Þjóðviljinn - 14.04.1989, Blaðsíða 10

KLIPPT OG SKORIÐ
Síðumúla 6-108 Reykjavík - Sími 681333
Útgefandi: Útgáfufélag Pjóðviljans
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Silja Aðalsteinsdóttir
Umsjónarmaður Nýs Helgarblaðs: Sigurður Á. Friðþjófsson
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson
Útllt: Þröstur Haraldsson
Auglýsingastjóri: Olga Clausen
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson
Verð: 125 krónur
Vinstrablað
og vinnudeilur
Þjóðviljamenn fá stundum að heyra það, að blað þeirra
sé ekki nógu hart og og grimmt og ákveðið í kjaradeilum.
Og þetta er, vel á minnst, alls ekki ný kvörtun.
Einu sinni var sá tími, að það þótti jafngilda róttækni að
taka undir kaupkröfur yfirleitt, hver sem fram bar, hvort
heldur flökunarfólk eða flugmenn. Einskonar sjálfvirk
kjarahyggja sagði sem svo, að allir sem hétu launamenn
ættu rétt á meira kaupi - og þeir sem nú þegar hefðu
sæmileg laun væru með sinni baráttu barasta að búa í
haginn fyrir aðra. Allir áttu að heita á samstiga gönguferð
upp á tind hinna góðu kjara.
Það er vitanlega langt síðan menn áttuðu sig á því að
þetta dæmi gengur ekki upp. Ekki síst vegna þess að
launamunur og kjaramunur hafa haft tilhneigingu til að
vaxa, ekki síst nú á hægrisveiflutímum. Og þá kemur upp
nýr vandi hjá vinstrisinnum: hvaða kröfur finnast okkur
brýnar, hvaða kröfur sanngjarnar og hverjar mega bíða?
Við þessu fást aldrei þau svör sem duga í eitt skipti fyrir
öll. Bæði vegna þess að allir kjarahópar eru - hvort sem
mönnum líkar það betur eða verr- mjög samtengdir: hver
passar upp á annan og vill ekki leyfa að aðrir „komist fram
úr“ eða að „við drögumst aftur úr“. Einmitt þessi saman-
burðarfræði þýða, að vinstriflokkar og blöð þeim tengd
eru einatt í mjög erfiðri stöðu: ef tekið er rösklega undir
tilteknar kröfur vekur það upp afbrýði hjá öðrum hópum
sem segja: hafið þið engan skilning á OKKAR málum ?
Það er í rauninni borin von að vinstrablað geti svo vit sé
í fellt skýra dóma um kjarakröfur tiltekinna stéttarfélaga.
Með öðrum orðum: slíkt blað getur ekki tekið að sér
einskonar starfsmat. Það getur ekki metið í kaupstigum
röksemdir þær, sem mikið eru notaðar í samningavið-
ræðum um mikla ábyrgð þessa hóps, um streitu sem
fylgir störfum annars, um mat á menntun til launaflokka.
En (Detta þýðir vitanlega ekki, að pólitískt blað á vinstri-
armi vísi kjarakröfum samtaka launafólks frá sér sem
einhverju óþarfa þrasi. Vitanlega verður það að taka af-
stöðu til þeirra - og þá fyrst og fremst frá því sjónarmiði,
að þessu tiltölulega ríka samfélagi sé skylt að tryggja
öllum þegnum sínum það líf, sem við skulum voga okkur
að kalla mannsæmandi - eins þótt það orð sé stór-
skaddað orðið af ofnotkun.
Hvað er þá nauðsynlegast og hvað er helst að varast?
Það ber að varast að láta atvinnurekendur sleppa við að
þeirra frammistaða og samkrull á rekstri og einkaneyslu
séu tekin á beinið (alltof oft tekst þeim að kasta öllum
sínum syndum á bak við ríkisvaldið). Það ber að varast að
breyta um áherslur í málflutningi eftir því hvort „okkar
menn“ eru í stjórn eða stjórnarandstöðu. Að sjálfsögðu
ber að leggja áherslu á að talsmenn þeirra sem eiga í
kjaradeilum fái gott rúm fyrir sín rök, hvort sem menn nú
vilja samþykkja allt sem þeir segja eða ekki. Það er, sem
fyrr segir, rétt að forðast að flækja sig í starfsmat. En
leggja þeim mun meiri áherslur í eigin málflutningi á
mikilvægi hvers þess skrefs sem stigið er til jafnari kjara.
Og gleyma því aldrei, að kjör eru miklu fleira en í krónutölu
felst.
Hér skal því ekki haldið fram að Þjóðviljinn hafi í öllum
greinum og á öllum tímum fylgt slíkri stefnu hnökralaust
og út í æsar. En hvað sem frávikum eða mistökum líður:
þetta sem nú var rakið hefur, þegar á heildina er litið,
verið meginkjarninn í viðleitni blaðsins í verklýðsmálum
og svo mun enn.
Selirnir koma!
„Um þetta leyti ár hvert ráðast
selir hundruðum þúsunda saman
inn á hafsvæðið norðan við Lóf-
óten. Þeir ógna allri tilveru íbúa
Norður-Noregs.“
Þetta er upphaf á grein í In-
formatíon á þriðjudaginn sem
heitir „Selirnir koma“, og heldur
áfram:
„Meðan heimurinn æsir sig yfir
því að Norðmenn skuli drepa litla
„saklausa" selkópa bíða íbúar
Norður-Noregs með sárum kvíða
árlegrar innrásar selanna. í fyrra
voru þeir nærri miljón. Samhang-
andi skán af selum þakti hafið frá
Vardö í norðri til Lófóten í suðri,
á þúsund kílómetra svæði.“
Og greinarhöfundar vitna í
nítján ára sjómann frá Balsfirði,
Dag Olsen, sem segir:
„Það voru selir alls staðar en
hvergi fisk að finna. Og selirnir
leggja ekki bara veiðarnar í rúst,
þeir eyðileggja líka netin fyrir
okkur. Við lifum af hafinu. Ef
stjórnvöld vilja ekki fækka selum
þá neyðast þau til að fækka íbú-
um Norður-Noregs.“
Þessi plága hefur staðið í ellefu
ár. Þarna er um að ræða Græn-
landssel sem ekki hefur lengur
síld og loðnu til að lifa á í Barents-
hafi og leitar fæðu annars staðar.
Á Finnmörku líta menn á selinn
sem undirrót alls ills, þeir fæla
fiskinn frá og þar með grunninn
undan atvinnulífi.
Fiskurinn farinn
Málið er ekki að selirnir séu of
margir heldur eru fiskarnir of
fáir, segir sjávarlíffræðingur við
háskólann £ Osló:
„Jafnvægi í vistkerfi norður-
hafa hefur verið raskað. Norsk
fiskveiðistefna er hreint út sagt
fáránleg. Stjórnvöld hafa leyft
mokveiðar á loðnu, en loðnu-
stofninn er orðinn svo lítill að
eðlileg fæðukeðja hafsins er að
slitna. Loðna og síld eru undir-
staða lífs í norðurhöfum.“
Lausn vandans felst að hans
mati í að stöðva alveg veiðar á
síld og loðnu, ekki aðeins í Bar-
entshafi eins og gert var 1986,
heldur líka við Jan Mayen og ís-
land.
Þá væri lífinu lokið í Norður-
Noregi, segir Dag Olsen.
Þegar gamanið
kárnar
Thor Vilhjálmsson skrifar í
Morgunblaðið í gær greinina
„Glitsnúrugorgeir" um mál Þóris
Stephensens staðarhaldara í Við-
ey gegn Halli Magnússyni blaða-
manni. Hann rekur aðdraganda
málsins, þegar dráttarvél var
látin slétta yfir leiði í kirkjugarð-
inum í eynni og „allt var fært svo
úr lagi að ekki sá á neinu lengur
skil“, og segir svo:
„Þá gerist það að ungur blaða-
maður reis upp í heilagri vandlæt-
ingu og sagði hug sinn skorinort
um þetta atferli. Það skín í gegn
hve mikið blaðamanninum er
niðri fyrir, og hann segir hug sinn
tæpitungulaust; þó í lokin á grein
hans sé að vísu bent á undan-
' komuleið fyrir hina seku til fyrir-
gefningar, bæti þeir sitt ráð.
Þá leið þáði presturinn ekki,
hvað þá að hann rétti hinn vang-
ann fram og væri minnugur þess
boðskapar sem hann hefur haft
framfæri sitt af að boða okkur
hinum ... Klerkurinn beitir fyrir
sig leigumálpípum úr lögmanna-
stétt til að hóta bréflega sam-
kvæmt tilteknum lagagreinum
ýmist sektum eða varðhaldi...
Þessi þula skal ekki rakin nema
ég freistast til að skrá hér eina
lagagreinina sem var veifað þá og
seinna er beitt og er orðuð svo:
„Hafi ærumeiðandi aðdróttun
verið beitt að manni, sem er eða
hefur verið opinber starfsmaður,
og aðdróttunin varðar að ein-
hverju leyti það starf hans, eða
hún myndi baka honum, ef sönn
væri (lbr.mín), embættis eða
sýslunarmissi, þá skal slíkt brot
sæta opinberri ákæru eftir kröfu
hans.“...
Margir kannast við þessa laga-
grein, því hún hefur verið víða
fest upp á stofuvegg hjá opinber-
um starfsmönnum til að létta
gestum í geði með gamanmálum,
svo fáránleg þykir flestum greinin
og fráleitt að henni yrði beitt að
hún er höfð til afþreyingar, í stað
þess að skelfast við slík ólög, væri
gert ráð fyrir þeim möguleika að
þeir menn fyndust svo óvandir að
meðulum og vopnum að beita
slíku.“
Kennslubókum
kastað
f nýjasta hefti Nýrra mennta-
mála er merkileg frásögn eftir
bandarískan kennslufræðing,
Tom Fox, um að kenna börnum
án kennslubóka. Hann segir þar
frá tilraun sem hann gerði með 10
og 11 ára börnum að setja allar
bækurnar í geymslu í byrjun
skólaársins og nota veturinn til að
komast að því hvernig þekking
verður til:
„Hvers vegna ákvað ég að
kenna án skólabóka? Vegna
þess, fannst mér, að þegar náms-
bækurnar voru horfnar yrði ekki
lengur litið á þekkinguna sem
einhvern óumbreytanlegan sann-
leika. í stað þess yrði kunnátta og
skilningur eitthvað sem nemend-
urnir sjálfir smíðuðu innra með
sér. Og þegar hver og einn varð
að færa rök fyrir máli sínu í
áheyrn annarra og svara gagnrýni
fæddist oft efi og óvissa eins og
algengt er þegar menn þurfa að
taka ábyrgð á því sem þeir telja
sig vita.“
Tom Fox segir frá því hvernig
hann kennir einstök fög án
kennslubóka og segir að senni-
lega hafi best tekist til í móður-
máli og ritun. Þar var málið kennt
með því að nota það, fyrst til ein-
faldra lýsinga, loks til viðamikilla
lýsinga og til að yrkja á því.
„Þarna urðu til mörg falleg ljóð,
kveðskapur sem margir nemend-
ur sögðu mér löngu síðar að hefði
verið með því besta sem þeir
hefðu skrifað um ævina. Ég hlýt
að trúa því því sumt var með því
besta sem ég hef Iesið.“
„Leiksópur
örlaganna“
í þessu hefti tekur Hákon Ósk-
arsson kennari í MS saman sögur
úr skólastofunni. Þar eru ýmis
gullkorn, ekki síst um bók-
menntir: „Sagan Svartfugl er
lögð séra Eyjólfi til munns,“ segir
einn nemandi, og bætir við: „Sr.
Eyjólfur var leiksópur örlag-
anna.“
Um annað öndvegisrit ís-
lenskra bókmennta á vorri öld
segir nemandi í ritgerð - og ratast
kannski nokkuð satt á munn:
„Ljóðaflokkurinn Tíminn og
vatnið olli straumhvörfum þar
sem fáir skildu um hvað hann
fjallaði.“
Svo var efnafræðikennarinn að
kanna viðveru nemenda í upphafi
timans og heyrði ekkert svar frá
Kristínu. „Ertu við, Kristín?"
spyr hann. „Nei,“ svarar Kristín,
„ég get aldrei verið við. ég er
alltaf ein.“
SA
10 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ i Föstudagur 14. apríl 1989