmar upplýsingar um
heri sína í Evrópu og vopnabúnað
þeirra.
Kjarnavopn þessi verða flutt á
brott um leið og þeir 50.000 so-
vésku hermenn og 5000 skrið-
drekar, sem Gorbatsjov Sovét-
ríkjaforseti tilkynnti í des. s.l. að
fluttir yrðu frá áðurnefndum
þremur löndum. Shevardnadze,
sem kom til Vínar í lok ráðstefnu
Norður-Ameríku- og Evrópu-
ríkja þar um öryggi og samvinnu í
Evrópu, sagði af því tiiefni að
járntjaldið gamalkunna væri nú
allmjög tekið að ryðga og jafnvel
orðið götótt. Reuter/-dþ.
varp þess efnis, að allir embættis-
menn, verksmiðjustjórar, af-
greiðslumenn í verslunum og
fleiri verði að geta tjáð sig bæði á
eistnesku og rússnesku. Tilgang-
urinn með löggjöf þessari er að
tryggja að Eistir þurfi ekki að
nota annað tungumál en
eistnesku innan landamæra lýð-
veldis síns, frekar en þeir vilji.
Frumvarpið var samþykkt með
atkvæðum 204 þingmanna gegn
50, en sex sátu hjá. Þingmenn af
rússneska þjóðernisminnihlutan-
um andæfðu frumvarpinu, enda
kunna margir Eistlands-Rússa
ekki eistnesku, sem er mál óskylt
rússnesku. í lögunum eru undan-
þágur fyrir þau svæði, þar sem
Rússar eru fjölmennastir, og eru
sumir Eista óánægðir með það. í
framkvæmd þýðir þetta að fjöldi
Rússa í Eistlandi verður að læra
þjóðtungu landsins, en hingað til
hefur rússneska í framkvæmd
haft forgang framyfir eistneskuna
sem opinbert mál, þar eð fjöldi
rússneskra embættismanna og
opinberra starfsmanna í landinu
kann ekki eistnesku. Samkvæmt
lögunum fá menn fjögur ár til að
tileinka sér þá tungumálakunn-
áttu, sem ráð er fyrir gert í þeim.
Löggjöf af þessu tagi er ekki
Eistir á kröfufundi - Rússum þar í landi gert að læra þjóðtungu þess.
fyrir hendi í neinu öðru sovétlýð-
veldi. Reuter/-dþ.
Sovétríkin
Framlögtil hers lækkuð um 14.2%
Fcekkað í herjum um 12% - dregið úr vopnaframleiðslu um 19.5%
Tassfréttastofan sovéska hefur
eftir Míkhafl Gorbatsjov, Sovét-
ríkjaforseta, að sovéska stjórnin
hafi ákveðið að lækka fjárfram-
lög til hersins um 14.2 af hundr-
aði, fækka í hernum um 12 af
hundraði og draga úr vopnafram-
leiðslu um 19.5 af hundraði. Að
sögn Tass lét Gorbatsjov þetta
uppi á miðvikudag í viðræðum
við þá Henry Kissinger, fyrrum
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, Valery Giscard d‘Estaing,
fyrrum Frakklandsforseta og
Yasuhiro Nakasone, fyrrverandi
forsætisráðherra Japans, en þeir
voru þá í heimsókn í Moskvu.
Áður höfðu Sovétmenn til-
kynnt að til stæði að fækka í herj-
um þeirra um hálfa miljón manna
á næstu tveimur árum, og við áð-
urnefnt tækifæri sagði Gorbat-
sjov að þar af yrði fækkað í herj-
unum við landamæri Kína og í
Mongólíu um 200.000 manns.
Kfna og Japan hafa þegar lýst yfir
ánægju sinni með það. Meðal
annars verður allur flugher So-
vétmanna í Mongólíu kallaður
þaðan.
Samkvæmt tölum í fjárlögum
Sovétríkjanna vörðu þáu s.l. þrjú
ár um 1000 miljörðum króna til
hersins, en Sovétmenn viður-
kenna sjálfir að þar sé ekki inni-
falin ýmis framleiðsla til her-
varna. Hafa vestrænir hermála-
sérfræðingar haldið því fram, að í
raun geti verið að fjárframlög So-
vétríkjanna til hers þeirra séu
meira en þrefalt hærri en látið er
uppi í fjárlögum. Sovéskir emb-
ættismenn hafa nú tilkynnt, að til
standi að birta tæmandi upplýs-
ingar um framlög til hersins.
Sergej Akhromejev mar-
skálkur, fyrrum herráðsformað-
ur sovéska hersins, hefur látið
þess getið í viðtali við blað að
vera kunni að ekki séu allir innan
hersins ánægðir með niðurskurð-
inn á framlögum til hans.
Reuter/-dþ.
Deilt um
herútgjöld
Ríkisstjórn og þing Noregs
hafa ákveðið að kostnaður við
her landsins megi ekki aukast frá
því sem nú er og að fækkað skuli í
hernum um 1350 manns næstu
fimm árin. í sparnaðarskyni er
lagt til meðal annars að einingum
loftvarnarliðs verði fækkað og
sumar einingar stórskota- og fót-
gönguliðs bræddar saman. Vig-
leik Eide, herráðsformaður
Norðmanna, hefur gagnrýnt
þessar ráðstafanir og hefiir varn-
armálaráðherrann, Johan Jgen
Holst, lofað að taka athuga-
semdir hans til athugunar. í
norska hernum eru nú 325.000
manns. Vaxandi efnahagsörðug-
leikar og batnandi samskipti
„austurs" og „vesturs" eru ástæð-
ur til þessara ákvarðana stjórnar
0gÞÍngS' Reuter/-dþ.
Bandaríkin
Bush tekur við
Hendur hans verða allmjög bundnar í innanríkismálum og líkur
benda til að í utanríkismálum verði stjórn hans ívið kuldalegri
gagnvart Sovétríkjunum en Reagan hefur verið undanfarið
r
Idag um hádegisbilið, að stað-
artíma, sver George Bush emb-
ættiseið og verður þar með 41.
forseti Bandaríkjanna. í frétta-
miðlum ber nú margt á góma um
forsetann nýja og hvað hann
muni taka sér fyrir hendur við-
víkjandi málum þeim margvís-
Iegum, sem bíða hans jafnt á
innan- sem utanríkisvettvangi.
Varla er ástæða til að búast við
miklum breytingum frá stefnu
Reagansstjórnarinnar. Eitt af
meginatriðunum í kosningaá-
róðri Bush var að hann beitti sér
ekki fyrir „breytingum“, heldur
„framhaldi", þ.e.a.s. að haldið
yrði áfram á braut stjórnar fyrir-
renliarans. En stíllinn verður að
líkindum nokkuð annar og til-
þrifamrnni. Frá Bush og hans
mönnum þarf varla að búast við
dramatískum yfirlýsingum og
sveiflum, þeir eru líklegri til að
fjalla um málin af íhaldssamri
gætni, kannski fullmikilli íhalds-
semi að sumra mati.
f innanríkismálum er Bush
þröngur stakkur skorinn vegna
mikils fjárlaga- og viðskiptahalla.
Einn stjórnmálafræðingurinn tel-
ur að sérstaklega fjárlagahallinn
verði Bush svo erfiður þrándur í
götu, að hann sé dæmdur því sem
næst til aðgerðaleysis í innan-
ríkismálum fyrsta árið. Hætt er
því við að fyrsta kastið geti hann
litlu komið í framkvæmd af þeim
umbótum, sem hann lofaði í
kosningabaráttunni, án þess að
hækka skatta, og það lofaði hann
að gera ekki. En hann getur í því
sambandi huggað sig við niður-
stöður skoðanakannana, sem
benda til þess að mikill meirihluti
íbúa Bandaríkjanna sé tiltölulega
ánægður með sinn hag eins og er.
í utanríkismálum verður oln-
bogarými forsetans nýja stórum
meira þegar frá byrjun, og það
kemur hann til með að notfærai
sér, að flestra áliti, bæði vegná
þess hve lítið verður hægt að genf
í iflnanríkismálum að minnsta '
kösti fyrst í stað og einnig vegna,,
■ þess, að hann er miklu fróðari um
utanríkismál og hefur meiri
áhuga á þeim en Reagan. Al-
gengast hefur verið, að Banda-
ríkjaforsetar hafi skipað nánustu
virktavini sína í mikilvæg embætti
á vettvangi innanríkismála, en
Bush skipaði á hinn bóginn í
embætti utanríkisráðherra James
A. Baker þriðja, aldavin sinn í
rúmlega þrjá áratugi og helsta
ráðunaut sinn f stjórnmálum.
Baker stjórnaði t.d. kosninga-
baráttu Bush.
Þar á ofan hefur Bush komið
sér upp starfshópi vandlega
valdra manna, sér og Baker til
trausts og halds í utanríkismál-
um. Þar í flokki eru sumir sér-
fræðinga Reagans í þeim málum,
menn frá þeirri tíð er Henry A.
Kissinger mótaði stefnu Banda-
ríkjanna út á við og vinir Bush
með góð sambönd á þingi. í þeim
hópi eru líklegir til mikilla áhrifa
Brent A. Scowcroft, sem Bush
hefur skipað þjóðaröryggisráð-
unaut, og Lawrence S. Eaglebur-
ger, sem verður aðstoðarutanrík-
isráðherra. Þeir tveir eru perlu-
. vinir og hafa báðir skólast í al-
þjóðamálum undir handarjaðri
Kissingers. Á
. Þótt þessi hópur sé skiþaður
í reyndum og kunnáttumiklúm
'mönnum eru ekki allir samtftála'
um ágæti hans. Háttsettur banda-
rískur embættismaður líkir hon-
um við „upphitaða mjólk“ og
bendir á að viðhorf manna þess-
ara í alþjóðamálum séu mótuð af
tímum, þegar þessi mál voru með
öðrum hætti en nú er orðið. So-
vétríkjastjórn Gorbatsjovs legg-
ur megináherslu á bætt samskipti
við Vesturlönd, fækkar í herjum
og dregur úr vopnabúnaði og um-
svifum Sovétríkjanna í ýmsum
heimshlutum. Ekki eru allir
jafnsannfærðir um, að Bush og
Bush - ráðgjafar frá Kissingertímanum.
hans menn bregðist í öllum tilfell-
um nógu skynsamlega við þeim
nýju aðstæðum, sem af þessu
hafa leitt. Eftir -að hafa verið
harður krossfari gegn kommún-
ismanum gerðist Reagan tals-
maður sátta og vináttu við So-
vétríkin og samþykkti þannig fyrr
í mánuðinum tiílögu Sovétmanna
um að ráðstefna um mannrétt-
indamál verði haldin í Moskvu.
Ráðgjafar Bush létu ekki í ljós
neina hrifningu á því. Reagan vill
að Bandaríkin og Sovétríkin
komist hið snarasta að samkomu-
lagi um fækkun langdrægra
kjarnaflauga, en Bush hefur fyr-
irskipað endurskoðun á stefnu
Bandaríkjanna í þejrn efnum.
Hætt er við að það valdi töfum á
því að viðræður risaveidanna um
langdræg kjarnavopn verði tekn-
ar upp að nýju. Það er sem sé
ýmislegt sem bendir til þess, að
Bushstjórnin verði ívið kulda-
legri í viðmóti við Sovétmenn en
Reagansstjórnin hefur verið upp
á síðkastið.
Þótt repúblíkanar séu nú í
stjórn í Bandaríkjunum hafa
demókratar meirihluta á þingi.
Bush kemst því ekki hjá því að
taka verulegt tillit til þeirra í
stefnumótun sinni, bæði inn á við
og í utanríkismálum.
dþ.
8 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ jFöstudagur 20. janúar 1989