Þjóðviljinn - 14.04.1989, Blaðsíða 13

Zenith
12 x Preflex
35 mm, kr.
5.900,-
Linsur!
margar gerðir.
AÐ UTAN
Með því að senda hluta hers síns inn í Namibíu lagði SWAPO
Suður-Afríku vopn í hendur. Samtökin hafa orðið fyrir verulegum
álitshnekki, bæði á alþjóðavettvangi og í Namibíu sjálfri
DAGUR
ÞORLEIFSSON
Sama daginn og 23 ára stríði
Suður-Afríku og Þjóðarsam-
taka Suðvcstur-Afríku (South
West African People‘s Organisat-
ion, SWAPO) átti formlega að
vera lokið, blossaði það upp af
endurnýjaðri heift nyrst í því
landi, sem lengi var nefnt
Suðvestur-Afríka er heitir nú
Namibía. Þegar þetta er ritað er
enn ekki fullvíst að sú viðureign
sé á enda, og þótt svo kunni að
reynast getur hún átt eftir að hafa
óheillavænlegar afleiðingar fyrir
bæði SWAPO og Namibíu.
Flestir virðast vera á nokk-
urnveginn einu máli um að
SWAPO sé um að kenna að bar-
dagar þessir, sem háðir voru af
engri vægð af beggja hálfu, brut-
ust út. Sjálfstæði til handa Nami-
bíu er annað tveggja meginatriða
í samningi þeim, sem Angóia,
Kúba og Suður-Afríka gerðu
með sér, að nokkru fyrir áeggjan
og tilstuðlan risaveldanna, í þeim
tilgangi að koma á friði í Angólu
og Namibíu. (Hitt meginatriðið
er brottkvaðning kúbanskra her-
sveita frá Angólu.) En samningur
þessi tókst fyrst eftir mikinn
barning og ýmis atriði í honum
eru ekki sem ljóslegast orðuð.
Samningsaðilar, risaveldin sem á
bakvið þá standa og Sameinuðu
þjóðirnar leggja þann skilning í
samninginn að SWAPO-
skæruherinn skyldi, er vopnahlé
gengi í gildi, safnast saman í
bækistöðvum í Angólu, 150-160
km norðan landamæra þess ríkis
og Namibíu. En forusta
SWAPO, sem fyrir sitt leyti hafði
samþykkt samninginn, mun hafa
talið sig geta komist upp með að
túlka viss óljóst orðuð atriði hans
svo, að henni væri heimilt að
senda nokkurn hluta liðs síns
vopnaðan suður yfir landamærin,
þar sem liðsmenn græfu vopn sín,
kæmu sér upp bækistöðvum og
gæfu sig síðan undir eftirlit Sam-
einuðu þjóðanna.
yrði að grafa upp er fram liðu
stundir, kynni að hafa þau áhrif á
hugarfar allmargra Namibíu-
manna, sem væru eitthvað beggja
blands í afstöðu sinni til
SWAPO, að þeir teldu vissara
sjálfra sín vegna að halla sér að
samtökum þessum. Líklegt er að
SWAPO hafi haft í huga þessu
viðvíkjandi gang mála í Zimba-
bwe 1979-80, er friður tókst þar
eftir margra ára skæruhernað og
skæruliðahreyfing undir forustu
Roberts Mugabe náði völdum að
undangengnum miklum kosn-
ingasigri. Fyrir kosningarnar
flykktust skæruliðar Mugabes,
sem haft höfðu griðland í Mó-
sambik, inn í föðurland sitt og
tóku með sér vopn sín. Sumra
mál er að þetta innstreymi skæru-
iiða og vopna hafi leitt til þess að
ýmsir kjósendur, sem áður hefðu
ekki fyllilega gert upp hug sinn,
hafi talið það affærasælast fyrir
af stað frá bækistöðvum sínum í
Angólu, og lögðu sannanir um
þetta fyrir stjórnvöld Angólu,
Kúbu og Bandaríkjanna. Niður-
staðan varð að ekki aðeins vest-
ræn ríki fordæmdu SWAPO fyrir
tiltækið, heldur og sáu S.þ. sér
ekki annað fært en að taka skýr-
ingar Suður-Afríku á upptökum
bardaganna góðar og gildar. Og
Angólustjórn, helsti bakhjarl
SWAPO, brást reið við þessu
frumhlaupi skjólstæðings síns.
Angólskir ráðamenn hafa
skiljanlegar áhyggjur af að þetta
geti orðið til að gera að engu
samninginn við Suður-Afríku, en
líkur eru á að í framhaldi af hon-
um takist þeim að ganga milli
bols og höfuðs á UNITA-
skæruliðum Jónasar Savimbi, er í
14 ár hafa verið Angólustjórn
meiriháttar höfuðverkur.
Eins og sakir standa stendur
Suður-Afríkustjórn, að því er
Vopnað namibískt lögreglulið, sem er undir suðurafrískri stjórn, á
vígstöðvunum nyrst í landinu.
Fyrirætlanir
SWAPO
Fyrir SWAPO mun hafa vakað
með þessu bæði að auka mögu-
leika sína á að hafa áhrif á lands-
fólkið fyrir kosningar þær til
stjórnlagaþings, er fram eiga að
fara í haust, og að styrkja hernað-
arlega stöðu sína í landinu. Hún
er ekki sterk, þar eð hemaður
SWAPO hefur lengi fyrst og
fremst byggst á því að liðsmenn
þeirra hafa griðland og bæki-
stöðvar í Angólu. Þaðan hafa
þeir gert árásir inn í nyrstu héruð
Namibíu, þar sem þeir hafa mikið
fylgi meðal Ovamboþjóðflokks-
ins, sem um helmingur lands-
manna tilheyrir. Aðrir hlutar
landsins hafa sloppið að mestu
við stríðið, og SWAPO hefur
ekki tekist að ná varanlegri fót-
festu, svo heitið geti, innan land-
amæra Namibíu, enda við harð-
vítugan andstæðing að eiga sem
er her og vopnuð lögregla Suður-
Afríku. Þar að auki er Namibía
að miklu leyti eyðimörk eða því
sem næst og án stórskóga, en þar
sem þeir eru ekki standa skæru-
liðar okkar tíma vel til höggsins ef
óvinurinn hefur yfir að ráða góð-
um flugher.
SWAPO-forustan kann og að
hafa hugsað sem svo, að vitn-
eskja um marga vígþjálfaða liðs-
menn hennar innanlands og fald-
ar vopnabirgðir þeirra, sem hægt
Foringjar friöargæsluliös S.þ. í Windhoek - báðir stríðsaðilar kenna því um að átökin brutust út, en í raun
voru möguleikar þess takmarkaðir.
sig að draga ekki af sér í stuðningi
við hreyfingu Mugabes.
Nujoma lék
illilega af sér
Þetta var látið óátalið, enda
hafði þá náðst alþjóðleg sam-
staða um að sættast á Mugabe og
hans fólk sem stjórnendur Zimb-
abwe. Raunar er einnig fyrir
hendi þesskonar samstaða um að
SWAPO taki við völdum í Nami-
bíu, þegar hún verður sjálfstæð.
En munurinn er sá, að Suður-
Afríkmenn voru ekki í aðstöðu til
að hafa teljandi áhrif á gang mála
í Zimbabwe, þegar nýumtöluð
stjórnarskipti þar voru á dagskrá,
en í Namibíu eru þeir síður en svo
búnir að vera og staðráðnir í að
láta einskis ófreistað til að hindra
að erkifjandi þeirra SWAPO nái
völdum.
f bráðina að minnsta kosti er
allt útiit fyrir að Sam Nujoma,
sem annars er talinn síeipur
stjórnmálamaður, hafi hér leikið
illilega af sér. Her hans hefur
fengið slæman skell af namibíska
öryggisliðinu, sem stjórnað er að
Suður-Afríkumönnum. Þeir hafa
snjalla leyniþjónustu, sem vissi af
suðurgöngu SWAPO-liða, svo að
segja jafnsnemma og þeir héldu
best verður séð, með pálmann í
höndunum í þessu máli. Af henn-
ar hálfu kom aldrei til greina að
SWAPO-iiðið fengi að koma sér
upp bækistöðvum í Namibíu.
S.þ. voru á sömu skoðun um það,
en höfðu ekki nema sárafáa
menn til taks í Norður-Namibíu
og þótt þeir hefðu verið fleiri,
hefði það varla miklu breytt, því
að friðargæsluliðsmönnum al-
þjóðasamtakanna er harðbannað
að taka þátt í bardögum. Perú-
maðurinn Pérez de Cuéllar, aðal-
ritari S.þ., og sérlegur sendifull-
trúi hans í Namibíu, Finninn
Martti Ahtisaari, áttu því vart
annars kost en að fara að „tilmæl-
um“ Suður-Afríkustjórnar, er
hún krafðist þess að fá að hafa
sína hentisemi við að brjóta
SWAPO-liðið á bak aftur.
Suður-Afrika hótaði að öðrum
kosti brottrekstri starfsmanna
S.þ. og að binda endi á starf
þeirra með það fyrir augum að
gera Namibíu sjálfstæða. S.þ.
lentu því í þeirri neyðarlegu að-
stöðu að her Suður-Afríku, ríkis
þess er lengi hefur sætt mestri for-
dæmingu allra á alþjóðavettvangi
og í fleiri áratugi stjórnað Nami-
bíu í fullu trássi við alþjóðasam-
tökin, varð að einskonar liðstyrk
þeirra.
sendi liði sínu fyrirskipun um að
snúa aftur til Angólu. Angóla,
Kúba og Suður-Afríka skutu á
skyndifundi um málið að fulltrú-
um risaveldanna viðstöddum, og
náðist þar samkomulag um að
undanhaldið færi fram undir eft-
irliti liðs S.þ. En þegar til kom,
kröfðust Suður-Afríkumenn
hlutdeildar í eftirlitinu og það
tekur SWAPO ekki í mál. For-
usta hreyfingarinnar segir sína
menn að vísu vera á leið til bæki-
stöðva sinna í Angólu, en þeir
muni halda þangað án þess að
hafa nokkurt samband við liðs-
menn S.þ. Suður-Afríkumenn
hafa nú raunar afturkallað kröfu
sína um eftirlitshlutdeild, en þeir
hafa hvarvetna í grennd við eftir-
litsstöðvar S.þ. mikið lið og grátt
fyrir járnum. Aðeins örfáir
SWAPO-liðar hafa enn sem
komið er gefið sig fram við menn
S.þ.
Líkur á land-
flótta hvítra
Ljóst er að eftir atburði unda-
nfarinna daga er fjandskapurinn
milli stríðsaðila í hámarki og má
því áreiðanlega lítið út af bera, til
þess að bardagar hefjist á ný. Af-
Bardögum í Norður-Namibíu
er að vísu lokið að sinni, er friður-
inn er vægast sagt ótryggur. Nu-
joma sá um síðir sitt óvænna og
leiðingar þeirra hafa þegar orðið
verulegur álitshnekkir fyrir
SWAPO á alþjóðavettvangi og í
Namibíu. Sagt er að mennta-
menn í höfuðborginni Windho-
ek, sem áður voru hlynntir sam-
tökunum, gerist nú beggja blands
í afstöðu sinni til þeirra. Svo
kynni einnig að fara um fólk af
ýmsum þjóðflokkum, sem ekki
eru eins eindregnir í stuðningi við
SWAPO og Ovambomenn eru.
Fyrir Namibíu sem heild, land
sem er á stærð við Frakkland og
Vestur-Þýskaland samanlögð en
hefur aðeins rúma miljón íbúa,
boðar ástandið ekkert gott. Hvít-
ir landsmenn, um 80.000 talsins
og flestir suðurafrískrar og þý-
skrar ættar, báru að iíkindum
takmarkað traust til SWAPO
fyrir, og ekki hefur það aukist við
nýafstaðna atburði. Líkur aukast
því á að þeir flytji úr landinu, af
ótta við að þeim yrði ekki vært
þar undir SWAPO-yfirráðum.
Þetta er fólk, sem Namibía hefur
mikla þörf fyrir, vegna þekkingar
þess og mikilvægis í atvinnurek-
stri.
Blóðugt klúður
Föstudagur 14. apríl 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 13