Þjóðviljinn - 02.11.1990, Qupperneq 6

Annað norskt
EB-stríð?
Margir Norðmenn óttast að EB-aðild muni fylgja hnignun at-
vinnulífs í dreifbýli og velferðarkerfis. Stjórn Gro Harlem
Brundtland mun að líkindum stefna á EB-aðild, en verður
háð stuðningi flokka sem eru þar á móti
■ annað sinn á tæpum tveimur
■ áratugum hefur ríkisstjórn í
Noregi fallið út af ágreiningi
um afstöðuna til Evrópubanda-
lagsins. Fall stjórnar Jans P.
Syse á mánudaginn er án vafa
merki þess að samböndin við
Evrópubandalagið, spurningin
um hvort þau eigi að vera meiri
eða minni, eru á ný orðin mikið
hitamál í norskri pólitík. Þetta
gerist jafnframt því að sænska
stjórnin lætur í það skína, var-
lega að vísu, að hún sé að færa
sig nær EB-aðiId og einnig í
Finnlandi færist fjör í umræður
um framtíðartengsl þess lands
við EB.
Það fer ekki leynt að ummæli
Allans Larssons, íjármálaráð-
herra Svía, í þá átt að Svíþjóð geri
ráðstafanir til að greiða fyrir
hugsanlegri inngöngu sinni í EB,
voru það sem öðru fremur kom
EB- málum í brennidepil stjóm-
og efnahagsmálaumræðunnar í
ríkjunum þremur. Um það hefur
sitt að segja að Svíþjóð er fjöl-
mennust og efnahagslega öflug-
ust þessara ríkja. Leiðtogar nor-
rænna jafnaðarmanna og flestir
forustumenn í finnskum stjóm-
málum þvertaka að vísu fyrir það
að ríkin þijú fyrirhugi að sækja
sameiginlega um EB-aðild, en í
Noregi telja eigi að síður margir
að sæki Svíþjóð um aðild muni
þess skammt að bíða að Noregur
geri svo líka. Og varla höfðu um-
mæli Larssons spurst til Finn-
lands er stjómin þar gaf til kynna
að hún væri til í að slaka á höml-
um á því að útlendingar eignuðust
fyrirtæki og landareignir þarlend-
A því sprakk
stjórn Syse
Það var einmitt deila um það
sama, sem sprengdi stjóm Syse.
Hægriflokkurinn undir fomstu
Syse vildi afnema þessar hömlur,
samstarfsflokkar hans í stjóm,
sérstaklega Miðflokkurinn, beittu
sér gegn því.
I Noregi hafa margir, ekki síst
i Verkamannaflokknum, um-
gengist EB- málin af einkar mik-
illi varúð síðan 1972, er tillaga
um EB-aðild var felld í þjóðarat-
kvæðagreiðslu eftir harða kosn-
ingabaráttu, sem klauf í tvennt
gamla miðjuflokkinn Venstre, er
ekki hefur borið sitt barr síðan, og
olli einnig alvarlegum klofningi í
Verkamannaflokknum. Verka-
mannaflokkurinn hefur síðan
hliðrað sér hjá þvi að taka afger-
andi afstöðu í þessum málum og
reynt að draga úr umræðum um
þau innan eigin raða. En hæpið er
að það gangi lengur.
Verkamanna-
flokkur
á uppleiö
Gro Harlem Bmndtland, leið-
togi Verkamannaílokksins sem er
að taka við stjómartaumum af
Syse, hefur hvað sem því líður
vemlega ástæðu til bjartsýni
nokkurrar fyrir hönd stjómar
sinnar. Stjóm Syse hefúr aldrei
verið stöðug og þegar er hún kom
til valda fyrir ári var því spáð að
hún myndi fyrr eða síðar falla á
EB-málunum. Niðurstöður skoð-
anakannana benda til þess að
Verkamannaflokkurinn sé á upp-
leið í fylgi og margir fréttaskýr-
endur em þeirrar skoðunar að
fjármálamenn og atvinnurekend-
ur hafi verið orðnir leiðir á Syse-
stjóminni og fagni því að fá
Verkamannaflokkinn til valda.
Hann nýtur hjá þeim og fleirum
þeirrar stöðugleikaímyndar, sem
tengd er jafnaðarmannaflokkum
skandinavísku landanna þriggja
eftir að þeir hafa verið helsta
áhrifaaflið í stjómmálum þar í yf-
ir hálfa öld.
Gro segir forgangsmál stjóm-
ar sinnar verða að draga úr at-
vinnuleysi (það er nú um 4%, sem
er mikið á norskan mælikvarða),
tryggja jafnari skiptingu auðs,
auknar ráðstafanir til umhverfis-
vemdar og að bæta kjör bama.
Má ætla að þetta gefi Gro byr í
seglin, enda þykir mörgum sem
fráfarandi stjóm hafi látið mál
þessi sitja á hakanum.
Hvað EB-málum viðvíkur
leggur Gro áherslu á viðræður
EFTA (sem Noregur er í ásamt
Svíþjóð, Finnlandi, Islandi, Sviss
og Austurriki) og EB um myndun
Evrópska efnahagssvæðisins sem
svo er nefnt. Stefna Verkamanna-
flokksins undanfarið hefur verið
að ekki fyrr en 1992 skuli hann
ákveða fyrir sitt leyti hvort Nor-
egur sæki um EB-aðild eður ei.
En nú hefur Gro gefið í skyn að til
greina geti komið að flýta þeirri
ákvörðun, geri Svíar afgerandi
ráðstafanir til að nálgast EB. Tal-
ið er að þetta geti orðið aðalmálið
Gro Harlem Brundtland og Ingvar Carlsson, forsætisráðherra Sví-
þjóðar, f menningarlegu umhverfi - fordæmi Svía f EB-málum kem-
ur til með að skipta miklu með Norðmönnum og Finnum.
á landsráðstefnu Verkamanna-
flokksins, sem hefst eftir viku.
Mióflokkur -
fylkingarbrjóst
EB-andstæðinga
í Verkamannaflokknum er
enn verulegur ágreiningur um
þetta, líklega þó ekki eins svæ-
Sannur mannránsreyfari
Hópur Dana hugðist ræna sænskum auðkýf-
ingssyni til að afla fjár fyrir palestínsku
samtökin PFLP
anska lögreglan hefur
fundið sönnunargögn fyr-
ir því að hópur þarlendra
manna hafi árin 1983-84 undir-
búið að ræna Jörn Rausing,
sænskum auðkýfingssyni, í
þeim tilgangi að afla fjár fyrir
palestínsku samtökin PFLP,
sem hópurinn var í bandalagi
við, að sögn blaðsins Informati-
on.
Rannsóknir hafa um langt
skeið staðið yfir í málum hóps
þessa og vakið mikla athygli í
Danmörku, þar sem málið í fjöl-
miðlum gengur undir nafninu
„ránamálið mikla“ (den store rö-
verisag). Hér er uin að ræða rót-
tæklinga af 68- kynslóðinni, sem
létu leiðast út á glæpastig í von
um að á þann hátt mætti greiða
eitthvað veg „byltingarinnar,“
sem margar ungar manneskjur af
þeirri kynslóð létu sig dreyma
um. Gerði hópur þessi sig sekan
um rán og fleira og veitti stuðning
Alþýðufrelsisfylkingu Palestínu,
sem þekktust er undir
skammstöfún heitis síns á
ensku, PFLP. Samtök þessi
AD UTAN
eru í Frelsissamtökum Palestínu
(PLO) en hafa oft farið eigin göt-
ur og eru herskárri nokkuð en
Fatah, aðalflokkurinn í PLO sem
lýtur forustu Yassers Arafat.
Kassi og
spennitreyja
Fyrirætlanir umrædds dansks
hóps eru að sögn Information í
fyllsta máta í stíl við spennusyrpu
í sjónvarpi eða glæpareyfara,
enda er aldrei að vita nema fólkið
hafi haft fyrirmyndir sínar úr slík-
um hugverkum. Ætlast var til að
Gad Rausing, faðir Jöms sem
varð stórauðugur á framleiðslu á
mjólkurhymum, borgaði 25 milj-
ónir dollara í lausnargjald fyrir
soninn. Ránið var undirbúið og
skipulagt af mikilli nákvæmni.
Fyrirhugað var að ræna Jöm
Rausing 7. jan. 1985 frá heimili
hans í Lundi, svipta hann meðvit-
und með einhverjum efnum og
aka honum síðan til sumarhúss
skammt sunnan við Osló, sem
ræningjahópurinn
hafði tekið á leigu
undir folsku nafni.
Þar átti að geyma
fangann lokaðan
Dagur
Þorleifsson
Jörn Rausing - lausnargjaldið fýr-
ir hann átti að fjármagna aðgerðir
PFLP gegn Israel.
niðri í kassa, í handjámum og
spennitreyju.
í réttarhöldunum yfir ræningj-
unum hefúr verið lagt fram segul-
band með orðsendingu, sem
senda átti foður Jöms eftir ránið,
með breyttri rödd svo að ekki
mætti þekkja lesarann á henni.
Röddin tilkynnir Gad Rausing,
sem þá bjó í Lundúnum, ránið og
er honum „ráðlagt“ að fara í einu
og öllu að fyrirmælum ræningj-
anna, „ef þér viljið sjá son yðar
aftur á lífi.“
Á bandinu em Gad Rausing
gefin nákvæm fyrirmæli um
hvemig hann skuli koma skila-
boðum til ræningjanna og af-
henda þeim lausnargjaldið. Hann
átti að fljúga frá Ziirich og þangað
aftur - með viðkomu í Beirút, Kú-
vætborg og Djibúti.
Góði
Sesar
Á ferðalagi þessu átti Rausing
að vera klæddur gráum jakkaföt-
um og svörtum frakka með sam-
litan hatt á höföi og með blöðin
Le Monde og Newsweek undir
handlegg. Einhvemtíma á leiðinni
myndi einn ræningjanna (kallaður
„our man“ á bandinu) gefa sig
fram við hann og mæla ffam
ákveðin kenniorð: „Góði Sesar
(Good Caesar) segir: Fáðu mér
gjöfina.“ Skyldi Rausing þá af-
henda lausnargjaldið.
Menn þeir sex, sem ákærðir
hafa verið í þessu máli, hafa allir
játað að hafa skipulagt ránið í
nánu samstarfi við PFLP, sem átti
að fá Iausnarféð til að fjármagna
með því aðgerðir gegn ísrael.
PLFP lagði fram fé til undirbún-
ingsins.
Ekkert varð þó af því að reynt
yrði að framkvæma ránið og er
svo að sjá að hætt hafi verið við
það á síðustu stundu, þar eð
nokkrir hinna ákærðu vom stadd-
ir í Lundi daginn sem ákveðið
haföi verið að nema Jöm Rausing
á brott. Þeir ákærðu fullyrða að
þeir hafi hætt við allt saman ótil-
neyddir og ef rétturinn féllist á
það yrði það þeim til málsbóta.
En ákærandinn í málinu telur að
mannráninu hafi aðeins verið
slegið á ffest, enda hafi öllum
gögnum viðvíkjandi undirbún-
ingnum verið haldið til haga.
sinn og var fyrir tæpum 20 ámm,
en jafnvel þótt takist að halda
þeim ágreiningi mikið til niðri em
vemlegar líkur á að EB-málin
verði Gro sem forsætisráðherra
engu minni höfúðverkur en þau
urðu Syse. Verkamannaflokkur-
inn er í miklum minnihluta á
þingi og getur því ekki stjómað
nema með stuðningi annarra
flokka, frekar en Hægriflokkur-
inn áður. í gær var gert ráð fyrir
að Gro myndi eiga von á stuðn-
ingi ffá Miðflokknum, Kristilega
þjóðarflokknum og Sósíalíska
vinstriflokknum.
En samfara auknum hita í EB-
umræðunni og falli stjómarinnar
út af þeim málum hefur afstaða
Miðflokksins gegn EB-aðild
harðnað og er helst svo að sjá að
hann hyggist gera sig að fylking-
arbrjósti EB-andstæðinga, svo
ekki verði um villst. (Sósíalíski
vinstriflokkurinn, sem hingað til
hefúr verið a.m.k. eins eindregið
á móti EB-aðild, er að sumra mati
heldur farinn að linast í þeirri af-
stöðu.) Kjósendur Miðflokksins
em einkum bændur og annað
dreifbýlisfólk. Þetta fólk óttast að
með EB-aðild muni hið opinbera
gerast hirðulausara en nú er um
Iandbúnað og annan atvinnu-
rekstur í dreifbýli og raunar vel-
ferðarkerfið einnig. Kristilegi
þjóðarflokkurinn er á líkum nót-
um, en þó talsvert óákveðnari.
Áhyggjumar út af þessu ná, eins
og eðlilegt má kalla, langt inn í
raðir Verkamannaflokksins, þess
flokks sem hafði forustu um að
byggja upp velferðarkerfið.
Fari svo að Gro taki líkt og
Syse fljótlega stefnu á að nálgast
EB eru ekki eins og sakir standa
miklar líkur á að Miðflokkurinn
verði henni þjálli en hann reynd-
ist fyrirrennara hennar. Og þar
sem ekki eru líkur á að fomsta
Verkamannaflokksins sjái sér
fært að ffesta afgerandi ákvarð-
anatöku í þessum málum miklu
lengur em líkur á því að framund-
an séu öðm sinni stórátök um þau
í stjómmálum þarlendis.
6 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 2. nóvember 1990