Þjóðviljinn - 06.07.1990, Blaðsíða 11

Bjami er í flokki meö Beethoven
Stærðfræðingar víðsvegar úr heiminum saman komnir að Laugarvatni til að heiðra Bjarnajónsson sjötugan.
George McNulty: Að fylgja Bjarna er eins og að fara í langá göngu um frumskóginn
í dag lýkur á Laugarvatni fimm
daga alþjóðlegu málþingi stærðf-
ræðinga, sem haldið er Bjarna
Jónssyni stærðfræðingi til
heiðurs. Þátttakendur eru sjötíu
talsins og koma víðs vegar að úr
heiminum, til dæmis frá Banda-
ríkjunum, Kanada, Þýskalandi,
Hollandi, Spáni, Ungverjalandi,
Ástralíu, Japan og Suður Kóreu.
Bjarni hefur verið prófessor í
stærðfræði við Vanderbilt há-
skóla í Nashville í Bandaríkjunum
um áralangt skeið og verið ákaf-
lega farsæll fræðimaður. Starf
Bjarna eru til dæmis lagt til
grundvallar í viðleitni manna til að
skilja eðli forritunar fyrir tölvur í
heiminum í dag.
George McNulty prófessor við
Suður Karolínuháskóla var aðal-
skipuleggjandi ráðstefnunnar í
Bandaríkjunum en Jón Ragnar
Stefánsson formaður íslenska
stærðfræðafélagsins sá um skipu-
lagninguna hér heima. McNulty
sagði í samtali við Nýtt Helgar-
blað, að Bjarni væri sérstaklega
frægur fyrir störf sín í svo kallaðri
grindarfræði og allsherjaral-
gebru, sem setti hann í flokk með
helstu risum stærðfræðinnar.
Grindarfræðin var fyrst þróuð á
fjórða og fimmta áratugnum en
McNulty segir Bjarna eiga
heiðurinn af því að þróa þessi
fræði stærðfræðinnar eftir það.
Hugmyndir Bjarna hefðu gert
hann að ótvíræðum leiðtoga á
sínu sviði. „Það er erfitt að of-
meta framlag Bjarna," sagði
McNulty.
Fær erfiðar
hugmyndir
Og McNulty heldur áfram:
„Að fylgjast með störfum Bjarna
er eins og að fara í langa göngu
um frumskóginn. Maður gengur í
langan tíma og svo opnast allt í
einu dyr sem gefa manni óvænta
sýn, sem maður hafði alls ekki
búist við að sjá.“ McNulty segir
Bjarna ekki eingöngu hafa gert
erfiða hluti, framlag hans liggi
fyrst og fremst í því að hafa fengið
erfiðar hugmyndir, sem menn
eigi kannski erfitt nteð að átta sig
á í fyrstu en séu undursamlega
einfaldar þegar menn hafi náð að
skilja þær.
„Stærðfræði er mjög lík tónlist-
inni. Maður getur verið mjög gott
tónskáld eða átt auðvelt með að
skrifa tónlist í ákveðnum stíl, en
aðeins mikill tónlistarmaður
bryddar upp á nýjum stíl,“ segir
McNulty.
En hvers vegna er málþingið
haldið á íslandi?
„Það hefði auðvitað verið
auðveldara að hafa þetta málþing
nær heimkynnum flestra þeirra
sem sækja það. En Bjarni er
mjög verðugur fulltrúi íslensku
þjóðarinnar, sem hún getur verið
stolt af. Við erum hingað komin
til að heiðra Bjarna sjötugan á
heimaslóðum og ég vona að með
því að fylkja saman hér á íslandi
úrvali stærðfræðinga alls staðar
að úr heiminum, geri íslendingar
sér grein fyrir að hér er á ferð
maður úr þeirra hópi sem hefur
framið stórvirki. Stærðfræði er
ekki grein sem margir eru kunn-
ugir. Það er auðvelt að benda á
bestu söngvara samtímans og
bestu dansarana. Fólk fer á tón-
leika og sér dansarana dansa en
venjulegt fólk uppgötvar sjaldan
fegurð stærðfræðinnar. Það getur
því auðveldlega farið fram hjá
fólki að vinna Bjarna er mikið
framlag til menningarinnar og að
Bjarni er í flokki með mönnum
eins og Beethoven.
Hugsunin
er f jársjóður
Við getum spurt okkur hvað
það er sem gefur mannlegri til-
veru æðra gildi. Það eru ekki
byggingar og vegir sem mennirnir
byggja. Hinn raunverulegi fjár-
sjóður liggur í því sem mennirnir
skapa með huga sínum. Þetta er
það sem við getum ekki aðeins
skilað börnum okkar og þeirra
börnum, heldur það sem við get-
um skilað öllum heiminum. Þetta
er það sem Bjarni hefur gert með
ævistarfi sínu, hann hefur skapað
fjársjóð fyrir mannkynið í heild.
Sá nýi skilningur sem Bjarni
hefur skapað í stærðfræðinni er
aðeins rétt að byrja að hafa áhrif.
Næsta kynslóð tölvuhönnuða og
hugbúnaðarhönnuða mun hafa
verkfæri í höndunum sem
auðvelda þeim að skilja það sem
hún er að gera. Þegar menn
hanna tölvuforrit í dag veltur það
mikið á guði og lukkunni hver
útkoman verður. Menn vinna út
frá einhveri hugmynd og vona að
vinna þeirra leiði til einhvers sem
virkar rétt. Frekari skilningur
mun leiða tövuvísindin meira í átt
til verkfræði og arkitektúrs, þar
sem menn munu skilja grund-
vallareðli tölvuvísindanna betur,
þannig að hægt verði að gera alla
vinnu skilvirkari. Þetta er hagn-
ýta gildið í vinnu Bjarna. Hann
hefur lagt grunninn að því að
tölvuvísindin geti þróast í þessa
átt.
Menn koma til með að vera
mikið með fingurna á lyklaborð-
um í framtíðinni og þannig mun-
um við í raun komast í snertingu
við ævistarf Bjarna án þess að
gera okkur grein fyrir því,“ sagði
George McNulty.
-hmp
Helgarveðriö
Horfur á laugardag: SA- og A-átt. Skýjað og rigning um sunnan- og vestanvert
landið, en víða þurrt N-lands.
Horfur á sunnudag: Fremur hæg breytileg átt og skúrir á vfð og dreif um mest allt
land. Hiti 10 til 18 stig báða dagana.
George McNulty segir erfitt að ofmeta framlag Bjarna Jónssonar til stærðfræðinnar. Mynd: Kristinn
Lék mér aö tölum sem krakki
BjarniJónsson: Ég hef alltaf fyrst og fremst haft áhuga á rannsóknum.
Pað skilja allir hvers vegna menn vilja fara til tunglsins en fólki finnst
erfiðara að skilja hvers vegna menn vilja grúska einir í sínu horni
„Sem krakki var ég ekki góður í neinu nema stæröfræði," segir Bjarni
Jónsson. Mynd: Kristinn.
Bjarni Jónsson er sjálfur mjög
hógvær maður í viðkynningu og
þegar ég spyr hann út í mikilvægi
ævistarfs hans, vill hann sem
minnst úr því gera og helst ekki
tala um það. „Þeir reyna að gera
sem mest úr mínu starfi hér í fyrir-
lestrunum, en ég held að ég hafi
verið farinn að dotta undir lokin,“
sagði Bjarni. En Nýtt Helgarblað
bar að garði þegar tyrsta degi
málþingsins var að Ijúka. Bjarni
fæddist að Draghálsi í Svínadal
15. febrúar árið 1920 og hefur
verið í Bandaríkjunum meira og
minna allt síðan hann lauk stú-
dentsprófi við Menntaskólann í
Reykjavík árið 1939. Á afmælis-
hátíð Háskóla (slands árið 1986
var Bjarni gerður heiðursprófess-
or við skólann.
Þó Bjarni eigi sitt heimili í
Bandaríkjunum og unnið hafi allt
sitt ævistarf þar, segist hann alltaf
koma til landsins öðru hvoru til
að heimsækja sitt fólk. Hann
segir að ekki hafi verið um marg-
ar stöður að velja hérna heima
þegar hann lauk sínu námi og að-
staða til rannsókna hafi verið lítil.
„Ég hef alltaf stundað einhverja
kennslu en það eru rannsóknirn-
ar sem ég hef fyrst og fremst haft
áhuga á,“ sagði hann.
Undirstaða
allra vísinda
Árið 1966 var stofnuð sérstök
prófessorsstaða við Vanderbilt
háskóla í Minnesota og hefur
Bjarni gegnt þeirri stöðu síðan.
Hann hefur birt um 80 fræði-
greinar sem hafa komið róti á
heim stærðfræðinnar og haft
mikil áhrif á nýja kynslóð stærð-
fræðinga.
Stærðfræði er undirstaða allra
annarra vísinda að mati Bjarna.
En hann segir stærfræðinga alla
tíð hafa átt hálf bágt, vegna þess
að þeir eiga miklu erfiðara með
að skýra hvað þeir eru að gera og
hvers vegna þeir eru að gera það
en aðrir vísindamenn. „Það vita
allir hvers vegna menn vilja
fljúga til tunglsins en það er erfið-
ar að skilja menn sem sitja úti í
horni og grúska,", segir hann og á
greinilega við sjálfan sig þegar
hann talar um grúskara.
Bjarni segir að það þurfi ekki
að vera erfitt fyrir fólk að skilja
stærðfræði, fólk skilji einfaldega
það sem það hefur áhuga á en sé
skussar við það sem það hafi ekki
áhuga á. „En sumir hafa líka sér-
hæfileika í eina átt og sumir í
aðra,“ sagði Bjarni.
Þraut til að leysa
En hvers vegna valdi Bjarni
stærðfræðina?
„Maður velur sitt verkefni
vegna þess að maður finnur þar
þraut til að levsa og maður vill fá
svar. Þetta er eins og í öðrum
keppnum, hvort sem það er skák
eða fótbolti, þó þú keppir ekki
við annan en sjálfan þig. Ég er
enn í kappi við sjálfan mig og
hætti því sjálfsagt aldrei. Stærð-
fræðin hefur alla tíð verið mitt
eina áhugamál og ég á alltaf eftir
óleyst verkefni.
Sem krakki vissi ég auðvitað
ekki hvað stærðfræði var og hug-
takið hefur líka breyst töluvert að
innihaldi. Ég lék mér að stærð-
fræðinni sem krakki og var ekki
góður í neinu öðru fagi.“
Að lokum Bjarni, er það ekki
mikill heiður fyrir þig að hingað
komi stærðfræðingar héðan og
þaðan úr heiminum til að heiðra
þig sjötugan?
„Jú það er það og ég átti alls
ekki von á þessu. Það er oft hald-
ið upp á afmæli fólks en þetta er
miklu stærra í sniðum. Ég held að
það hafi haft mikið að segja að
starfsfélagar mínir hafa lengi ver-
ið að tala um að hafa fund hér á
íslandi og nú fundu þeir þessa
afsökun og notuðu hana. Þeir eru
stórhrifnir að því sem þeir hafa
séð af landinu og undirbúningur-
inn hjá Jóni Ragnari er til fyrir-
myndar, þannig að þeir fara
áræðanlega heim með góðar
minningar."
-hmp
Föstudagur 6. júlf 1990 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 11