Þjóðviljinn - 10.02.1989, Qupperneq 4

Framkvæmdastjóri Sölusamtaka lagmetis
Theódór S. Halldórsson er á beininu að þessu sinni.
Hvalveiðistefna stjórnvalda er á góðri leið með að
leggja lagmetisiðnaðinn í rúst og þegar er
markaðurinn í Þýskalandi hruninn vegna mótmæla
Grænf riðunga. Sala á lagmeti fyrir a.m.k. 1,4
miljarð króna er töpuð, útlit fyrir að 160 manns,
aðallega á landsbyggðinni missi atvinnuna,
rekstur tveggja verksmiðja skerðist verulega og
loka verði fjórum.
Höfum allan
heiminn á
móti okkur
Theódór var fyrst spuróur
hvað hrun Þýskalandsmarkaða
þýddi fyrir lagmetisiðnaðinn.
- Hrun Þýskalandsmarkaðar
þýðir að við töpum 35% af okkar
heildarsölu. Efstefna stjórnvalda
í hvalveiðimálinu verður áfram
óbreytt geta allt að 160 manns
misst atvinnuna. Þetta er það
stórt áfall að lagmetisiðnaðurinn
getur hreinlega lamast.
Hvað snertir þetta margar
verksmiðjur?
- Það eru alls 10 verksmiðjur
innan Sölusamtaka lagmetis og
þetta snertir beint 7 verksmiðjur
en til lengri tíma litið snertir þetta
allar verksmiðjurnar og iðnaðinn
í heild.
Afhverju Þýskalandsmarkað-
ur?
- Markaðurinn í Þýskaiandi er
sérstakur fyrir það hversu góður
hann er. Lagmeti er hefðbundin
vara þar og einnig er mjög gott að
skipta við Þjóðverja að því leyti
að þeir standa við sína samninga.
Eru fleiri markaðir í hættu
vegna hvalveiðistefnunnar?
- Við höfum orðið varir við
mótmæli Grænfriðunga í Banda-
ríkjunum og tapað viðskiptum
þar, en ég get ekki nefnt tölur í
því sambandi enn sem komið er.
En það er ákveðinn óróleiki á
þeim markaði.
Hvað hafa stjórnvöld gert til að
spyrna við fótum og hvað ber
þeim að gera að ykkar mati?
- Þetta er orðin dálítið löng
saga. Við verðum fyrst varir við
áróður Grænfriðunga árið 1987
°g byrjum þá að ræða við okkar
kaupendur sem ókyrrast strax og
við kynnum fyrir þeim stefnu
stjórnvalda. Síðan afhendum við
þeim skjöl sem við fengum í sjáv-
arútvegsráðuneytinu. Eftir því
sem leið á árið ókyrrast þýskir
kaupendur enn meir. Þegar kom-
ið var fram á síðasta sumar skrif-
uðum við stjórnvöldum bréf þar
sem við lýstum því yfir að lagmet-
ismarkaðurinn í Þýskalandi væri í
stórhættu og okkur vanti viðbót-
argögn til þess að geta skýrt
stefnu stjórnvalda þar sem við
vorum komnir í þrot-með rök og
upplýsingar. En því miður feng-
um við engin svör til baka þó að
skrifað væri bæði til sjávarútvegs-
og utanríkisráðuneytisins. Svo
gerist það í október 1988 að við
förum fram á aðstoð stjórnvalda
þegar Tengelmann hættir við-
skiptum við okkur. En því miður
hefur hún nánast engin verið. Að
vísu var gerð út sendinefnd til
Þýskalands í vikuferð eða svo til
að heimsækja nokkra viðskipta-
vini, en það breytti í raun og veru
engu. Við óskuðum eftir áróðri
frá stjórnvöldum, upplýsingum
eða útgáfustarfsemi þar sem mál-
staður stjórnvalda í hvalveiði-
málinu yrði skýrður. Nú er kom-
inn febrúar 1989 án þess að nokk-
uð hafi gerst í þeim málum af
hálfu hins opinbera.
Hvað er það að ykkar mati sem
stjórnvöldum ber að gera núna?
- Okkar skoðun er að það sé of
seint núna að fara af stað með
allsherjar kynningarátak. Við
þurfum að stöðva hvalveiðarnar
og gefa út yfirlýsingu um það sem
allra fyrst. Síðan að vinna okkur
jákvæðan málstað þannig að við
getum hafið hvalveiðar aftur í
samvinnu við aðrar þjóðir.
Þegar íslenska sendinefndin fór
til Þýskalands var þá haft samráð
við ykkur hvar hún ætti að bera
niður með sínar upplýsingar?
- Við höfum alla tíð gefið sjáv-
arútvegsráðuneytinu og utan-
ríkisráðuneytinu bréflega allar
upplýsingar um það sem hefur
verið að gerast á okkur mörkuð-
um vegna hvalveiðistefnunnar. í
rauninni hefur það ekki verið
annað en að gefa upp nöfn á fyrir-
tækjum og lykilmönnum sem
nauðsynlegt hefur verið að tala
við. Að öðru leyti hefur ekkert
samráð verið haft við okkur.
Var þá talað við þá aðila sem
þið bentuð stjórnvöldum á?
- Já, eins og við forsvarsmenn
ALDI, en þar voru menn skiln-
ingsríkir á stefnu stjórnvalda í
hvalveiðimálinu. Þeir svöruðu
því til að þeir myndu halda við-
skiptum við okkur áfram á með-
an þeim væri stætt á því og fengju
að vera í friði. Jafnframt í trausti
þess að farið yrði út í kynningar-
átak eða eitthvað það gert í
stöðunni sem stoppaði þær trufl-
anir sem þeir höfðu orðið fyrir.
Sj á varút vegsráðherra hefur
víljað gera heldur lítið úr mikil-
vægi Þýskalandsmarkaða og látið
að því liggja að sífellt sé verið að
gera nýja samninga á öðrum
mörkuðum. Er hér verið að ein-
falda málið að ykkar dómi?
- Ég held að allir verði að gera
sér grein fyrir því hvað við erum
að selja þarna. Við getum skipt
útflutningnum upp í það að vera
að selja hráefni, gáma og togara-
landanir, hálfunnar vörur ss.
frystar blokkir eða rækju í 10 kíl-
óa pokum. Það sem við höfum
verið að gera í lagmetinu er að
flytja út fullunnar vörur í mikilli
samkeppni við aðra um hillu-
plássið í verslunum. Það gerist
ekki svona einn tvær og þrír held-
ur tekur það mun lengri tíma.
Ennfremur tekur það sinn tíma
að byggja upp einn markað og við
getum ekki hlaupið frá einum
markaði til annars. Ef það væri
hægt værum við fyrir löngu búnir
að gera það.
Hvernig er andrúmloftið innan
raða framleiðenda og innan Sölu-
samtakanna eins og nú er í pott-
inn búið?
- Menn reyna að taka þessu
karlmannlega, en auðvitað eru
allir aðilar gríðarlega áhyggju-
fullir. Menn horfa uppá fram-
leiðsluna leggjast niður, vinnu-
salina tóma og vélarnar hættar að
snúast. Veltan dettur niður og
starfskrafturinn á braut. Fram-
leiðendur sendu stjórnvöldum
ályktun í haust þar sem óskað var
eftir skjótum viðbrögðum þar
sem komið yrði í veg fyrir frekara
tjón. En það sem hefur gerst er
einfaldlega að tjónið hefur orðið
sífellt meira.
Hvernig kemur það við ykkur
og hvernig túlkið þið það þegar
samtök og félög sjómanna, ma.
rækjusjómenn við ísafjarðar-
djúp lýsa yfir stuðningi við hval-
veiðistefnuna á sama tíma og
markaðir tapast?
- Þetta kemur auðvitað eins og
skrattinn úr sauðarleggnum því
þetta snertir afkomu sjómanna.
Það er ekki aðeins lagmetisiðn-
aðurinn sem er að tapa við-
skiptum, heldur líka frystingin.
Staðfest viðskiptatap er þegar
komið vel yfir 2 miljarða króna
og ég held hreinlega að margir
hafi ekki trúað því að þetta gæti
gerst. Að þessi mikli áróður út af
hvalveiðistefnunni bæri slíkan ár-
angur og raun hefur orðið á.
Menn hafa litið á þetta dálítið
einhliða og verið að bera þetta
saman við landhelgismál og þess-
háttar sem er allt annað og kemur
þessu máli ekkert við.
Hafið þið haft samband við
Grænfriðunga?
- Nei það höfum við ekki gert.
Stendur það til?
- Nei, við höfum ekki viljað
gera það. Við teljum það vera
stjórnvalda að vinna og leysa
þetta mál og hafa samband við þá
aðila sem tengjast því, hvort sem
það eru Grænfriðungar eða ein-
hverjir aðrir. Þetta er pólitískt
mál en ekki viðskiptalegs eðlis.
Er of seint að hætta hval-
veiðum núna?
- Nei það er ekki of seint. Það
er alveg ljóst að ef hvalveiðum
verður hætt núna og því lýst yfir
að við hlítum niðurstöðum Al-
þjóða hvalveiðiráðsins árið 1990
þá komast viðskiptin í eðlilegt
horf.
Ertu bjartsýnn á lausn þessa
máls?
- Ég hlýt að veraþað. Öll skyn-
semi segir okkur að við verðum
að endurskoða okkar hvalveiði-
stefnu og að við þurfum að
stunda þessar veiðar í samvinnu
við aðrar þjóðir, en ekki á móti
öllum öðrum. Við erum einir úti í
kuldanum og höfum allan heim-
inn á móti okkur. Nema kannski
Japani, ég veit það ekki.
Hvað getið þið haldið þetta
lengi út?
- í mjög stuttan tíma. Hálfan
mánuð eða svo. Þannig að nú
ríður á að leysa þetta mál til að
við förum ekki mörg ár aftur í
tímann og margra ára markaðs-
uppbygging fari fyrir lítið.
En afstaða og aðgerðarleysi
stjórnvalda hingað til hefur vald-
ið ykkur vonbrigðum?
- Já það er ekki hægt að segja
annað.
-grh
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 10. febrúar 1989