Þjóðviljinn - 06.07.1990, Blaðsíða 14

Leikhús er linnulaus áhætta, segir Hjalti Rögnvaldsson leikari í Stavanger.
„Það eru fimm ár síðan ég flúði
þessar þrælabúðir. Mér var ekki
lengur mögulegt að lifa með
þessari brosmildu þrælahjörð,
sem sáttfús og meðfærileg lætur
fara verr með sig en hrossin í
Fáksheimilinu. Þaoeinasem hún
er ekki kúguð af er minnimáttar-
kenndin."
Hjalti Rögnvaldsson, leikari,
flutti með fjölskyldunni af
landinu fyrir fimm árum. Ekki til
að verða frægur í útlöndum, eins
og einhver gæti haldið, - maður-
inn hafði leikið hverja stórrull-
una af annarri.
En þegar verðbólgan hafði étið
upp allar eigur hans og sólar-
hringurinn dugði ekki lengur til
að vinna fyrir skuldum, yfirgaf
hann leikhúsið og ísland og sett-
ist að í Svíþjóð. Þaðan fór hann til
Danmerkur og loks til Noregs,
þar sem hann býr nú með konu og
fjórum börnum. Eftir fimm ára
útlegð hitti ég hann í Stavanger
þar sem hann er fastráðinn leikari
á Rogaland Teater, Borgarleik-
húsinu í Stavanger.
Það er sitt af hverju sem Hjalti
hefur um Norðurlandaþjóðirnar
að segja, ekki bara okkur íslend-
inga, sem fáum það þó óþvegið.
Hjalti hefur alltaf verið þekktur
fyrir að skafa sparlega af skoðun-
umsínum efþvf eraðskipta. Auk
þess var hann einhver mestur ást-
ríðu bókadraugur íslensks leik-
húss og sannarlega eftirsjá af
honum út fyrir landsteinana fyrir
það eitt.
Og hér sitjum við í sól og blíðu
undir laufguðum björkum í Sta-
vanger. Hjalti á kafi að æfa kóng í
norsku víkingadrama um orrust-
una við Hafursfjörð. Þetta verk
verður frumsýnt í mikilli menn-
ingarhöll í Sola sem reist var hér
fyrir olíupeningana, og er fyrsta
leiksýningin sem æfð er sérstak-
lega fyrir þetta nýja hús. Sola er
úthverfi Stavanger og orðið ríka-
sta bæjar/sveitarfélag í Noregi
meö tilkomu olíunnar.
Hátíðarfrumsýningin, sem
verður 27. ágúst, er kostuð af BP
í tilefni af því að Norðmenn opna
þá nýtt olíuleitarsvæði, sem nefnt
er eftir Gyðu, konu Haraldar
Hárfagra, aðalpersónunnar í
Hafursfjarðarbardaganum. Efnt
var til leikritasamkeppni af þessu
tilefni og vann þetta verk Ase-
Marie Nesse verðlaunin.
Og Hjalti er ekki eini íslendin-
gurinn sem þar kemur við sögu.
Leikstjórinn er líka íslendingur,
Stefán Baldursson.
Hjörö af sljóum
mönnum
Snúum okkur til íslands fyrir
fimm árum. Hvað var Hjalti
Rögnvaldsson að gera þá?
„Ég hafði nóg að gera við að
leika og lesa upp. Var síðast á
samningi hjá Þjóðleikhúsinu og
endaði á þeim arma Jóni Mart-
einssyni í Islandsklukkunni. Leið
bara vel í leikhúsinu.
Við höfðum áður keypt okkur
hús á Akureyri, misstum það og
þá byrjaði píslargangan. Reikn-
ingarnir hlóðust upp, ég vann
eins og skepna en ekkert dugði.
Ég óð manna á milli, hitti hjörð af
sljóum mönnum, sem héldu sér
fast í stólana og jánkuðu yfir ást-
andinu, en gerðu ekkert. Allir
þessir menn eru á launum við að
þekkja samfélagið og nefnast
stjórnmálamenn á íslandi.
Að lokum var ég orðinn
sannfærður um að fólki leiddist
þetta ástand einfaldlega ekki
nógu mikið. íslendingar eru sér-
fræðingar í kaffibollakvörtunum.
Þrekið virðist hafa farið í að
vinna tíu þorskastríð. Kannski
þyrftu Danir að fá yfirráð yfir
okkur aftur, þá kæmi í ljós hvort
það er einhver baráttuhugur eftir
í okkur. Og ég ákvað sem sagt að
flýja þetta land.
Um daginn sá ég tilbúinn
fréttaþátt fyrir árið 2048 um þró-
unina í heiminum, m.a. eyðilagt
ósonlag. Fyrsta fréttin var að fs-
land var komið undir Kanada
vegna óstjórnar í fjármálum. Ég
hef séð margt ósennilegra. Ég sé
ekkert sem bendir til þess að ís-
lendingar myndu malda í mó-
inn.“
Aftur til upphafsins? Þegar þú
varst að missa íbúðina þína.
Reyndir þú ekki að beita þér t. d. í
húsnæðishópnum?
„Ég reyndi það, húsnæðishóp-
urinn lognaðist fljótt út af, þrátt
fyrir gífurlega neyð þessa stóra
hóps. íslendingar hafa viðbjóð á
öllum félagslegum hugsunar-
hætti.
Sjálfur hef ég meira gaman af
stjórnmálum en flokkum, og
rekst illa í þeim. Ég er alinn upp í
vinstri harðlínu og er hræddur um
að pabbi hafi brennimerkt mig
svo fyrir lífið, að ég get helst ekki
lesið forystugreinar síðan. Ég gat
því aldrei beitt mér flokkslega,
enda hvergi nógu innarlega stað-
settur í þeim efnum.
Auðvitað höfðu allir „skoðan-
ir“ á verðbólguni og vinnuþræl-
dómnum. Það var sama við hvern
maður talaði. Allir töluðu eins.
En munurinn á því „að bjarga
sér“ og að stunda hreina glæpa-
starfsemi, eru mjög óljós. Það er
lífshættulegt fyrir heiðarlegt fólk
að þvælast fyrir löppunum á
„duglegu fólki“ á íslandi.“
Komst snemma í
tæri við bækur
Segðu mér meirafrá uppvextin-
um. Bókaáráttan. Hvar byrjar
hún?
„Ég komst í tæri við bækur
strax í barnæsku. Að vísu bara
„samþykktar" bækur. Engin
lausung. Það vill svo vel til að
þetta voru oftast góðar bækur.
Og síðan hef ég frekar sóst eftir
félagsskap við skáld en
stjórnmálamenn.
Ég er alinn upp í Hveragerði og
þar bjuggu mörg skáld, Krist-
mann, Jóhannes úr Kötlum,
Kristján frá Djúpalæk og Gunnar
Lífið er ekki bara
peningar
Þórunn Sigurðardóttir talar við Hjalta Rögnvaldsson, landflótta leikara
eftir fimm ára útlegð
Benediktsson, sem um tíma var
íslenskukennari minn og frábær
uppalandi. Ég bý að þeim kynn-
um alla ævi.
Þessi bókaárátta hefur fylgt
mér síðan. í leiklistinni er hún
mér ómetanleg hjálp. Ljóðið er
litla systir leikritsins; tíminn svo
naumur og rúmið svo þröngt, -
eins og gott leikrit. Ljóðabækur
hjálpa mér mest við að vinna
hlutverk.“
Þegar þú komst inn í leikhúsið,
kynntistu þá ekki gömlu leikara-
kynslóðinni, bókamönnunum?
„Jú, ég rétt náði í skottið á
þessum tíma. Þegar ég var húsa-
mús í útvarpinu var ég svo lán-
samur að kynnast Þorsteini Ö.
Stephensen, en mörgum árum
áður hafði ég hitt Lárus heitinn
Pálsson í tvær mínútur. Hann
sagði við mig að ef ég ætlaði að
verða leikari, skyldi ég lesa ljóð
eins og brjálaður maður. Og svo
kynntist ég Gísla Halldórssyni
kornungur.
Þetta er minn skóli. Að fá að
kynnast þessari ástríðu. Og ég
elska útvarpið. Að vera einn með
skáldskap og hljóðnema er
fullkomin tilvera fyrir mig.
Og menn sem verða svona ein-
farar, - geta unnið einir - þeir
bjarga sér yfirleitt alls staðar. Það
hefur reynst mín stærsta gæfa.
Fluttirðu allar bœkurnar þínar
með þér út?
„Já. Ég gæti ekki verið án
þeirra. Gagnlegasta bókin er
Bræðraböndin hans Úlfars. Sú
bók á að fylgja símaskránni.
Menn eiga eftir að komast að því
seinna.
Já, og svo fór ég með allt hitt.
Og hér er ég í allskonar bóka-
klúbbum og bakhúsaforlögum,
les allt sem að kjafti kemur. Ef
það er vel skrifað. Svíar eru snill-
ingar í útgáfumálum, gefa allt út,
eru m.a.s. nógu kaldir til að gefa
út eftir innflytjendurna. Það er
meira en hægt er að segja um
Norðmenn. Hér er innflytjenda-
menningin „leyfð“ og klístruð
oná klúbba og trúarsöfnuði.
Góðar bækur eru mér stöðug
örvun þegar ég er að vinna úr
leiktexta. Ég vil nálgast texta ró-
lega. Leiklistin er líka sameining
allra hinna listgreinanna, þess
vegna fæ ég mikið út úr því að
hlusta á tónlist og fara á málverk-
asýningar. Allt þetta gerir mig
ríkari í andanum. Þá hef ég af
meiru að taka. En bækurnar eru
fyrst og síðast minn „lífslager“ -
þangað sæki ég allt sem ég þarfn-
ast.
Lárus Pálsson sagði á þessum
tveimur mínútum að leikarinn
ætti að vera forvitinn. Forvitinn
um stóra hluti, ekki hnýsinn um
gluggatjöld náungans. Mérfinnst
leikara stundum skorta þessa
forvitni. Menn lesa Milan Kund-
era af því að hann er frægur og
filmaður. Grúskið, - þetta að
þurfa að leita að einhverju nýju,
- fyrir sjálfan sig, - það er svo-
leiðis nýjungagirni sem leikhúsið
þarf á að halda.
Kannski hafa menn bara ekki
tíma. Ég hef alltaf krafist tíma til
að lesa. En auðvitað kemur
þrældómurinn þarna inní, að geta
ekki látið dagvinnuna duga fyrir
nauðsynjum. Hafa varla tíma til
að leggja sig á nóttunni. Afkomu-
baslið gerir ekki ráð fyrir grúsk-
urunum.“
Listamenn eiga að hafa það
gott - þú trúir þá ekki á þjáning-
una og þrœldóminn sem móður
sköpunnarinnar?
„Ja, særður listamaður er að
vísu oft ansi góður. En klemmdur
og bitur listamaður, og ef hann er
nú líka útþrælkaður, hann er
gagnslaus. Algerlega. Það er stór
munur á þessu.“
Jesu Krists
Trafikskole
Enn og aftur til upphafsins? Hvert
flyturðu fyrst?
„Ég fór fyrst til Svíþjóðar, til
Malmö. Fannst Svíarnir helvíti
lokaðir, en samfélagið pottþétt.
Þar lá ég aðallega í bókunum
mínum, þar til ég komst á
sænskunámskeið. Ég lærði
skánsku og mér finnst það fjandi
vel af sér vikið. En mér fannst ég í
raun ekki kynnast Svíum mikið.
Frá Svíþjóð lá leiðin til Árósa í
Danmörku. Þar var gott að búa,
ódýrt og notalegt. Danir eru að
vísu ekki eins léttir og þeir þykj-
ast, þeim leiðist dálítið að vera
ekki stórveldi og þeir eru með
mikla minnimáttarkennd yfir að
vera svona „lille“. Konan mín,
sem er fiðluleikari og kennari,
fékk strax vinnu við sinfóníuna í
Árósum. í fyrra var ég svo ráðinn
sem Ieikari við Svalegangen.
Áður hafði ég verið í ýmsu, síðast
garðyrkju, en fékk nú loks lang-
þráða vinu við leiklistina.
Svalegangen er talið mjög gott
leikhús. En ég fann að Danir hafa
talsverða menningarlega minni-
máttarkennd gagnvart okkur og
vita lítið um okkur. Þó þekkja
þeir systkinin Egil (Skallagríms-
son) og Vigdísi og sumir hafa
heyrt um Heklu. Þeir eiga eftir að
ákveða hvort hún er þriðja
systkinið.
Ég lenti oft í hörkuþrætum við
Dani út af íslandi og okkar menn-
ingu. Var í Sosialistisk Bokklubb
í Árósum og vann þar í sjálfboða-
vinnu við og við til að fá meira af
bókum frá þeim. Ég lærði fljót-
lega að þar var best að þegja um
íslenska menningu og bók-
menntir, einkum út af handrita-
málinu. Þeim svíður líka að við
tókum okkur sjálfstæði ‘44.
Ogfrá Danmörku ferðu svo til
Noregs?
„Já, mér var boðinn samningur
hér við leikhúsið í Stavanger og
ákvað að taka því. Konan mín
fékk líka stöðu við sinfóníuna
hér, en því miður hefur hún ekki
getað haldið henni, þar sem við
höfum lent í miklum erfiðleikum
með barnagæslu.
Ég hef verið mjög heppinn
með þetta leikhús, alveg eins og
Svalegangen, því bæði þykja af-
bragðsgóð á landsvísu. Launin
eru nálægt 100% hærri en á ís-
landi og engin sérstök þörf á að
hlaupa eftir aukavinnu í útvarpi,
sjónvarpi eða auglýsingum.
Mér þykja Norðmenn traustir
og einbeittir karakterar. Þeir
hafa beina línu til Almættisins og
nota hana óspart. Trúarbragða-
flóran er litskrúðug, en sama
verður ekki sagt um mannlífið,
þótt þeir eigi sinn Jesu Kristis
Trafikskole. Það er ekki mikil
forvitni í norsku mannlífi. Þetta
er illa edrú fólk að jafnaði og
verður líka illa drukkið, - allt
skemmtanalíf er „skaffað" og fyr-
irferðamikið. En þó þetta sé ekki
Á æfingu á hinu glæsilega sviði í Sola kulturhús, sem
reist var fyrir olíupeninga. Hjalti leikur Þóri Hornklofa,
konung, en Harald hárfagra leikur einn þekktasti leikari
Norðmanna, Knut Husebö (lék m.a. aðalhlutverkið í
sjónvarpsmyndaröðinni um Benóný og Rósu). Iselin
Alme, ein þekktasta söngkona Norðmanna er hér á móti
Hjalta.
beinlfnis eldfimt fólk hversdags,
þá skammast það sín ekkert fyrir
að hrífast. Hrifinn Norðmaður er
vís til að tala í Ijóðum upp úr
þurru.
En mér líkar vel hérna í
leikhúsinu. Mitt lán er að mér
finnst norskan svo fallegt mál.
Ekkert mál jafnast þó á við ís-
lenskuna sem leikmál. Hún er
svo óumræðilega rík og tilbrigðin
óendanleg. Öll hin Norðurlanda-
málin eru þröng miðað við hana,
en norskan samt áheyrilegust.“
Norska pressan
algjör slúður-
tunna
„Eitt þoli ég illa hér, norsku
pressuna. Þetta er alger slúður-
tunna, sem hefur það markmið
eitt að fá fólk til að hætta að lesa.
Þar að auki eru blöðin skrifuð á
hræðilegu tungumáli, aðallega
enskuslettum, og um leið halda
menn innfjálgar ræður um endur-
vakningu “frumnorskunnar“,
sem þeir kalla nýnorsku.
Ég verð að segja að mér finnst
íslenska pressan bera höfuð og
herðar yfir þá norsku. íslending-
ar mega eiga það að þeir hafa
aldrei lagst í þetta slúðurbað. ís-
lensku blöðin eru miklu, miklu
betri.“
Og svo borgar olían fyrir
menninguna í Noregi?
„Já, inní þetta bænheita mið-
aldamyrkur fór allt í einu að
streyma leðja af hafsbotni, sem
gaf milljarða og aftur milljarða.
Og þá þarf auðvitað að nota í
eitthvað jákvætt líka. Peningarn-
ir eru mest notaðir í menningar-
hallir. Síður í reksturinn. Enda
sést hann minna á myndum.
Auðvitað á maður ekki að
kvarta yfir að hluti af þessum
peningum er notaður í menning-
una. Það er bara verst ef það
verður til þess að engum öðrum
finnst hún koma sér við. Menn-
ingin á ekki að vera silkihúía fyrir
eignakóngana.
Satt að segja hef ég aldrei verið
trúaður á gæfu svona auðfengins
gróða. Ekki frekar en á stríðs-
gróðann á íslandi. Hannes Sig-
fússon lýsir þessu dásamlega í
endurminningum sínum. Hvern-
ig grandvart fólk missir vitið í
braskið.“
Fermetrafyllerí
og olíugróði
„Mér finnst þessi aukna vel-
megun hér lýsa sér í allsherjar
fermetrafylleríi, hún hefur
skapað forvitni um seðla og
eignir, ekki um mannlíf og menn-
ingu. Velmegunin fer í fitulag
utaná þessi litlu, lokuðu samfé-
lög, minnst í sjálft blóðið.“
Norðrið - sameinuð Evrópa?
Heldurðu að Norðurlandaþjóð-
unum gangi betur að finna hinn
gullna meðalveg á milli félagslegs
öryggis og lifandi frumkvœðis í
sameinaðri Evrópu?
„Gæti verið. Mér sýnist menn
vera að reyna að skorða sig betur
sem Norðurlandabúa í öllu þessu
sameiningartali. Meira að segja
Orkneyingar eru farnir að hugsa
norrænt. Nú er ég ekki að segja
að það sé neitt betra að vera nor-
rænn en eitthvað annað. Saft að
segja líkar mér ágætlega við þá
Braselíumenn sem ég hef kynnst
hér í Noregi. En landlaus má eng-
inn vera.
Með Önnu, börnunum fjórum og öllum bókunum. Börnin heita Albert Pétur, Benedikt Örn, Hlynur Jóhann
og María Klara.
Skoðanakannanir hér benda á
aukið fylgi sameiningar Evrópu.
En þetta verður barátta og hana
þarf að heyja án minnimáttar-
kenndar. Ég var einmitt að ljúka
við að lesa Enzensberger, hann
er frábær í að skilgreina Evrópu-
samfélögin. Besta bókin hans
heitir „Vanvittig normal“ og
fjallar einmitt um okkar montnu
álfu.
Sameinuð Evrópa er vissulega
ógn, en það er líka til ógn til bóta.
En ef okkur er sama um okkar
menningarlegu sérstöðu, þá er
líka eins gott að það komi í Ijós.
Aðalvandinn við þessi norr-
ænu samfélög - ísland auðvitað
undanskilið - er að þar hefur hið
félagslega öryggi orðið að helsi.
Hér fleyta skussar sér áfram í
lognmollu hæfileikaleysisins, af
því þeir hafa réttindi og skírteini.
Þetta eru njörvuð samfélög þar
sem menn verða veikir eftir
samningsákvæðum sem þeir
passa oft betur en vinnuna.
Ég trúi ekki að það sé ekki
hægt að finna leið til að tryggja
fólki félagslegt öryggi, umönnun
fyrir börn og gamalmenni og
sómasamleg laun fyrir eðlilegan
vinnutíma, án þess að kæfa sér-
kenni, frumkvæði og hæfileika í
leiðinni.
Þessi útfletjunarárátta hefur
komið mjög illa niður á listum,
ekki síst leiklistinni.“
Leikhús í lægð
Já, segðu okkur nú eitthvað um
leikhús á Norðurlöndum? •
„Ég hef því miður alltof lítið
getað fylgst með því, nema þar
sem ég hef verið staddur hverju
sinni. En það er ljóst að leikhús á
Norðurlöndum eru í kreppu,
ekki bara á íslandi, þar sem mér
skilst að gangi yfir djúp og kröpp
lægð.
Menn skrifa hér hverja bókina
á fætur annarri um vanda
leikhússins, listrænan, fjáhags-
legan og stjórnunarlegan. Erland
Josepsson (leikari og fyrrv. þjóð-
leikhússtjóri Svía) og Kjetil
Bang-Hansen (leikstjóri og fyrrv.
þjóðleikhússtjóri í Osló) eiga þar
tvær merkustu bækurnar. Sá
síðarnefndi kemur mikið inn á
stéttarfélagasiðgæðið, sem er á
góðri leið að sjúga síðasta blóð-
aropann úr sumum leikhúsunum
hér. Umræðan um bætta aðstöðu
og aukin réttindi á vinnumarkaði
hefur borist inn í leikhúsin. Þenn-
an fáránlega „vinnustað“, sem
hýsir bæði áhugamálið og starfið
undir sama þaki. Ýmsar reglur
vinnumarkaðarins, sem eru lífs-
nauðsynlegar í verksmiðju, verða
fáránlegar hér. Eðli þessa starfs
er algerlega sérstakt og það verð-
ur að setja allar reglur út frá því.
Það heimtar örlæti að vinna í
leikhúsi, en fólk fær ríkulega
endurgoldið: Þetta er linnulaus
áhætta.
Ekkert er eins skylt fáránleik-
anum og leikari sem er að æfa
hlutverk. Þess vegna þarf hann
að taka það alvarlega. Og aðrir
verða líka að taka hann alvar-
lega. Samband leikstjórans og
leikarans er eilífðarefni. Ekki síst
hér í Noregi, þar sem menn hafa
flutt inn mikið af leikstjórum (og
leikmyndateiknurum) frá öðrum
löndum. Það er mikið um kenn-
ingar og kjaftæði og sumir af
þessum spekingum eiga í brösum
að rata útúr villigötu ofskýringar-
innar. Þá verður vinna leikarans
eftir leiðum einfaldleikans mest
truflun á himneskri hugsýn
leikstjórans."
Leikhús eða
pulsusjoppa
„Leikhúsið er alltaf að búa til
mannkynssögu. Ekki sögu um
hæð og þyngd landsmanna, tekj-
ur og barnafjölda. Það er gert út
um allt. Nei, um tilfinningar,
innra líf fólks í samfélagi við
aðra. Hvergi annars staðar er sú
saga skráð. Og leikhúsið þarf að
vera lifandi, sjálfstætt og skap-
andi. Þess vegna verður leikhúsið
aldrei hinn pottþétti, þægilegi
vinnustaður. Ög má aldrei verða.
Þeir sem eru uppteknari af
stéttarfélögum leiklistarinar en
leikbókmenntunum sjálfum eiga
einfaldlega að fara í önnur stétt-
arfélög, þar sem er þörf fyrir þá.
Og þeir sem eru uppteknari af
fjárhagslegri afkomu leikhús-
anna en listrænni, eiga að opna
pulsusjoppu og láta leikhúsin í
friði.
Með þessu er ég ekki að gera
lítið úr stéttarfélögum leikhús-
fólks. En hér í Noregi t.d. hefur
þessi barátta farið algerlega út í
öfgar. Leikhús er og verður ó-
öruggur vinnustaður. En þar á
samt að ríkja góður vinnuandi.
Krefjandi og skapandi í senn.
Þannig líður listamönnunum
best. Og þannig líður listinni
best. Þeir sem geta hugsað sér að
vinna annars staðar en í leikhúsi,
eiga endilega að gera það. Þetta á
við um alla starfsmenn í leikhúsi,
ekki bara leikarana. Allt annað
er sjálfsmorð.
Þeir sem ekki eru þjakaðir af
ást á þessari listgrein, verða sífellt
uppteknir af eiginhagsmunum og
geta aldrei lagt á sig þær fórnir
sem hún krefst. Fyrir utan að þeir
hafa ekkert að gefa, hvorki sam-
starfsmönnum né samfélagi. Svo-
leiðis níska er iífshættuleg hverju
leikhúsi.“
Þegar hér er komið sögu er
þetta löngu hætt að vera viðtal.
Hjalti þarf jafnmikið að spyrja
mig ég ég hann. Og Hjalti heldur
áfram:
“Mér fannst mjög uppörvandi að
lesa það sem Helgi Tómasson
sagði um starf sitt í viðtalinu þínu
við hann í Þjóðviljann á dögun-
um. Ég er sannfærður um að
öllum starfsmönnum í leikhúsi
líður best undir svona aga, sem er
ekki orðinn til vegna skapbresta
eða duttlunga, heldur vegna
strangrar listrænnar forystu.
Til viðbótar við stjórnunar-
vanda leikhúsanna bætist svo að
æ fleiri hendur eru að káfa á
sjálfu sköpunarverkinu. Auknar
kröfur um rígneglda skipulagn-
ingu og markaðssetningu hafa
gert leikhúsunum nánast ógerlegt
að starfa eðlilega. Leiklistin sjálf
verður að fá frið. Frið fyrir skiln-
ingsleysi og ástríðuleysi. Frið
fyrir afskiptum misgáfaðra hand-
hafa stéttarfélagsskírteina eða
flokksskírteina. Hér synda menn
í allar holur á svoleiðis pappírum.
Ég er hræddur um að allt þetta
eigi líka við um ísland, þó að ég
hafi of lítið getað fylgst með ís-
lenskri leiklist að undanförnu. Ég
hef farið heim nokkrum sinnum á
þessum tíma en mér fannst ég
finna fyrir öllu þessu áður en ég
flutti út. Menn réttlæta-erindis-
leysuna með sífelldum rógi um
„stofnanaleikhúsin". Samt er
eins og að áhugaverðar sýningar
litlu leikhópanna auðgi íslenskt
leikhús sáralítið.“
Hvers vegna? Er það vegna
þess að stofnanaleikhúsin eru
dauð úr öllum œðum, eða er þessi
tilraunaleiklist einfaldlega ekki
nógu góð? Eigum við bara að
reyna að vera ffréttabréf vestrœns
leikhúsheims“ einsog Hávar Sig-
urjónsson segir í ágœtri grein í
Mbl. nýlega? Erekki kominn tími
til að viðförum að einbeita okkur
að því að skapa raunverulega ís-
lenskt leikhús, innan stofnana
jafnt sem utan?
„Áreiðanlega. Ég er hræddur
um að mikill hluti af þessari til-
raunaleiklist heima, sé dálítið lit-
aður af sjálfhverfu gáfnaglamri
og erlendum eftiröpunum, þótt
þar sé áreiðanlega margt gott á
milli. En það er eins og að bolinn
skorti styrk, stofninn, þar sem
allar greinarnar vaxa. Sá stofn
verður fyrst og fremst til í stærstu
og sterkustu leikhúseiningunum.
Leikhús er hvorki betra né verra
en fólkið sem vinnur þar. Látum
það heita stofnanaleikhús eða
leikhóp.
Menn hafa magapínu af þessu alls
staðar í heiminum. Þetta er vandi
vestræns leikhúss í hnotskurn.
Vandinn er listrænn og fjárhags-
legur í senn. Og listamenn verða
að leysa hann. Með góðri list.
Vandinn leysist ekki bara með
peningum."
Nú eigum við nýtt Borgar-
leikhús og bráðum líka endurbætt
Þjóðleikhús. Er ekki freistandi að
koma aftur heim og leika?
„Jú, og það kemur að því. Von-
andi sem fyrst. Ég sakna íslensks
leikhúss. Ég fæ ársleyfi eftir 3ja
ára vinnu og þá vonast ég til að
fara heim að leika. Kannski til
frambúðar. Framtíðin er ótrygg
eins og leiklistin. Og á að vera
það.“
þs
14 SIÐA NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 6. júlí 1990
Föstudagur 6. júlí 1990 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 15