Þjóðviljinn - 17.08.1990, Blaðsíða 9

„EB ríkin og einkum sá innrí markaðursem þau eru að koma á
laggimar einkennast miklu fremur aflangrí hefð fyrír óheftrí mark-
aðshyggju og ríkisvaldi sem fyrst og fremst ber hagsmuni evr-
ópskra stórfyrírtækja fyrír brjósti,” segir Birgir Bjöm Sigurjónsson
meðal annars í grein sinni.
Pólitísk ábyrgö
lslenskir stjómmálamenn og embættis-
menn eru þessa dagana að semja okkur inn
í EES, evrópska efnahagssvæðið. Úr
Stjómarráðinu berast hljóðlátar tilkynning-
ar um þessa aðlögun, t.d. nýverið um af-
nám „hafta” í gjaldeyrisviðskiptum. I far-
vatninu em lög sem opna landið fyrir flest-
um tegundum erlendra fjárfestinga. Ráð-
herrar Alþýðubandalagsins virðast ekki
taka neina stjómmálalega ábyrgð á þessu
aðlögunarferli. E.t.v. skilja þeir betur
stéttabaráttu fortíðarinnar en samtímann
eins og nýsett bráðabirgðalög bera vott um.
Félagshyggjufólk verður að velja til for-
ystu menn sem hafa burði til að greina
samfélagsgerð síns tíma og geta dregið
skynsamlegar ályktanir um framtíðina.
Þátttaka íslendinga í viðræðum EFTA-
ríkja við EB felur í sér mikilvæga pólitíska
ákvörðun. Ef við íollumst á forsendur EB
fyrir þessum viðræðum höfum við þar með
fallist á grundvaHarmarkmið þess. Það er
pólitísk ákvörðun sem varðar sjálfstæði
landsins og það í hvers konar samfélags-
gerð við lifum.
Forsendur viðræöna
um EES
Skilmálar EB fyrir viðræðum við
EFTA-ríkin um evrópskt efnahagssvæði,
EES, eru að þar ríki óheft viðskipti með
vörur, þjónustu og fjármagn og frjáls bú-
setu- og atvinnuréttindi. Einnig að þar gildi
öll helstu lög og reglur EB og að innan
EES verði settur yfirþjóðlegur dómstóll til
að fylgja eftir þessum lögum og reglum í
hveiju aðildarrikjanna. Forysta EB hefur
sagt að fiskveiðiréttindi Islendinga verði
einnig að fylgja með líkt og gildir um fisk-
veiðiréttindi EB-ríkjanna.
Skilmálar EFTA-ríkja eru lítið þekktir.
Oskir Islendinga um að halda fiskveiðirétt-
indum utan við EES-samning og að hafa
fullt vald yfir búsetu- og atvinnuréttindum
á Islandi fá ekki hljómgrunn nema hugsan-
lega sem hluti af tímabundinni aðlögun. Eg
heyri hins vegar hvergi minnst á efasemdir
EFTA-ríkja um óheftan markaðsbúskap.
Fulltrúar þessara ríkja sem margir voru
áður fyrr svæsnustu andstæðingar fijáls-
hyggjunnar tala nú um „fríðindin fjögur”
sem hvert annað fagnaðarerindi.
Velferðarkerfi í skipt-
um fyrir „frelsi”
Grundvallareinkenni norrænu þjóðfé-
laganna eru sterk lýðræðiskennd og hag-
kerfi sem byggja á fullri atvinnu, jöfnun
lífskjara og öflugu velferðarkerfi. Island er
að vísu aftarlega á merinni hvað varðar
jöfnun lífskjara og velferðarkerfi en telst
samt án vafa til Norðurlanda í þessari
merkingu.
EB ríkin og einkum sá innri markaður
sem þau eru að koma á laggimar einkenn-
ast miklu fremur af Iangri hefð fyrir óheftri
markaðshyggju og ríkisvaldi sem fyrst og
fremst ber hagsmuni evrópskra stórfýrir-
tækja fyrir brjósti. Helsta verkefni
hagstjómar er stöðuglcikinn og verðlagið
og gjaman stofnað til atvinnuleysis ef með
þarf. Velferðarmálin hafa þar varla komist
á blað. Allt tal um nýja félagslega hlið á EB
við tilkomu hins innri markaðar er tálsýn.
Aformin, sem hafa verið kynnt og fást ekki
samþykkt vegna fyrirstöðu Thatchers,
myndu engu breyta um félagslega hlið EB-
ríkjanna. Andstaða Thatchers byggist held-
ur ekki á áhrifunum heldur er hún gegn því
yfirleitt að EB setji niður einhveijar reglur
um þessi efni. Hún telur hlutverk EB vera
að halda Iaunamönnuin í skefjum og það sé
best gert með því að setja engar grunnregl-
ur þeim til handa. „Markaðurinn tryggir
réttlætið.”
Þess vegna er brýnt að við áttum okkur
á því að með jákvæðri afstöðu til viðræðna
EB og EFTA á forsendum EB emm við í
reynd að taka afstöðu gegn velferðarríkinu
og með óheftum markaðsbúskap. Þar mæt-
um við grundvallarspumingum eins og
hvort vegur þyngra velferðarríkið eða
tímabundnir viðskiptahagsmunir. Á bak
við grillir í afstöðuna til lýðræðis og
Viðræöur EB og
EFTA stefna gegn
velferðarríkinu
jafnræðisþjóðfélags annars vegar og þjóð-
félags peninganna hins vegar.
EB og lýðræðið
Með sáttmálum sínum hafa EB-ríkin
myndað bandalagsríki eftir dæmigerðum
krókaleiðum flókinna samninga framhjá
öllum venjulegum lýðræðisreglum. Al-
menningur í aðildarríkjunum áttar sig ekki
á að búið er að stofna þetta ríki stjómmála-
manna og embættismanna. Þessi almenn-
ingur veit varla hvaða lönd em í EB og hef-
ur í raun aldrei tekið afstöðu með eða á
móti því að stofna þetta stórríki Evrópu.
En EB er engu að síður staðreynd. O-
lýðræðislegir starfshættir EB em augljósir.
Æðsta löggjafarstofnun EB er Ráð-
herraráðið sem í sitja einn ráðherra frá
hverju aðildarlandanna. Það getur tekið
víðtækar ákvarðanir um Iagasetningar með
styrktum meirihluta. En Ráðherraráðið
hefur þó ekki tillögurétt um lagasetningu.
Þann rétt hcfur Framkvæmdastjóm EB,
sem fer jafnframt með hið eiginlega fram-
kvæmdavald EB-ríkjanna. I henni sitja 17
framkvæmdastjórar bundnir eiðstaf við
sáttmála EB og mega í engu draga taum
einstakra aðildarrfkja. Hlutverk
framkvæmdastjómarinnar er að fylgjast
með framkvæmd Rómarsáttmálans, ein-
ingarlaga og reglna og sekta fyrir brot á
samkeppnisreglum, þ.e. framkvæmda- og
fullnustuvald. Framkvæmdastjómin undir-
býr stefnumótun fyrir Ráðherraráðið og
hefur hinn eiginlega tillögurétt, fer með
málamiðlanir milli EB-ríkja og annast al-
menna hagsmunavörslu EB útávið og fer
með fjármálastjóm og vörslu sjóða. Að
þessum verkum koma engir þjóðkjömir
menn og skoðanir einstakra þjóðþinga hafa
ekkert gildi.
Þegar ráðherraráðið samþykkir „reglu-
gerð” (regulation) að tillögu framkvæmda-
stjómar fær hún óðar fullt lagagildi í öllum
aðildarríkjunum scm landslög. „Tilskipan-
ir” (directives) geta komið bæði frá ráð-
herraráði og framkvæmdastjóm og binda
viðkomandi aðildarríki til að breyta lands-
lögum til samræmis.
Margir halda að lýðræðið sé varið af
Evrópuþinginu. Hlutverk þess er að vera
ráðgefandi þing án formlegs valds um
löggjafarmálefni nema í sértilvikum. Þing-
ið hefur heldur ekki vald yfir fram-
kvæmdastjóm en getur sett einstaka fram-
kvæmdastjóra af með 2/3 atkvæða á Evr-
ópuþinginu. Viðkomandi ríki skipar þá
nýjan framkvæmdastjóra í hans stað. Þing-
ið staðfestir aðild nýrra aðildarríkja. Þing-
menn em bundnir trúnaði um allt sem fram
fer á þinginu. Almenningur má ekki frétta
af skoðanaskiptum á þinginu.
Hagsmunir
launamanna
Forystumenn ASÍ og BSRB hafa látið
tengja sig beint við áróðursvél markaðs-
hyggjumanna, SATES, sem nú leggur ofur-
kapp á að koma Islandi inn í evrópska efna-
hagssvæðið. Þeir hafa verið með tillögur
um að EFTA-ríkin setji á laggimar efna-
hags- og félagsmálanefnd fulltrúa „aðila
vinnumarkaðarins”. Slík nefnd starfar inn-
an EB og er þar til að veita umsagnir um
tillögur framkvæmdastjómar en hefur alls
engin áhrif. Fulltrúar launafólks í efna-
hags- og félagsmálanefnd EB koma frá
stéttarfélögum sem taka til innan við 20%
launamanna í löndum EB. Stór hluti þess-
ara stéttarfélaga gerir ekki kjarasamninga
fyrir hönd félagsmanna sinna. I raun má
segja að langfiestir launamenn í EB-lönd-
um verði að gera sína eigin samninga um
kaup og kjör. Launamenn sem enn em eftir
í stéttarfélögum hljóta að velta því fyrir sér
hvers vegna þeir em þar enn.
Þróun hagsmunavörslu launafólks á ís-
landi er í sömu átt. Aðlögunin að EES er að
verða tilbúin. Á fundi um EB-EFTA málin
lýsti hagfræðingur ASÍ því yfir að febrúar-
samningurinn (þjóðarsáttin) væri dæmi-
gerður fýrir þá samninga sem gera þyrfti í
ffamtíðinni. Ef það er rétt þá em ÁSI og
BSRB hætt að beijast fyrir kjömm félags-
manna sinna. Forysta þessara samtaka
virðist skilgreina efnahagsvandann alveg
eins og samtök vinnuveitenda: verðbólga
er mesta bölið og hækkanir launa helsta or-
sökin. Þess vegna standa þessir aðilar að
gerð kjarasamninga um alls ekki neitt
(þjóðarsáttir) til að hemja verðbólguna.
Þessi kjarastefna fellur eins og fiís við rass
við boðskap vinnuveitenda um allan heim
og er kjaminn í markaðsboðskapnum um
EES.
Orðaleppurinn „aðilar vinnumarkaðar-
ins” á við það þegar forystumenn ASÍ og
VSI gera eitthvað sameiginlega. Þessi
orðleppur rímar vel við orðlepp eins og
„þjóðarsátt”. Þetta gæti orðið útflutnings-
vara handa stéttarfélögum í EB sem hafa
fyrir löngu misst alla almcnna tiltrú. Mikið
er hægt að sækja í íslenska skrúðmælgi.
Evrópa á krossgötum
Á síðustu mánuðum höfum við séð
múra Austur-Evrópu hrynja. Út úr rústun-
um skríður fólk eins og ég og þú sem vill
frelsi; fólk sem vill atvinnuöryggi, jöfnuð
og lýðræði. Þessar þjóðir hafa liðið fýrir
misbeitingu valds í nafni félagshyggju og
bræðralags. Fyrirþeim em ríku samfélögin
í veslri cini valkosturinn. Þeim dylst ennþá
misskipting tekna og auðs og afieiðingar ó-
takmarkaðrar gróðasóknar í EB-löndunum.
Þctta fólk er á valdi orðleppanna um „frels-
in fjögur”. Ef þeir glepjast nú verða þeim
siðar kynntar „þjóðarsáttimar” um engar
kjarabætur í þjóðabandalagi sem snýst um
fríðindi fjármagnsins.
Við þurfum ekki aðeins að taka skýra
afstöðu hér á Islandi gegn EB og hjáleigu
þess, EES, heldur einnig að kynna málstað
okkar hvarvetna í heiminum. Hijáð fólk úr
löndum Austur-Evrópu á heimtingu á að
heyra sannleikann um þau frelsi sem em til
sölu vestantjalds.
Birgir Bjöm
Sigurjónsson erhag-
fræðingur og fram-
kvæmdastjóri BHMR.
Föstudagur 17. ágúst 1990 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 9