Þjóðviljinn - 17.08.1990, Blaðsíða 6

Persaflói
Grámyglumar horfast í augu
Á Persaflóa og við landamœri Saúdi-Arabíu standa Irakar gráirfyrir járnum andspœnis umheiminum sem sífellt
sendirfleiri hermenn ísinn fjölþjóðaher
Á heimleið. Egypskur verkamaður á leið yfir landamæri íraks og
Jórdaníu á leið heim frá Kúvæt með allt sitt hafurtask í tveimurtöskum.
að er biðstaða í Persaflóa-
deilunni. Alla vikuna hafa
menn verið að safna liði beggja
vegna landamæra Saúdi-Arabíu
og á Persaflóa sjálfum. Saddam
Hussein Iraksforseti samdi
jafnvel um frið við erkióvininn
Iran til að losa „austurvígstöðv-
arnar“ svo hann gæti sent her-
mennina suður á bóginn. írakar
standa gráir fyrir járnum á móti
fjölþjóðlegum her - sem er alveg
jafn grár fyrir járnum - og lætur
sig hvergi, vill ekki gefa Kúvæt
upp á bátinn.
Olíukreppa
í aðsigi
Þar sem enginn veit hvað gerist
býr heimurinn sig undir olíu-
kreppu. Olían hefur þegar hækk-
að úr um 16 dollurum tunnan í 26
en virðist ætla að halda sig nálægt
þeirri tölu a.m.k. fyrst um sinn.
Sérfræðingar segja hinsvegar að
við þurfum ekki að eiga von á
eins alvarlegum áföllum og í hin-
um olíukreppunum 1973 og 1979.
Hækki olíutunnan upp í 30 doll-
ara þarf heimurinn að borga
aukalega um 90 miljarði dollara
árlega.
Þetta hljómar ekki vel, en er þó
mun skárra en á sjöunda áratugn-
um. Þessi tala þýðir um 0,6 prós-
ent af veltu hins iðnvædda heims
miðað við að kostnaðurinn af fyr-
ri olíukreppum var um 2,0 prós-
ent af veltunni. Við höfum
eitthvað lært af reynslunni segja
sérfræðingar og benda á að hinn
iðnvæddi heimur eigi varaforða
af olíu sem samsvarar 250 daga
framleiðslu íraks og Kúvæt. Með
því að nýta sér þennan varaforða
að einhverju leyti má komast hjá
gífurlegum sveiflum.
Beiii eftir 0PEC
Samt telja fréttaskýrendur að
brjótist út stríð við Persaflóa
muni olíutunnan strax fara í 50
dollara og fái þá enginn rönd við
reist. Aðrir treysta hinsvegar á að
önnur olíuframleiðsluríki auki
framleiðsluna til að bæta upp tap-
ið frá írak og Kúvæt. Það virðist
hinsvegar ekki enn hafa gerst.
OPEC-ríkin bíða eftir að funda
um málið og vilja greinilega ekki
auka framleiðsluna mikið um-
fram það sem samtökin hafa
heimilað fyrr en þá eftir fundinn
seinna í þessum mánuði.
Einnig er bent á að í mörgum
löndum séu skattar stór hluti
olíuverðs og þá sérstaklega bens-
ínverðs. Bandaríkin hafa t.d.
hækkað skatta á bensín úr 11 af
hundraði 1973 í um 30 af hundr-
aði í dag. Sömu sögu er að segja á
íslandi þótt enginn skuli ætla að
hækkað olíuverð skili sér ekki í
hækkuðu bensínverði.
Breyttur heimur
Það er einkum þrennt sem hef-
ur breyst í heiminum vegna
Persaflóadeilunnar. Staða
OPEC, samtaka olíuframl-
eiðsluríkja, hefur breyst. Sam-
tökin hafa löngum reynt að halda
olíuverði sem hæstu án þess að
önnur ríki fari í of miklum mæli
að leita annarra orkugjafa.
Saúdi-Arabía hefur verið máls-
vari stöðugleika í framleiðslunni
en önnur ríki hafa viljað draga úr
og hækka verðið, enn önnur hafa
viljað framleiða meira til að fá
meira í kassann. Þótt erfitt hafi
verið að ná samstöðu áður er ljóst
að það verður enn erfiðara nú.
Og þar sem vestræn iðnríki styðja
nú Saúdi-Arabíu er líklegt að
þeirra stefna öðlist meiri hljóm-
grunn.
Hin tvö atriðin eru eining ar-
abaríkj a og staða Palestínuaraba.
Hver svo sem niðurstaðan verður
í Kúvæt þá munu þessar breyting-
ar standa.
Valdabaráttan í Austur-
löndum nær hefur gjörbreyst.
Þeir sem áður voru vinir eru nú
óvinir og öfugt. Samstaða araba
hefur sennilega fengið rothöggið
í þessum síðustu valdatilraunum
Saddams Husseins. Hann hefur
alltaf haft þá löngun að verða
leiðtogi araba en ólíklegt er að
það verði þegar hann hefur feng-
ið þá flesta upp á móti sér.
Stórveldin
sammála
Það sem hefur breyst er að nú
geta arabaríkin ekki treyst á
stuðning Sovétríkjanna gegn
Bandaríkjamönnum. Þau verða
að líta í eigin barm og sjá hvað
þeim kemur best í heimi þar sem
stórveldin tvö standa saman.
Meira að segja Sýrlendingar
sem hafa verið sakaðir um að
styða hryðjuverkastarfsemi
senda herlið til að aðstoða
Bandaríkjamenn og Saúdi-
Araba við að verja landið gegn
frökum. En Sýrlendingar hafa
haft mikil tengsl við Moskvu.
Einnig styðja írönsk yfirvöld,
hvers helsti andstæðingur hefur
verið Bandaríkin, viðskiptabann
Sameinuðu þjóðanna á írak og
Kúvæt. Og íran heldur stuðning-
num áfram þrátt fyrir að Hussein
hafi samið frið við þá og látið eftir
öllum kröfum þeirra.
Það er Hussein Jórdaníukon-
ungur sem kemur verst út úr
þessu þar sem hann reynir að
þjóna tveim herrum, tveimur vin-
um sínum, frak og Bandaríkjun-
um. Hann reynir að bera boð
milli forseta ríkjanna en óvíst er
að það beri árangur því eftir því
sem dagarnir líða verða þeir æ
harðorðari í garð hvors annars
þeir Hussein og Bush.
Staða ísraels
Sameiginlegur óvinur allra ar-
abaríkja er ísrael og hefur oft
verið hægt að fylkja arabaríkjum
saman gegn ísrael. En Banda-
ríkjamenn hafa varast að fá ísrael
til að gera nokkuð til aðstoðar
enda myndi það ekki mælast vel
fyrir. Það er mikilvægt fyrir
Bandaríkjamenn að hafa sem al-
þjóðlegastan blæ á herliðinu í
Saúdi-Arabíu til að sýna einangr-
un íraks en ísrael yrði ekki góður
litur í því litrófi.
Hussein íraksforseti sagðist í
vikunni vilja líta á ástandið í
Austurlöndum nær í heild sinni
og ekki ræða útgöngu fraks úr
Kúvæt öðruvísi en að um leið yrði
rætt um veru ísraela á herteknu
svæðunum og í Líbanon. Þannig
reyndi hann að fylkja arabaríkj-
um með sér en það gekk ekki.
Hinsvegar hlýtur vandamálið
með herteknu svæðin að þurfa að
leysast þótt það verði ekki gert
vegna hótana frá Hussein. Þar
sem valdastaðan hefur breyst ætti
að vera kominn upp nýr flötur á
því máli. Vandamálið er að PLO
hefur stutt Hussein í þessu öllu.
Það hefur rýrt þann ávinning sem
Y asser Arafat hefur haft af því að
koma fram sem maður málamiðl-
ana síðustu misseri. Og er þetta
þriðja atriðið sem hefur breyst.
Herinn burt
Eitt er það enn sem er líklegt til
að breytast en það eru áhrif
Bandaríkjamanna í þessum
heimshluta. Við íslendingar
þekkjum það að þegar banda-
rískur her er einu sinni kominn í
landið er erfitt að fá hann burtu,
og þótt það takist er allt eins von á
því að hann komi strax aftur. Nú
hafa Bandaríkjamenn á að skipa
tugþúsundum hermanna í Saúdi-
Arabíu og það er allt eins líklegt
að þeir verði þar næstu mánuði,
jafnvel ár og þá gæti nú orðið erf-
itt fyrir Fahd konung í Saúdi-
Arabíu að senda liðið heim.
A.m.k. meðan Saddam Hussein
ríkir í írak.
Bandaríkjamenn áttu í erfið-
leikum með að svara innrás íraks
í Kúvæt vegna þess að þeir höfðu
ekki á að skipa landher neins-
staðar nærri. Það gat tekið marga
daga að senda flotann á staðinn
og fréttaskýrendur eru sammála
um að íraski herinn hefði auð-
veldlega getað rúllað yfir þá
nokkur þúsund bandarísku her-
menn sem flogið var með til
Saúdi-Arabíu stuttu eftir
innrásina.
Það verður því að telja líklegt
að Bandaríkjamenn biðji um
leyfi fyrir herstöðvar í Saúdi-
Arabíu að þessu öllu loknu,
þ.e.a.s. ef Bandaríkjaþing sam-
þykkti slíkan kostnaðarauka eftir
allt sem Bandaríkjamenn koma
til með að þurfa að punga út
vegna Persaflóadeilunnar.
Það verður síðan að koma í ljós
hvernig Saúdi-Arabar myndu
bregðast við slíkri málaleitan og
víst er að þeir yrðu ekki par hrifn-
ir. En allt getur gerst í heimi sem
breytist daglega.
Irak
Orðaskak
Saddam Hussein Iraksforseti
kallaði George Bush Banda-
ríkjaforseta lygara í gær. Hann
sagði að Bush ætlaði sér að stela
arabískri olíu og vanvirða
heilögustu staði islams. „Þú verð-
ur sigraður,“ hét Hussein Bush.
Þetta var svar við ræðu Bush í
fyrradag en þar fór hann hörðum
orðum um Hussein.
Á meðan hafa írakar skipað
4.000 Bretum að safnast saman á
hóteli í Kúvæt en bresk yfirvöld
líta á þetta sem dulbúna hótun.
2.500 Bandaríkjamönnum hefur
einnig verið skipað að safnast
saman á hóteli.
Svíar mótmæltu því fyrir hönd
Norðurlandanna að ríkisborgar-
ar landanna fái ekki að yfirgefa
Kúvæt og írak. Um 7.000 er-
lendir ríkisborgarar náðu þó til
Jórdaníu í gær. Pólland og Sovét-
ríkin tillkynntu um brottflutning
margra sinna borgara frá Kúvæt í
gegnum Bagdad, höfuðborg ír-
aks.
Kontrabysssum
breytt í
gervifætur
Sameinuðu þjóðirnar gáfu á
miðvikudag hjálparsamtökum
rúm 10 tonn af brotajárni sem
fékkst frá byssum og öðrum her-
tólum Kontra-skæruliðanna í
Níkaragva. Samtökin hyggjast
nota járnið til að búa til gervilimi
handa stríðsfórnarlömbum.
Alþjóða Endurhæfingarsjóð-
urinn fékk afhentan lykil að gámi
með tíu tonnum af brotajárni sem
hefur safnast eftir að Kontrar
hófu að leggja niður vopnin í apr-
íl s.l. En þá tók Violeta Cham-
orro við forsetaembættinu af
Daniel Ortega.
Ógiftar mæður
Mæður fjórða hvers barns sem
fæddist í Bandaríkjunum árið
1988 eru ógiftar, segir í rannsókn
sem birtist á miðvikudag. Rúm-
lega miljón börn fæddust ógiftum
mæðrum sem er átta prósenta
aukning frá árinu áður og 51
prósent aukning sé tekið mið af
árinu 1980.
Tvær af hverjum þrem blökku-
konum sem eignast börn eru ein-
stæðar mæður samanborið við að
ein af hverjum fimm hvítum kon-
um eru einstæðar og ein af hverj-
um þrem konum sem upprunnar
eru í Rómönsku Ameríku teljast
einstæðar mæður. Einnig kom
fram í könnuninni að tveir aldur-
shópar kvenna eignast æ fleiri
börn en það eru konur á þrítugs-
aldri annarsvegar og tánings-
stúlkur 15-17 ára hinsvegar.
Betra er seint
en aldrei
Fyrrverandi foringi í sovéska
hernum skilaði á dögunum þýsku
listasafni meira en 360 teikning-
um og vatnslitamyndum. Sum
verkanna eru eftir Rembrandt,
Monet, Manet, Goya, Rubens og
van Gogh. Kunsthalle safnið í
Bremen hafði talið að þessi lista-
verk væru týnd um alla eilífð en
herforinginn hafði tekið þau til
geymslu í seinni heimsstyrjöld-
inni.
Hinn 72 ára gamli foringi og nú
framkvæmdastjóri arkitektasafns
í Moskvu hafði bjargað verkun-
um frá þýskum og sovéskum her-
deildum en verkin voru geymd í
kastala nokkrum svo þau eyði-
legðust ekki í loftárásum banda-
manna.
Búið að
trompa Trump
Fasteignabraskarinn frægi í
New York, Donald Trump, er
metinn á 4,62 miljarði Bandaríkj-
adala. Hann skuldar hinsvegar
eina 3,21 miljarði dala. Þess utan
hafa 111 aðilar farið í mál við
hann útaf peningamálum.
Þessar tölur voru birtar þegar
Trump fór fram á 65 miljón doll-
ara lán til að geta staðið í skilum
með afborganir sem hann tók til
að byggja slatta af ríkmannlegum
spilavítum í Atlantic City, New
Jersey. Trump vildi ekki að þetta
yrði upplýst en dómstólar dæmdu
honum ekki í vil.
Frjálsir
á þessu ári
Dagblað í Beirút skýrði frá því í
gær að allir vestrænu gíslarnir 13
yrðu ef til vill látnir lausir áður en
árið er úti. Hið vinstrisinnaða
blað as-Safir taldi að eitthvað já-
kvætt myndi gerast í gíslamálun-
um á næstu dögum.
Blaðið vitnaði í heimildir innan
stjórnarinnar og sagði að leyni-
legar viðræður ættu sér stað með-
al samtaka í Teheran og Líbanon
og palestínskra hópa sem allir
tengjast þeim aðilum sem taldir
eru hafa gíslana á sínu valdi. Síð-
ustu 10 daga hafa palestínskir
hópar leyst tvo Svisslendinga úr
haldi.
6 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 17. ágúst 1990