Þjóðviljinn - 29.06.1990, Qupperneq 7

Borturn í Alberta - fylkisbúar fara sínar eigin leiðir í krafti olíuauðs.
arbrots með franska tungu og
menningu yrði virt. Brian Mul-
roney rorsætisráðherra og leið-
togi íhaldsflokksins, sjálfur frá
Quebec, vann kosningar 1984 og
komst þar með til valda að miklu
leyti út á loforð um að jafna
þennan ágreining og tryggja ein-
ingu landsins. 1987 tókst honum
að fá alla fylkisforsætisráðherr-
ana til að gera við sambands-
stjórnina Meech Lake-samning
svokallaðan, en samkvæmt hon-
um fengu Quebecmenn kröfum
sínum um stjórnarskrárinnskot
að mestu framgengt. Hlaut Mul-
roney þá enn mikið lof sem sam-
einandi landsfaðir og dugði hon-
um það vel í baráttunni fyrir
kosningarnar 1988, sem hann
einnig vann.
Uppreisn
fámennari fylkja
En fljótlega sló í bakseglin. í
Manitoba, Nýju Brúnsvík og Ný-
fundnalandi komu til valda nýjar
stjórnir, sem drógu til baka hlut-
deild þessara fylkja í Meech
Lake-samningi. I Nýju Brúnsvík
gætir með mesta móti hefða frá
loyalistunum (eins og áður-
nefndir bresksinnaðir Banda-
ríkjamenn voru kallaðir) og Ný-
fundnaland býr við bágan efna-
hag. Þar í fylki finnst mönnum að
þeir séu í stjórn- og efna-
hagsmálum afskiptir af sam-
bandsstjórn og stóru fylkjunum
tveimur. Atvinnuleysi erþarekki
minna en 17 af hundraði og marg-
ir Nýfundnalendingar leita sér
vinnu útfyrir heimahagana, þar á
meðal til stóru fylkjanna. Clyde
Wells, forsætisráðherra þeirra frá
því í fyrra, kvaðst telja hættu á að
frönskumælandi Quebecmenn
létu minnihluta þar í fylki sæta
misrétti á grundvelli stjórnar-
skrárinnskotsins um sérstöðuna.
Stjórnir Manitoba og Nýju'
Brúnsvíkur lýstu því nú yfir að ef
frönskumælandi menn ættu að fá
sérstöðu viðurkennda í stjórnar-
skrá, væri fráleitt að ekki fengju
það fleiri, t.d. þyrfti að tryggja
þar betur réttindi kvenna, frum-
byggja og svæða þeirra geysivíð-
lendra en strjálbýlla norðan-
lands, sem ekki eru fylki.
Þessi fylki og fleiri af þeim fá-
mennari krefjast þess einnig að
þeim sé veitt aukin hlutdeild í
stjórn landsins með breytingum á
öldungadeild, þ.e.a.s. efri deild
þingsins. Til hennar var stofnað
með lávarðadeildina bresku sem
fyrirmynd, í hana er ekki kosið,
heldur eru menn útnefndir í hana
eftir fylkjum. Minni fylkin vilja
að kosið verði í deildina og að
þingmönnum þeirra þar sé fjölg-
að á kostnað stóru fylkjanna
tveggja. Ontario tók vel í þetta,
en Fransmennirnir í Quebec
segja þvert nei.
Cree-indíánar
felldu £V3eec§i
Lake-samning
Frá því í byrjun mánaðarins
lagði Mulroney nótt við dag við
að þrúkka fylkisforsætisráðherr-
unum til samkomulags á ný og
tókst það að lokum, án þess að
Quebecmenn yrðu að gefa eftir
svo teljandi væri. Clyde Wells var
að sumra sögn beittur til þess
nokkuð þjösnalegum þrýstingi og
hann t.d. beðinn að gleyma því
ekki að hið fátæka Nýfundnaland
(á kanadískan mælikvarða) ætti
helming fjárlagatekna sinna
undir sambandsstjórninni. En þá
upphófust Cree-indíánar í Manit-
oba. Forustumenn þeirra tóku nú
undir þau sjónarmið, er þegar
höfðu komið fram, um að sér-
stöðu frumbyggja væri að litlu
getið í stjórnarskránni og fulltrúa
þeirra á Manitobaþingi tókst að
tefja svo framgang málsins þar að
þingið hafði ekki tekið afstöðu í
því áður en Mecch Lake-
samningurinn rann út 23.þ.m.
Þetta er mikill pólitískur ósigur
fyrir Mulroney, sem annars hefur
reynst ýtinn og sleipur samninga-
maður. Margir kenna honum um
að svo fór sem fór, segja að hann
hafi dregið of lengi að reyna að
koma á samkomulagi. í Quebec
vex fylgi sjálfstæðissinnum, sem
saka forsætisráðherrann þar, Ro-
bert Bourassa, um alltof deiga
frammistöðu í baráttunni fyrir
kröfum síns fólks. Líkurnar á því
að Quebec kljúfi sig út úr Kanada
eru um þessar mundir með meira
móti. Færi svo er ekki einu sinni
víst að enskumælandi fylkin níu
héldu hópinn. í Nýja Skotlandi
kvað vera fyrir hendi nokkur
áhugi á því að ganga í Bandarík-
in. Ifylkjunumílandinumiðjuog
vestanverðu gætir einnig þreytu á
ráðríki stóru fylkjanna og sffelld-
um kröfum þeirra í Quebec um
viðurkennda sérstöðu. Þetta á
einkum við í Manitoba og Al-
berta, en íbúar síðarnefnda fylk-
isins hafa eflst mjög að sjálfs-
trausti vegna olíuauðs.
Tvístringur
á flokkakerfi?
Allt þetta er á leið með að
koma trístringi á flokkakerfið.
Til þessa hafa verið ríkjandi í
stjórnmálunum tveir flokkar,
íhaldsmenn og frjálslyndir, sem
farið hafa með völd til skiptis.
Ríkisstjórnir hafa yfirleitt haft á
bakvið sig öruggan þingmeiri-
hluta. Eftir fall Mecch Lake-
samnings eru sambandsþing-
menn frá Quebec farnir að segja
sig úr gömlu flokkunum og hafa
við orð að stofna sérstakan þing-
flokk fyrir fylkið. Og síðustu
mánuði hefur Umbótaflokki svo-
kölluðum, sem mest fylgi hefur í
Alberta, aukist fylgi í mið- og
vesturfylkjum.
Þrátt fyrir allt þetta er ástæðu-
laust að ganga að því sem gefnu
að Kanada detti í sundur. Það er
eitt auðugustu ríkja heims og þar
sem sundurskipting ylli sennilega
áföllum í efnahagsmálum, er lík-
legt að reynt verði til þrautar að
jafna ágreining þann allan, sem
ógnar einingu.
Föstudagur 29. júni 1990 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7
FRÉTTIR
Norðurlönd
Reykjavík ekki alltaf
dýrust
Innlendar landbúnaðarvörur eru dýrastar á Islandi miðað við
innlendar vörur hinna Norðurlandanna
Ikönnun sem verðlagsyfirvöld á
Norðurlöndum hafa gert sam-
eiginlega á verði 20 vörufiokka,
kom í ljós að innfluttar vörur
voru í fimm tiifellum ódýrastar í
Reykjavík af þeim níu vöruflokk-
um sem kannaðir voru. í tveimur
tilfellum voru innfluttu vörurnar
næst ódýrastar í Reykjavík en ein
dýrust. Innlendar landbúnaðar-
vörur sem kannaðar voru voru í
nær öllum tilfellum dýrastar í
Reykjavík miðað við höfuðborgir
hinna Norðurlandanna.
Af fimm innlendum fram-
leiðsluvörum var ein ódýrust í
Reykjavík og tvær næst ódýrast-
ar. Ein innlend framleiðsluvara,
rjómaís, var dýrust í Reykjavík.
Samanburðurinn var hins vegar
Reykjavík mjög í óhag þegar
kom að innlendum landbúnaðar-
vörum. Af fimm vöruflokkum
sem kannaðir voru, reyndust þrír
vera dýrastir í Reykjavík en tveir
næst dýrastir. Alls voru sjö af
tuttugu vörutegundum ódýrastar
í Reykjavík, sex í Kaupmanna-
höfn, fimm í Stokkhólmi og tvær í
Osló. Fimm vörutegundir voru
dýrastar í Reykjavík, níu í Hels-
inki, fjórar í Osló og ein í Kaup-
mannahöfn. Svínakótilettur voru
dýrastar í Reykjavík en fryst
fiskflök voru ódýrust í Reykja-
vík.
Hveiti var 150% dýrara í Hels-
inki en Reykjavík, hrökkbrauð
var 100% dýrara í Reykjavík en
Stokkhólmi, smjörlíki var 100%
dýrara í Helsinki en Reykjavík,
eldhúsrúllur voru 44% dýrari í
Osló en Reykjavík, rjómaís var
149% dýrari í Reykjavík en
Kaupmannahöfn, egg voru 109%
dýrari í Reykjavík en Kaup-
mannahöfn og smjör var 81%
dýrara í Reykjavík en í Osló.
Niðurstöður þessarar könnun-
ar er í samræmi við niðurstöður
könnunar sem Verðlagsstofnun
gerði síðast liðið sumar.
-hmp
N esj a vallavirki un
Kæruleysi
olli slysi
Banvænt gas olli slysum á sex starfsmönnum
verktaka við Nesjavallavirkjun.
Kæruleysi verktaka olli því að
banvænt gas slapp út í and-
rúmsloftið í stöðvarhúsið Nesja-
vallavirkjunar í fyrrakvöld og olli
slysum á sex starfsmönnum
vcrktakans. Starfsmennirnir
voru að eiga við frárennslislagnir
án samráðs við starfsmenn hita-
veitunnar, enda þótt tckið hafl
verið fram að hafa yrði samráð
við þá. Slys hefur áður orðið
vegna þessa gass.
Gasið sem um er að ræða er
brennisteinsvetni. Það myndast í
jörðu niðri og kemur upp með
gufunni. Það þéttist hins vegar
um leið og vatnið og fer niður um
frárennslislögn með vatninu.
Að sögn Gunnars Kristins-
sonar hitaveitustjóra varð slys af
völdum brennisteinsvetnis árið
1982, en það var ekki alvarlegt.
Starfsmaður Hitaveitunnar anda-
ði gasinu þá að sér í borholukjall-
ara, fékk aðsvif og féll niður í
kjallarann. Hann hlaut ekki al-
varleg meiðsl.
Gunnar segir að Hitaveitan
telji sig gera nægilega öruggar
ráðstafanir vegna gassins, en að
það þurfi greinilega að brýna bet-
ur fyrir mönnum að fara að öllu
með gát.
„Það var búið að banna
mönnum eða eiga við lagnir
þarna án samráðs við okkar
starfsmenn,“ segir Gunnar.
Vinnueftirlitið og RLR
rannsökuðu málið í gær.
-gg
Verömunur
284%munurá
kóladrykkjum
ískóla lang ódýrasti kóla-
drykkurinn
Verðlagsstofnun gerði verð-
samanburð á morgunverðark-
orni og kóiadrykkjum í 40 versl-
unum á höfuðborgarsvæðinu
þann 21. júní. Samanburðurinn
leiddi í ljós að ískóla var lang
ódýrasti kóladrykkurinn af um 15
tegundum. ískóla var að meðalt-
ali 284% ódýrara en Coca Cola,
þar sem það var ódýrast.
Einn lítri af ískóla kostaði að
meðaltali 74 krónur en einn lítri
að Coca Cola kostaði að meðal-
tali 284 krónur.
Af fjórtán tegundum af morg-
unverðarkorni kostuðu 100
grömm af Kelloggs Corn Flakes
minnst, eða 41 krónu. Hæsta
verðið reyndist á Kelloggs Rice
Krispies og var það 61% dýrara
en á fyrrgreindu kornvörunni.
Mesti verðmunur á milli versl-
ana á ákveðinni tegund af morg-
unkorni var 147% á Ota Guld
Korn. Munurinn á lægsta og
hæsta verði af ískóla var 127%.
-hmp
Mógilsármálið
Yfirlýsing frá starfsmönnum á Mógilsá vegna yfirlýsingar
landbúnaðarráðherra
Yfirlýsing sú um dr. Jón Gunn-
ar Ottósson, sem landbúnaðar-
ráðherra, Steingrímur J. Sigfús-
son, sendi frá sér í gær vekur okk-
ur bæði óhug og hneykslan.
Yfirlýsingin er full af ýmsum mis-
túlkunum og hálfkveðnum vís-
um, en þar sem þessi yfirlýsing
þekur alls 9 bls. mun það taka
nokkurn tíma að svara öllum at-
riðum. Þangað til tími hefur unn-
ist til að svara að fullu, látum við
okkur nægja að taka fram eftir-
farandi:
Landbúnaðarráðherra hefur
alltaf látið sem málefni skipti
engu í þessari deilu, heldur að-
eins persónur. Raunar hefur
landbúnaðarráðherra verið ó-
fáanlegur til að ræða þessi mál á
málefnalegum grundvelli, þrátt
fyrir ítrekuð tilmæli okkar og
mikil fundahöld.
Þvert ofan í fullyrðingar land-
búnaðarráðherra, þá snýst málið
einmitt um fagleg vinnubrögð í
skógrækt og landnýtingu, og
vönduð og ábyrg vinnubrögð í
áætlanagerð, fjármálastjórn og
rekstri. Landbúnaðarráðherra er
að reyna að bjarga sér út úr því
fádæma klúðri sem hann hefur
komið málefnum Rannsókna-
stöðvarinnar á Mógilsá í.
Rannsóknastöð Skógræktar
ríkisins á Mógilsá, þ.m.t. bæði
forstöðumaður og aðrir starfs-
menn, hefur að undanförnu átt
mikið og gott samstarf við ýmsa
aðila og stofnanir, þ. á m. Há-
skóla íslands, Tölvuháskóla
Verslunarskóla íslands, Land-
græðslu ríkisins, Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins, Norr-
ænt samstarf um skógræktarr-
annsóknir, Queens háskóla í
Kanada, Rannsóknastöð Kanad-
ísku ríkisskógræktarinnar í St.
Johns á Nýfundnalandi, garðyr-
kjubændur á Suðurlandi, bændur
Sem plöntulífeðlisfræðingur
við Landnýtingardeild Rann-
sóknastofnunar Landbúnaðarins
hef ég átt samstarf við sérfræð-
inga Rannsóknastöðvar Skóg-
ræktar ríkisins að Mógilsá. Við
höfum unnið að verkefnum er
tengjast áhrifum umhverfisþátta
á vöxt aspartrjáa og níturferlum í
jarðvegi.
Að gefnu tilefni vil ég taka
fram að samstarf mitt við sér-
fræðinga stöðvarinnar og for-
stöðumanna hennar hefur verið
á Síðu í Austur-Skaftafellssýslu,
skógræktarfélög, ýmsa starfs-
menn í deildum Skógræktar ríkis-
ins, o.s.frv. Því samstarfi sem
landbúnaðarráðherra óskar eftir
í niðurlagsorðum yfirlýsingar
sinnar hefur þegar verið komið á,
undir forustu dr. Jóns Gunnars
Ottóssonar.
Nær hefði verið að landbúnað-
arráðherra þakkaði Jóni Gunnari
vel unnin störf.
Þorbergur Hjalti Jónsson
Úlfur Óskarsson
Kristján Þórarinsson
með miklum ágætum. Faglegur
metnaður, áhugi á viðfangsefn-
inu og áhersla á hópsamstarf hafa
einkennt vinnubrögð þeirra í
tengsium við þau verkefni sem
við höfum unnið saman að.
Þaö er von mín að lausn finnist
á deilunni um Mógilsárstöðina
sem tryggi framtíð sjálfstæðra
rannsókna í þágu skógræktar hér
á landi.
dr. Haildór Þorgeirsson
Sérfræðingur Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins
Yfirlýsing