Þjóðviljinn - 10.02.1989, Blaðsíða 23

Táknmyndir Halldórs Ásgeirs-
sonar færa okkur á vit þjóðsög-
unnar.
miðla goðsögninni á fagurfræði-
legan hátt og leiða okkur þannig
inn í þessa duldu veröld.
Skúlptúrarnir og hlutirnir eru
hins vegar of persónulegir til þess
að hafa víðari skírskotun, nema
fyrir þá sem eru innvígðir í goð-
sagnaheim Halldórs. En þeir
hæfa vel sem hluti af umhverfi,
sem innrétting í veröldina og
staðfesting eigin sjálfs. Þessi sýn-
ing Halldórs er sú sterkasta sem
frá honum hefur komið til þessa
og ætti að vera listunnendum
kærkomin upplyfting í skamm-
deginu.
-ólg.
Dr. Hallgrímur
Helgason skrifar
sem innilegt barnsins bros, hins-
vegar sem dýpsta dauðans sorg.
Fjölhyggja eða plúralismi post-
módernismans endurmetur öll
gildi. Gömul gildi eru afskrifuð
og ný sett í þeirra stað. Eitt þeirra
er listin. Þar er gildisrýrnunin
auðsæ. Dans- og dægur-músík fá
listarheiti, enda þótt þesskonar
kúltúr-iðnaður nútímans sé að-
eins grunnfærnisleg afþreying
massa-framleiðslu á fjölmiðla-
færibandi.
Gott dæmi þessa er grein Gests
Guðmundssonar (GG): Telst
dægurtónlist til menningar? Nú
er menningarmála umræða býsna
sjaldgæft fyrirbæri í íslenzku
Bunulækur
blár og tær
Guðbjörg Lindjónsdóttir opnar
málverkasýningu í Gallerí Nýhöfn á morgun
að eru fossar og lækir í öllum
málverkunum sem Guðbjörg
Lind Jónsdóttir sýnir á sýningu
sinni í Gallerí Nýhöfn, sem verð-
ur opnuð á morgun. Fossar sem
falla af hengjum og dimmbláum
klettahömrum, bunulækir sem
falla stall af stalli og í sumum
myndunum eru borð eða dýr sem
verða fyrir rennandi vatninu.
Þessar myndir eru í bláum og
gráum litaskala og málaðir af til-
finningu fyrir lit og formi.
Við spurðum Guðbjörgu hvað
það væri við vatnsföllin, sem
sækti svona á hana í málverkinu.
- Ég á erfitt með að koma orð-
um að því, oft veit maður ekki
fyrr en löngu seinna hvers vegna
ákveðið viðfangsefni sækir á
mann. En það er líklega bæði
formið, hreyfingin og hljóðið og
allt það sem fylgir fallandi vatni
sem liggur á bak við þetta. Fyrst
málaði ég mikið dýramyndir, síð-
an þróaðist það yfir í að ég fór að
mála borð, eða hluti sem voru
bæði borð og dýr. Svo tóku foss-
arnir við, fyrst sem viðbót við
borðin og svo sem sjálfstætt við-
fangsefni.
Guðbjörg Lind er aðeins 28 ára
gömul, fædd á ísafirði 1961. Hún
lauk námi hjá Myndlista og hand-
íðaskólanum 1985. Þar naut hún
meðal annars tilsagnar Kristjáns
Davíðssonar, sem hún segir að
hafi haft mótandi áhrif á viðhorf
sitt til málverksins. Þess sér líka
vott í sumum verka hennar ef vel
er að gáð.
Þetta er þriðja einkasýning
Guðbjargar, en hún sýndi fyrst í
heimabæ sínum, ísafirði, 1985.
Þá sýndi hún einnig í Gallerí ts-
lensk list 1986 og á samsýningu á
Kjarvalsstöðum á síðasta ári.
Sýningin í Gallerí Nýhöfn í Hafn-
arstræti verður opin 11.-22. fe-
brúar kl. 10-18 virka daga og 14-
18 um helgar.
Fljótaskrift, olíumálverk eftir Guöbjörgu Lind Jónsdóttur.
samfélagi. Alþingi hefir ekkert
slíkt allsherjar uppgjör á dag-
skrá, og árlegir listamannastyrkir
nema í úthlutun aðeins sölu-
skattstekjum af einni metsölubók
á jólavertíð.
Sjónir GG beinast einvörð-
ungu að plötumarkaði fyrir popp-
músík. Til er þó mikið af plötum
með íslenzkum einsöngvurum,
píanistum, organistum og kór-
um, sem flytja innlend og erlend
verk. Geigar því samanburður á
plötukaupendum og bóka-
kaupendum (minna selst af
listmúsík enpoppmúsík). Stærst-
ur neytendahópur á plötumark-
azi fyrir poppmúsík eru unglingar
á gelgjuskeiði, teenagers og
twens', þroskað fólk, með meiri
dómgreind, kýs sér annarskonar
músík.
Tíðrætt verður GG um popp-
músík sem „skapandi dægurtón-
list“, í henni býr „töluverð listræn
sköpun og frumleiki“, og er
grúppan Sykurmolarnir tekin
sem sérstök fyrirmynd, „sem nú
auglýsa íslenzka menningu víðar
og betur en þau Thor, Linda og
Jón Páll samanlagt“ (það er raun-
ar nýlunda, að fríðleiki og vöðv-
astyrkur teljist til menningar-
framlags). En í hverju felast nú
listsköpun, frumleiki og menn-
ing?
Víðlesið blað í Evrópu (upplag
2 miljónir og 200 þúsund) segir
frá framkomu Sykurmolanna.
Þar stendur m.a.: „Þegar álfa-
mærin (= söngstúlka hópsins)
sveif inn, voru þrír menn enn að
nostra við að spenna gítarana,
svo að hún og martröðin við hlið
hennar gáfu frá sér skelfilegan
víxlsöng með suður-þýzkum
lagaforða (export-útgáfa), sem
þau bersýnilega rétt á undan
höfðu tileinkað sér í næsta ná-
grenni á Reeperbahn, í „Bayrisch
Zell“. Húmm-pa-húmm-pa. Að
óþörfu bera þau fram minningar-
kveðju til látna formannsins
mikla og hefjast síðan handa,
koma sér að fyrirheitnu verki.
Og það þýðir að ræna. Þau
sópa öllu með sér, sem þau hafa
fengið í videoclip-músík frá New
Wave til Heavy Metal, misgrípa
sig í virðingarleysi á Frank Zappa
og Led Zeppeíin, stela eins og
hrafnsungar af sístæðum birgð-
um. Það syngur og klingir í svækj -
unni, tilfansað gambur, vissu-
lega, en það gildir einu, um hvað
þau syngja, um afturgöngur, drú-
ída, tröll eða sóðaskap og klám.“
Breytingin frá prentuðum
slögurum og dansmúsík er ótrú-
lega mikil. Hvað hefir orsakað
þessa gjörbreytingu? Frelsi! Ekki
pólitískt frelsi, það er undirstaða
allrar sköpunar; heldur annars
eðlis, nefnilega frelsi, sem runnið
er af mun hættulegri rótum: af
tengslaleysi og ábyrgðarleysi.
Frelsið er of oft svo herfilega mis-
notað, að stundum virðist litlu
skipa, hvort maðurinn lifi frjáls
eða ófrjáls.
Þegar í samfélagi ekki ríkja
nein reglumyndandi boðorð,
hvorki andleg, fagurfræðileg né
siðferðileg, verða geðþótti og
sjálfsvild að sköpunarlögmáli.
Listamaðurinn, sem virkilega
verðskuldar nafnið, reynir aðeins
að varðveita neistann undir
öskunni; og aska verður aldrei að
listaverki.
Egill Helgason
Pólitísk
geðvonska
Snemma á fjórða áratugnum
lét Komintern, alþjóðasamband
kommúnista, þau boð út ganga
að sósíaldemókratar væru versta
fólk í heimi, sannkallað úrhrak
auðvaldsskipulagsins. Þeir fengu
viðurnefnið sósíalfasistar og voru
af strangtrúuðum kommúnistum
taldir sýnu verri en nasistarnir í
Þýskalandi, eiginlega réttdræpir
hvar sem í þá næðist. Þeir komm-
únistar sem ekki vildu fallast á
þessa kennisetningu voru reknir
úr flokki eða skotnir.
Þessi einstrengingslega fyrir-
skipun, sem var upprunnin í
höfði Jósefs Stalíns, hafði ótrúleg
áhrif á sögu þjóða og alls
heimsins. Hún gnæfði eins og
Berlínarmúr í hjörtum fólks sem
hafði lagt upp með þá fyrirætlun
að gera heiminn ívið byggilegri. í
staðinn lá þetta góða fólk í
mannvonsku og gagnkvæmu
hatri að hætti trúbrjálæðinga og
ofstækismanna.
Þegar fram liðu stundir fóru
ýrnsir kommúnistar og kommún-
istaflokkar að reyna að gleyma
Kominternsamþykktinni um að
sósíaldemókratar væru í raun úti-
bú frá heimsfasismanum. Kann-
ski var það vegna þess að þeir
fundu að alþýða manna var orðin
allsendis fráhverf kommúnism-
anum, eða vegna þess að þeir sáu
að lífið var ívið skaplegra í ríkjum
sósíaldemókrata en þar sem
flokksbræður þeirra sátu við
völd. Líklega uppgötvuðu þeir þó
bara með trega að í hjarta sér
voru þeir orðnir hálfgerðir sósíal-
istar; af löngum samskiptum við
lýðræðið voru þeir orðnir svo ger-
spilltir að þeir fengu ekki varist
þeirri tilhugsun að sennilega væri
kommúnisminn hálfgert óráð,
sósíaldemókratisminn skárri.
Sumir brugðu á það ráð að
reyna að hætta að kalla sig
kommúnista, heldur urðu þeir
evró-kommúnistar eða sósíalistar
upp á gamla móðinn. Kommún-
istar á Ítalíu tóku að vingast við
þann sósíaldemókratisma sem
tíðkaðist í flokki Brandts í Þýska-
landi og flokki Palmes í Svíþjóð
og vilja núorðið ekki lengur sitja
með kommúnistum á Evrópu-
þinginu í Strasbourg.
En þeim kommúnistaflokkum
sem enn ríghalda í samþykktir
Kominternþingamáhelst líkjavið
ákveðnar skepnur sem stundum
verða vitstola af tortímingarhvöt
og hlaupa á haf út.
Á íslandi hafði samþykkt
Kominterns þau áhrif að Sjálf-
stæðisflokkurinn varð málsvari
verkalýðsins og alþýðunnar og
sat óskorað við völd í marga
áratugi. Sósíaldemókratarnir í
Alþýðuflokknum týndust í mörg-
um eyðimörkum, en kommúnist-
arnir í Sósíalistaflokknum og síð-
ar Alþýðubandalaginu fengu
aldrei að ráða neinu.
í grein í Þjóðviljanum útskýrir
kona sem hefur verið lengi í Al-
þýðubandalaginu hvers vegna
menn séu í slíkum flokki en ekki
einhverjum öðrum. Hún tekur
fram að sannir Alþýðubanda-
lagsmenn hafi ekki villst á „sósí-
alismanum og kratismanum",
enda sé fólk sósíalistar eftir sem
áður „þó flokkurinn sé vondur“.
Þvínæst skilgreinir hún eigin-
leika hins sósíalíska flokks: „í
sósíalískan flokk skipamennsér
vegna sameiginlegrar lífssýnar,
ekki til að verja þrönga eigin-
hagsmuni, heldur til að útrýma
óréttlæti og efla bræðralag
manna. Skapa nýjan heim þar
sem alþýða manna, en ekki
fjármagnið stjórnar eigin lífi og
landi, auðlindum og atvinnufyrir-
tækjum."
Fyrir nú utan það að vera á
móti hernum og Nató; þeim Al-
þýðubandalagsmanni sem lætur
sér detta í hug að ræða um að
hægt sé að ræða um að hnika til
þeim hornsteini í stefnu flokksins
er undantekningarlaust brigslað
um svik.
Svona flokki fer náttúrlega
best að vera nógu lítill og harðsví-
raður og heppilegast að hann hafi
mátulega lítið fylgi meðal kjós-
enda.
Ég er smátt og smátt að komast
að því að í raun hef ég aldrei haft
almennilega skoðun á neinum
hlut. Ég sit í limbói skoðanaleysis
á einhverri miðju sem einn rit-
stjóri Þjóðviljans álítur verra en
að hafa vonda skoðun. Hins veg-
ar þykist ég taka eftir því að það
fólk sem lengst hefur hampað
stórum skoðunum, til hægri eða
vinstri, er stöðugt að færast nær
mér og þessari miðju skoðana- og
afstöðuleysis.
Sem er kannski ekki furða í
landi þar sem pólitík virðist fyrst
og fremst snúast um tæknilega út-
færslu á fiskveiðikvótum og vísi-
tölum.
Mér þykir sennilegt að þannig
sé pólitfkin í Færeyjum líka í
laginu. En stórvitur maður sagði
mér um daginn að í Færeyjum
væru fjórar stjórnmálafylkingar
og átta flokksbrot sem öll lægju í
úlfúð og sundurlyndi að hætti vill-
iþjóða. Allir eru í raun sammála
um flestallt sem skiptir máli, en
slíkt er hatrið og heiftin þarna í
nábýlinu að enginn getur unnið
með neinum. Svona pólitík er
náttúrlega ekkert annað en geð-
vonska; ekki óskyld þeirri geð-
vonsku sem greip um sig þegar
menn fóru að tala um að þrátt
fyrir gamlar Kominternsam-
þykktir væru Alþýðuflokkur og
Alþýðubandalag ekki ólíkari
flokkar en svo að hugsanlega
mætti slá þeim saman.
íslensk pólitík er nefnilega líka
geðvonska og mest er geðvonsk-
an á vinstrikantinum.
Föstudagur 10. febrúar 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 23