Þjóðviljinn - 05.01.1990, Síða 4

Örn Friðriksson er á beininu
Launa-
hækkanir
nauðsyn-
legar
Viðræður ASÍ og VSÍ haffa nú staðið yff ir í
mánuð en samningar voru lausir nú um
áramótin. Athygli heffur vakið að
samningsaðilar haffa rætt samninga á
mjög svipuðum grundvelli án þess að
nokkuð haffi verið rætt um beinar
launahækkanir og kemur svqkölluð „núll-
lausn“ einna helst til greina. Örn
Friðriksson varaforseti ASÍ segir
fframtíðina ráðast mjög af því hvernig til
takist í þessari lotu. Hann vill þó ekki
samninga án launahækkana og segir mjög
mikilvægt að nýlegar lækkanir skili sér í
vöruverði
Mun ASÍ stjóma samninga-
viðræðunum að þessu sinni?
„Það var samþykkt á sam-
bandsstjómarfundi Alþýðusam-
bandsins að fela okkur forsetun-
um og formönnum landssam-
banda að hafa forgöngu í fyrstu
viðræðum. Við eigum að reyna
að finna þar ákveðinn farveg og
gmnn og í framhaldi af því vil ég
benda á að við ráðgerum nú á
næstu dögum að halda fundi með
stjómum verkalýðsfélaganna.
Þar munum við sjá hvort þeir telji
okkur á réttri leið með viðræðun-
um einsog þær hafa gengið fyrir
sig,-“
I viðræðum ykkar við VSI hef-
ur mikið verið talað um svokall-
aða ,a>úll-lausn“. í hverju felst
hún að þínu mati?
„Menn em svona að búa sér til
ákveðin nöfn á sínar hugmyndir.
Það sem verið er í raun að fjalla
um núna er að ná áveðnu
jafnvægi sem þarf að vera ríkj-
andi. í „núll-lausn“, ef menn vilja
kalla þetta því nafni, felast ekki
endilega engar kauphækkanir.
Það liggur Ijóst fyrir að það þurfa
að vera einhverjar kauphækkanir
og trygging fyrir því að kaupmátt-
ur haldist. Við vitum að það verð-
ur einhver verðbólga og að mínu
viti verður ekki um að ræða neina
samningar sem feli í sér „núll-
launahækkun“. Þannig að þeir
sem hafa búið til nafnið á þessari
leið verða að skýra hvað þeir eiga
við.“
Formaður Vinnuveitendasam-
bandsins hefur hinsvegar lýst þvi
yfir að það sé ekki hsegt að semja
um iaunahækkanir. Ætlar verka-
lýðshreyfingin þó ekki að fylgja
þeim að móli?
„Við emm í samningavið-
ræðum og höfum ekki talið að
engar kauphækkanir væri lausn á
samningum. Jafnvel þó tileftú til
verðhækkana innanlands væri því
sem næst ekkert, þá vitum við að
það er verðbólga í öðrum löndum
og allar innfluttar vömr og hrá-
eftii til framleiðslu myndu hækka
í verði. Þannig að við sitjum alltaf
uppi með einhverja tiltekna verð-
bólgu og við þurfum að koma
henni eins langt niður og hægt er.
Við þurfum að komast að
samkomulagi um jafnvægi sem
þarf að skapast á milli hugsan-
legra verðhækkana og launa-
breytinga.“
A hvaða nótum verða þó helstu
kröfur ykkar? Hvaða mól eru í
forgangi?
„Málin standa að mörgu leyti
öðmvísi en áður. Nú stöndum við
frammi fyrir því að það em
óneitanlega miklir erfiðleikar hjá
mörgum fyrirtækjum. Helstu út-
flutningsgreinar hafa staðið ansi
tæpt síðustu tvö ár en em vonandi
að komast á legg núna. Aðal
markmið okkar í þessum samn-
ingum er fyrst og fremst að koma
í veg fyrir að það verði áfram-
haldandi kaupmáttarskerðing,
en það takmarkast auðvitað af
því að útlit er fyrir að þjóðartekj-
ur minnki á þessu ári. Við viljum
tryggja þann kaupmátt sem hægt
er að halda uppi og að verðlagið
taki sem minnstum breytingum.
Þetta þýðir að vextir myndú einn-
ig lækka og þeir þyrftu að gera
það samhliða en ekíci eftir á. Við
leggjum áherslu á þessi mál
vegna þess að við viljum halda
uppi atvinnu í landinu. Það má
segja að samningamir séu sér-
stakir hvað það snertir að þjóð-
artekjur eru nú að minnka og
mikil hætta er á að atvinnuleysi
verði enn meira á þessu ári.“
En nú hefur launafólki verið
sagt upp störfum víðs vegar á
landinu og oft er borið við skipul-
agsbreytingum. Getur verkaiýðs-
hreyfingin tryggt atvinnuöryggi
betur ó einhvern hótt?
„í okkar samningum höfum
við náttúrlega ákveðinn upp-
sagnarfrest og við komust ekkert
hjá því að fyrirtæki geri skipu-
lagsbreytingar hjá sér. En við
viljum líka byggja efnahagskerfið
þannig upp að það skapi mögu-
leika fyrir ný störf og ný verkefni.
Við gerum það aldrei með þeim
hætti að í ákveðnu fyrirtæki verði
að vera svo og svo mörg störf.
Við búum ekki til atvinnu og get-
um ekki fyrirskipað fyrirtækjum
að þau verði að hafa ákveðinn
fjölda starfsmanna. Atvinnuör-
yggi felst fremur í því að fyrirtæki
hér á landi séu samkeppnishæf
við erlenda aðila og að við getum
selt okkar vöru á erlendum mark-
aði.“
Á undanförnum árum hefur
verkalýðshreyfingin gert heldur
hógværa samninga þarsem pass-
að hefur verið upp á að ekki fari
allt úr böndunum. Hverju hefur
þetta skilað?
„Það eru auðvitað sveiflur í
efnahagslífinu, en staðreyndin er
sú að kauphækkun hefur gengið
jafnóðum út í verðlagið. Þannig
hefur það gengið í áratugi og orð-
inn nokkurs konar vani. Við vilj-
um rjúfa þessi sjálfvirku tengsl,
enda er það kaupmátturinn sem
skiptir okkur mestu máli. Við
getum náð kaupmáttaraukningu
með lækkun á verðlagi og ef við
skoðum td. lækkanir með til-
komu virðisaukaskatts þá má
auðvitað umreikna 6,40 króna
lækkun á mjólkurlítra yfir í pró-
sentuhækkun á launum. Þessi
mjólkurlækkun leiðir hinsvegar
ekki til þess að aðrar vörur hækki
einsog hlutimir hafa gengið fyrir
sig með kauphækkanir. Ég tel
það því miklu farsælli leið að ná
niður vöruverðinu.“
En hefur þú sem forystumaður
innan ASÍ trú á að fólk þoli lengri
bið eftir hærri launum?
„Það þarf náttúrlega tvennt til.
Við þurfum aukinn kaupmátt en
við þurfum líka að fá kaup. Þá
meina ég að við þurfum að fá at-
vinnu, en það er ekkert sjálfgefið
að það gerist. Kaupmáttar-
aukningin kemst frekar til skila til
þeirra lægst launuðu með því að
halda niðri vöruverði og lækka
vexti heldur en að láta ákveðna
prósentu ganga upp allt launa-
kerfið.“
Fjórmálaráðherra hefur sagt
að fjárlagafrumvarpið marki
ramma fyrir aðila vinnumarkað-
arins. Ætlist þið til þess að ríkis-
valdið fari út fyrir þann ramraa?
„Við höfum ekki búið til
neinar kröfur á ríkisvaldið, amk.
ekki enn. En ef gera á kröfur til
launþega með að biðja þá um að
sætta sig við lágan kaupmátt í ein-
hvem tíma, þá hljótum við að
gera þá kröfu að ríkisvaldið haldi
í við sig og spari. í mínum huga er
það alveg af og frá að hægt sé að
bjóða launþegum upp á sáralitlar
launahækkanir án þess að tekið
verði á óhófseyðslu hjá ráða-
mönnum. Ég nefni bara sem
dæmi að í ferðum erlendis em
greiddir dagpeningar, dagpen-
ingar með álagi og mér skilst að
makar séu einnig með dagpen-
inga. Þama verður ríkisvaldið
auðvitað að sýna fordæmi. Það er
kannski ekki um margar miljónir
að ræða en þessir aðilar verða
bara að athuga hvar þeir geta
skorið niður.“
Þið hafið einnig rætt við bænd-
ur um að forðast beri hækkanir á
landbúnaðarvörur. Eru einhverj-
ar líkur ó að það takist?
„Við höfum rætt við bændur
um að ef hægt er að ná einhverj-
um árangri í þessum samningum
- sem er lítil verðbólga og lækkun
vaxta - þá hljóti þeir einsog aðrir
sem em með atvinnurekstur að
hafa af því hag og væntanlega
gæti það skilað sér í óbreyttu
verði á landbúnaðarvömm. Það
er ekki komið neitt endanlegt
svar við því annað en að þeir em
tilbúnir til að athuga hvemig þeir
geti orðið þar að liði. Á sama hátt
verða innflytjendur og kaup-
menn að skila sínu, en því miður
vantar ansi mikið á þar. Vöm-
verð hefur ekki lækkað sem nem-
ur mismun á virðisaukaskatti og
söluskatti en það var aldrei ætlast
til þess að þeir tækju mismuninn í
eiginn vasa. Ef þessi lækkun
kemur ekki fram á næstu dögum
á öðm en mjólkurvömm em ekki
forsendur tií þess að fást við þessa
samninga á þessum nótum því þá
er þama ákveðnir hópar í þjóðfé-
laginu sem ekkert ætla að leggja á
sig og hafa allt sitt á hreinu. Og
það dæmi gengur aldrei upp.“
Hver er skoðun þfn á uraraæl-
um formanns VSÍ um að rfldð eigi
að rifta gildandi kjarasamningi
við BHMR?
„Ég hefði nú kosið að hann
hefði látið þetta ósagt. Við gæt-
um á sama hátt átt von á að fá slík
ummæli um okkar samninga og
ég tek því ekki undir þau. Hitt er
annað mál að við munum ræða
við fulltrúa BHMR um þennan
viðræðugmndvöll. Hann kemur
auðvitað þessum aðilum ekkert
síður til góða en öðmm og ég held
að menn verði að meta þá samn-
inga sem þeir hafa til langs tíma
út frá breyttum forsendum, án
þess að horfa stíft á orðanna
hljóðan í sínum samningum. Ég
vil amk. trúa því að þeir séu til-
búnir til þess. Við áttum lika sam-
eiginlegar viðræðum við BSRB í
morgun (í gær) þarsem við fómm
sameiginlega yfir þessi mál og
hvemig þau standa.“
Það virðist sem meiri þíða sé í
samskiptum verkalýðsforystunn-
ar og atvinnurekenda en oft áður.
Má nokkuð rekja það til stofnun
Islandsbanka þarsem ólíkir
hagsmunaaðilar sameinast?
„Nei, nei, ég held að það sé
alveg af og frá að einhver tengsl
séu þar á milli, enda fara kjara-
samningar ekki fram á bankar-
áðsfundum. Ástæðan fyrir því að
meiri þíða er okkar á milli er ein-
faldlega sú að þegar menn sjá
fram á stór og mikil vandamál
vilja þeir virkilega leggja sig fram
við að finna lausn á þeim sam-
eiginlega. Það mun því marka
framtíðina meira en nokkuð ann-
að hvemig okkur tekst til á þessu
ári. Ef við verðum með 30%
verðbólgu á árinu verða fyrirtæki
í landinu ekki samkeppnisfær við
erlenda aðila. Þá leggst af hér
vinna og verður stórfeldur út-
flutningur á fólki. í minni grein,
málmiðnaðinum, emm við td. að
sjá á eftir mönnum til annarra
landa í vinnu vegna atvinnu-
stöðunnar.“
Það mó því ekki búast við að
gengið verði frá samningi í bank-
aróði íslandsbanka?
„Nei, íslandsbanki kemur
þessu máli í sjálfu sér ekkert við,
nema að takist samningar, þá
verða þeir að fara niður með sína
vexti einsog aðrir. Ég sé engin
önnur tengsl.“
-þóm
4 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 5. janúar 1990