Þjóðviljinn - 26.05.1989, Blaðsíða 4

Guðrún Helgadóttir
er á beininu
Andstæðingur
Ragnars
Reykáss
Embætti þingforseta
var ekki sárabót vegna
brostinna ráðherra*
drauma. Hef aldrei farið
út fyrir þingsköp. Fárán-
legt að það sé vítaverð-
ara að benda á lygi en
Ijúga. Hagsmunarök
hvalveiðisinna jafn létt-
væg og siðferðisrökin.
Það er almælt að þú hafir kraf-
ist ráðherraembættis þegar nú-
verandi ríkisstjórn var í burðar-
liðnum í haust en þegar af því
varð ekki sagt sem svo að formað-
ur Alþýðubandalagsins gerði bet-
ur við andmælendur sína en vini.
Fékkstu þingforsetaembættið í
sárabætur frá honum?
Nei, alls ekki. Það var ekki
hugmynd Alþýðubandalagsins
að ég yrði forseti. Sú hugmynd
kom frá Alþýðuflokknum. Hún
hlaut almennt samþykki hér í
þinginu. Og þótt þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins tækju ekki þátt í
atkvæðagreiðslu um málið þá tel
ég víst að það hafi ekki verið
vegna andúðar á mér heldur staf-
að af því að þetta var fyrsta at-
kvæðagreiðsla þingsins og þeir
hafi vitaskuld viljað láta reyna á
þingmeirihluta ríkisstjórnarinn-
ar. Þannig að þeir greiddu mér
ekki atkvæði en allir aðrir.
Þannig að þetta var ekki að
frumkvæði formanns Alþýðu-
bandalagsins?
Nei, ég held mér sé óhætt að
fullyrða að svo hafi ekki verið.
Nú hefurðu stundum sætt
gagnrýni fyrir að fara frjálslega
með þingsköp, td. I fyrirspurna-
tímum, og að gæta ekki virðingar
alþingis sem skyldi.
Ég hef verið fremur rýmileg í
fyrirspurnatímum en ég hef ekki,
einsog þú sagðir, farið frjálslega
með þingsköp. Þvert á móti hef
ég stjórnað þinginu samkvæmt
ýtrustu þingsköpum enda hef ég
aldrei heyrt nokkurn mann halda
öðru fram.
En nú rekur mig minni til þess
að Hjörleifur Guttormsson hafi
gagnrýnt þig í fyrirspurnatíma
einhvern fimmtudagsmorgun
fyrir að fara frjálslega með þing-
sköp.
Já, það var vegna þess að hans
mál var nr.14 í röðinni og hann
var farinn að óttast að það yrði
úti. En það komst á dagskrá!
En hvað um virðingu alþingis?
Fyrst verð ég nú eiginlega að fá
að vita hvað átt er við með „virð-
ingu alþingis.“ Ég hef stýrt þing-
inu samkvæmt lögum um fundar-
sköp. Ég hef margsagt að virðing
alþingis felist í því einu að vinna
að því að þingið geti gegnt skyldu
sinni einsog því ber, verið sú lög-
gjafarsamkoma sem það á að
vera og hafi aðstöðu til þess. Að
þessu hef ég unnið og það tel ég
vera að vinna að virðingu alþing-
is. En finnist mönnum ég sjálf
ekki nógu virðuleg þá er það ann-
að mál því ég hef aldrei litið svo á
að virðing alþingis sæti í herðun-
um á mér. Ég breyttist ekkert við
það að verða forseti sameinaðs
alþingis og ég hef ekkert það að-
hafst sem óvirðir alþingi.
Nú er stutt síðan nokkrir þing-
menn, með sjálfan sjávarútvegs-
ráðherra í fylkingarbrjósti, vildu
láta vita þig fyrir ummæli og í
einhverjum fjölmiðla hafa menn
krafist þess að þú segðir af þér
embætti forseta.
Þessi orð um að það hefði átt
að víta mig hefðu betur verið,,
ósögð því það sem ég sagði var að
mér fyndist það hæfa að lygi og
falsanir væru notaðar til fram-
dráttar röngum málstað. Og þar
átti ég við hvalveiðideiluna. í
þessari umræðu hafði komið
fram að það hafði verið logið um
styrki hins opinbera til kvik-
myndar sem ég þarf ekki að segja
hver er. Ef það er vítavert og víta-
verðara að segja að eitthvað sé
lygi, þegar það er ljóst, heldur en
að ljúga þá eru ákvæði um víti
orðin æði skrítin.
Sannleikurinn er auðvitað sá
að margsinnis hefur verið kveðið
mörgum sinnum fastar að orði í
umræðum hér á alþingi en þarna
var um mikið ágreiningsmál að
ræða. Skoðanir mínar á því hafa
ætíð sætt mikilli andstöðu hér á
þinginu, það fer ekki á milli mála,
og einnig meðal þjóðarinnar.
Akveðnum hópi landsmanna
finnst líka ljótara að benda á lygi
en ljúga einsog fram hefur komið
í upphringingum í „þjóðarsálir"
ríkisfjölmiðlanna. En ég staðhæfi
að Ragnar Reykás, bræður hans
og systur og mágkonur og mágar
og fjölskyldan öll, hefur ævinlega
verið andstæðingur minn og
verður það alltaf. Það hindrar
það hinsvegar ekki að það fólk
hefur allt leyfi til þess að hafa
sínar skoðanir.
Það væri búið að víta þing-
menn nokkuð oft ef meira þyrfti
ekki til en að segja einsog í þessu
tilfelli að þarna hæfði skel kjafti.
Ég vil minna á að þegar við erum
rómantísk syngjum við „okkur
mun sambúðin endast vel/ úr því
að hæfir kjafti skel.“ Ég hef
aldrei heyrt að þetta kæmi
neinum í uppnám enda gegn og
góð íslenska.
En hitt kann svo að vera að það
fari í taugarnar á karlmönnum að
kona sé forseti sameinaðs alþing-
is. Það fer a.m.k.í taugamar á
karlmönnum að kona segi að þeir
ljúgi. Og það fer almennt í
taugarnar á karlmönnum að kona
hafi skoðanir. Og ég kann þau
viðbrögð utanbókar. í öllum
þeim viðtölum sem tekin hafa
verið við mig er alveg um tvenns
kona viðbrögð að ræða. Sé ekki
verið að ræða nein ágreinings-
mál, og ég segi fátt athyglisvert,
þá hafa menn á orði að ég hafi
„tekið mig vel út“ og verið „indæl
oggóð." Hafiég hinsvegar viðrað
skoðun á einhverju sem styr
stendur um ætlar allt vitlaust að
verða. Og það verður að hafa
það, mér stendur hjartanlega á
sama, ég skipti ekki um skoðun
eftir óskum annarra!
Finnst þér þú sem sé finna fyrir
mótlæti í forsetaembætti vegna
þess að þú ert kona?
Nei, það get ég nefnilega alls
ekki sagt. Og það stafar ósköp
einfaldlega af því að þinghaldið
hefur gengið prýðilega. Samstarf
mitt og þingmanna hefur verið
með miklum ágætum. Jafnvel
stjórnarandstaðan hefur verið
mér sæmilega mild. Ég er ekki
fyrsti forsetinn sem orðið hefur
að sæta ágengum upphlaupum
stjórnarandstöðu.
Nú er lokið einhverju afkasta-
mesta þingi sem starfað hefur.
Ríkisstjómin, með nær engan
meirihluta, kom fram öllum þeim
málum sem hún lagði áherslu á.
Töluverðar umbætur hafa verið
gerðar á starfsmannahaldi al-
þingis, sem enginn neitar að hafi
verið til góðs, og er unnið að
endurskipulagningu þess í sam-
ráði við starfsfólkið sjálft og hef-
ur mælst mjög vel fyrir. Og síðast
en ekki síst hef ég átt prýðilegt
samstarf við samforseta mína. Ég
held að allir séu sæmilega sáttir
við þinghaldið í vetur.
En hefur embættiserill þing-
forseta ekki staðið þingmannin-
um Guðrúnu Helgadóttur fyrir
þrifum í vetur?
Jú, vissulega hef ég ekki flutt
jafn mörg mál og oft áður. En
það er alkunn staðreynd að
stjórnarþingmenn flytja ætíð
færri mál en þingmenn stjórnar-
andstöðu því það er sterkara að
ríkisstjómin standi að þeim. En
ég hef tekið töluverðan þátt í
þingstörfum þrátt fyrir það. Ég
tók þátt í samningu nýju þjóð-
minjalaganna, ég flutti frumvarp
um almannatryggingar um áfrýj-
unarnefnd fyrir þá sem em ó-
ánægðir með örorkumat og ég
átti töluverðan þátt í því að nýju
erfðalögin urðu að veruleika með
þeirri megin réttarbót að nú á
fólk rétt til setu í óskiptu búi. Svo
hef ég flutt fyrirspurnir og tekið
þátt í nefndastörfum.
Þú hefur verið sökuð um ást á
grænfriðungum og andúð á mál-
stað ríkisstjórnarinnar í hval-
veiðimálinu, þér er borið á brýn
að hafa rætt það af lítilli þekkingu
í sjónvarpsþætti...
Það þekkingarleysi fólst í því
að ég sagðist ekki vita hve margir
hvalir væru í sjónum. Ég stend
við það hvar og hvenær sem er.
Ef ég byggi yfir þeirri vitneskju
myndu færustu hvalveiðisérfræð-
ingar heimsins öfunda mig stór-
lega af þekkingunni. En hún er
sem sé ekki fyrir hendi.
Afstaða mín til þessarar hval-
veiðideilu er ósköp einföld og al-
gjörlega pólitísks eðlis. Græn-
friðunga þekki ég ekkert þótt ég
beri virðingu fyrir hverskyns
störfum þeirra fyrir bættu um-
hverfisástandi í heiminum. En ís-
lendingar undirrituðu hafrétta-
sáttmála þar sem þrjár greinar
eru sérstök ákvæði um vemdun
hvalveiðistofna. Síðan mótmælti
alþingi fslendinga ekki hvalveiði-
banni í fjögur ár en efnt var til
þess svo ráðrúm gæfist til þess að
rannsaka hvalastofnana vegna
þess að færustu vísindamenn
heimsins töldu þá vera í útrým-
ingarhættu. íslendingar ákváðu
sem sé að doka við og veita leyfi
til þessa með Halldór Ásgríms-
son í broddi fylkingar. Einsog
fjöldi annarra þjóða.
Það sem íslendingar gerðu síð-
an, þegar sýnt var að hagsmunir
ákveðinna aðila fóm ekki alveg
saman við þessa ákvörðun, var að
búa til margumrædda „vísinda-
áætlun" og það tók mánuð. Ég
hef aldrei haft trú á henni og á
eftir að sjá að hún hafi gildi. Ég
tel að þær rannsóknir sem fram
hafa farið hafi mestanpart verið
gerðar fyrir löngu og að hér hafi
aðeins verið um smá Krýsuvíkur-
leið að ræða framhjá því sem búið
var að lofa. Þetta hefur orðið
okkur til mikillar skammar er-
lendis og stórskaðað helsta út-
flutningsatvinnuveg þjóðarinnar.
Mér þætti gaman að heyra
hvað Ragnar Reykás og fjöl-
skylda segðu í Þjóðarsálinni ef
Guðrún Helgadóttir væri búin að
afreka þetta. Ef þetta em voða-
legar skoðanir þá verður bara að
hafa það! En ég spyr: hver á að
ákveða hvaða alþjóðasamninga
við íslendingar stöndum við og
hverja við svíkjum?
Heldurðu ekki að þessi afstaða
geti skaðað stjórnmálaferil þinn?
Það held ég nú ekki. Það er
auðvitað ólíft í pólitfk ef
stjórnmálamaður hleypur til og
skiptir um skoðun ávallt þegar
hann óttast að lenda í minnihluta.
En ég held nú að það séu ansi
margir í þessu landi sem fyrir
löngu eru búnir að sjá hversu fár-
ánlega hefur verið farið að í þessu
máli, fyrst og fremst vegna þess
að þarna vom svo litlir hagsmunir
í húfi gegn svo gífurlega miklum
hagsmunum.
Stj órnmálamaður verður oft
að vega og meta hvaða hagsmuni
hann á að verja en í þessu máli
eru hagsmunarökin jafn léttvæg
og siðferðisrökin. Og ég hef
aldrei gert annað en að framfyl-
gja stefnu Alþýðubandalagsins í
þessu máli. Því miður hefur hval-
veiðideilan snúist uppí þjóð-
rembu sem er andhverfa sannrar
þjóðrækni.
ks
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 26. maí 1989