Þjóðviljinn - 12.04.1991, Blaðsíða 11

fyrra. Út voru gefnar 65 bamabæk-
ur og þar af vom 11 þeirra frum-
samdar. Skiptingin milli frum-
samdra bóka og þýddra var fyrr
nefnda flokknum í hag, því að 53%
bókanna vom frumsamdar og 47%
þýðingar.
Siðan fyrsta bókin var gefín út
á færeysku hafa 2700 bækur verið
gefnar út á færeysku. Obbinn af
þessum bókum, eða 1600 þeirra,
hafa verið gefnar út síðustu 20 árin,
segir Martin.
Að hans sögn er algengast að
skáldsögur komi út í þetta 1000 til
2000 eintökum en ljóðabækur í 500
til 700 eintökum. Upplag bama-
bóka er ffá 1000 til 1500 eintök.
Upplag kennslubóka er þó öllu
hærra, eða 2000 til 3000 eintök.
Síðan er alltaf eitthvað um það
að bækur komi út í endurútgáfúm,
segir Martin, en þess má geta að sú
bók sem sennilega er metsölubókin
í Færeyjum, „Feðgar á ferð“ eftir
Héðin Brú, hefur verið endurútgef-
in fjómm sinnum frá því að hún
kom fyrst út 1940.
- Bókaeign á færeyskum heim-
ilum er talsverð. Við Færeyingar er-
um á líkan hátt gerðir og þið Islend-
ingar, að við viljum helst eiga okk-
ar bækur sjálfir. Og við höfiim því
miður okkar jólabókaflóð eins og
fleiri.
Þetta kom ekki hvað síst fram
fyrir síðustu jól, en það hefur aldrei
verið eins góð bóksala og þá, þrátt
fyrir mikinn efhahagssamdrátt, seg-
ir Martin.
Verðum að gera
meira og betur
Martin segist ekki bera kvíð-
boga fyrir ffamtíð færeyskrar
menningar ef svo heldur ffam sem
horfir.
- Færeyskt menningar- og lista-
líf stendur um þessar mundir í
miklum blóma. Það er eiginlega al-
veg sama hvar borið er niður, í bók-
menntum, myndlist eða tónlist. Það
má til dæmis geta þess að á síðasta
ári voru ffumsýnd þijú ný leikrit
hjá ekki fjölmennari þjóð en við er-
um.
Eina leiðin fyrir smáþjóðir til
að lifa af þá holskeflu fjölþjóðlegs
afþreyingarefhis sem flæðir yfir
veröldina, er að bregðast við með
því að gera meira og betur. I því
efhi getum við ekki treyst á neina
aðra en okkur sjálf.
Einangrun er ekki fysilegur
kostur. Fyrir menningu smáþjóða
jafht sem stórþjóða er lífsnauðsyn
að hafa alla glugga opna og að geta
valið og aðlagað það besta úr
menningu annarra að okkar eigin
menningu, segir Martin Næs.
Bjarki fer til íslands
Bjarki hevði ikki verið í íslandi, so tað, sum hann visti um landið, var
avmarkað. Einahelst mintist hann, hvussu vakurt og positivt eldri foroysk-
ir sjómenn talaðu um Island og islendingar, um ta góðu viðferðina, teir al-
tíð fingu, um fólkið, serliga konufólkið. Best mintist hann, tá ið sagt var ffá
um ta blíðu og ógloymandi Gunsu á Skálum. Telefongentan, sum bara við
at ringja eitt fjarrit fyri eina skipsmanning, hugtók allar feroyskar sjómenn,
ið har settu fótin á land. Ongantíð vildi hon hava pening fyri at gra teimum
henda beinan, men teir góvu henni sum oftast ein stóran posa av skipskeks
afturfyri, og tá ið lagið var got, plagdu teir eisini, sum eina eykatokk, at ge-
va henni ein koss í part. Sjálvandi var tað hesin kossurin, teir fyrst av ollum
mintust so væl til! - Teir hovdu ligið og balist úti á miðunum í vikur og
mánaðir. Tað salta sjórokið var grógvið fast í teir trevsutu og órakaðu
skeggstubbamar. Og so at sleppa at kyssa Gunsu á Skálum! Gunsa kysti
allar eins inniliga og uttan hóvasták. Hon gjordi hetta, sum var tað ein
sjálvsagdur lutur. Og tað var heldur ikki í nógvum havnum í heiminum, at
tú kundi fara í land og senda fjarrit heim og rinda affurfyri við einum posa
av skipskeks, ella við at lata heilar skipsmanningar sleppa at kyssa telaf-
ongentuna.
Tá ið Bjarki fyri nokrum árum síðani las lýsingina hjá dp av, hvussu
ein nútíðarforoyingur upplivir Island, tá kveiktist í honum hugur að síggja
hetta landið og at læra fólkið at kenna.
Men Bjarki fekk ongantíð upp í lag at fara til Islands fyri egna rokning,
hetta mátti hann ásanna, og innast inni skammaðist hann.
Hann var nú á ferð til Islands, men tað var hvorki sum pílagrímur ella
sum sjómaður, men sum eitt vælfyrireikað mappudýr, sum tað somir seg
monnum síðsta fjórðingshundraðið av tjúgundu eld.
Rætt var tað, at hann nú var á veg til Islands, men visti hann, at tað ís-
land, hann fór til, var ikki sama landið sum tað, teir gomlu foroysku sjó-
mennimir talaðu um?
- Jú, gamaní, telefongentur eru har enn, hóast tær nú eru fáar í mun til
fyrr, men á Skálum á Langanesi er eingin Gunsa. Eingin blíð og eygagóð
telefongenta, sum sendir fjarrit út í heimin fyri skipskeks og kossar. í dag
býr eingin á Skálum, og hagar kemur sjáldan nakar. Gunsa og oll hini fólk-
ini em annaðhvort deyð, ella búgva tey nú á ellisheimum, helst í Reykja-
vík. Foroyingamir em riknir til havs við ollum sínum skipskeksum, gagg-
um og mynsfrutu troyggjum. Nógv ár erti liðin, og húsini á Skálum em
horvin.
Eingi fjarrit. Eingin íslendsk gudstænasta við foroyskum sálmasangi.
Eingir dansandi unglingar í teirri ljósu summamáttini.
Bara fuglaljóð og alduskvatl á hesum næstan óendaliga langa tangan-
um, ið stingur seg sum ein orvur nprður í Ishavið.
Bjarki hevði altíð hugsað sær Island sum eina lítla oyggj, ið lá uppi í
vinstra homi á landakortinum. Eitt sindur storri en Feroyar. Hann visti, at
uppi á fjellunum lógu stórir joklar, Vatnajokul æt ein, og at summastaðni
undir teimum var alt so sjóðandi heitt. Hann visti eisini, at við hvort fóm
eldgos að goysa, og at tey kundu leggja bæði bygt og óbygt í oyði. Úr
soguni visti hann, at ísland hevði fostrað nógvar mætar synir, og növn sum
Grettir og Njál og Gunnar á Líðarenda mólu ovast í huganum, uttan at hann
tó setti tey í samband við nakað ávíst. Hetta vóm novn, hann hevði fingið
bukað inn í hovdið í skúlanum, og sum tá hovdu sagt honum eins lítið og
til domis ramsan um býimar á Fyn.
Hetta var stórt sæð alt, hann visti um ísland, og hann mátti sanna, at
eftir ollum at doma hevði tað verið nógv oðrvísi at komið til íslands fyrr í
tíðini, enn tað var at koma hagar í dag. - Tað vóm dagar, tá ið Botnia sigldi
til Islands við foroyingum í lastini og útlendingum á fyrsta plássi. I dag
ferðast feroyingar, sum onnur, um kapp við ljóðið. Vit sloðast ikki longur
sum farmur í lastini í eini avdankaðari skonnart, og kosturin er alt annað en
skonnmgur og margarin.
Nú ferðast vit eftir skráum, álmanakkum og tikkandi klokkum, og
kosturin er gravaður laksur og djúpsteiktir hosnamngar við ffonskum epl-
um pg trimum slogum av víni afturvið.
I bussinum inn til Reykjavíkur hevði Bjarki á orði við ein eldri svia,
hvussu stórslignan flogvoll íslendingar áttu. Sviin kveistraði ilsliga við-
merkingina ffá sær og segði, að teir áttu so sanniliga ikki handa flogvollin
einsamallir.
Tá hvakk Bjarki við og hugsaði við sær sjálvum, at nú mátti hann ansa
eftir, hvat hann segði, og hvonn hann tosaði við.
Hetta varsemið gjordi Bjarka skjótt so linan, at hann sovnaði. Hovdið
datt niður á bringu, og stóm ætlanir hansara gjordust til dreym, ið helst
skuldi figgjast við landskassaveðhaldi.
Bussurin minnkaði ferðina, meðan nakrir bilar fóm ffamvið. Bjarki
vaknaði við, at pannan varð trýst ímóti stólinum framanfyri.
I útvarpinu hoyrdi hann ein mann halda fyrilestur, helt hann. Hann
skilti ikki nógv av tí, ið sagt varð, men so mikið fekk hann burturúr, at hann
var sannfordur um, að útvarpsmaðurin helt fyrilestur um fuglar, tí hann
hevdi hoyrt hann nefna lunda fleiri ferðir. Bilstjórin seti aftur ferðina upp,
bussurin fór aftur at larma og skelva, og so líðandi risti hann útvarpsmann-
in sundur og saman. Bjarki legði ikki í, um hann ikki hoyrdi meira um
lundan, hann mundi vita tað, sum var vert at vita um tann fuglin.
Langt, langt burturi sá Bjarki nakrar evarska lítlar blettir. I fyrstani helt
hann hetta vera smáar steinar ella túgvur, kanska kylingar, men tá ið tey
komu nærri, sá hann, at hetta stóð ikki í stað, so at helst var hetta okkurt li-
vandi. Kanska eitt neytafylgi ella ein rossafloti? Bjarki hevði hoyrt, at ís-
lendskir bondur máttu fara langan veg, tá ið teir fóm at reka, og tá var hest-
urin teimum mangan góður. Kanska vóm hetta bondur á heimleið eftir
strevnar dagar á fjalli? Men tá ið bussurin kom nærri, kundi Bjarki ikki
bara sær, tí at hetta vóm hvorki neyt, ross, kylingar ella troyttir bondur,
hetta vóm golfspælarar, sum, hvor í sínum lagi, stríddust við at pota kúluna
í holið. - Hann hugsaði við sær sjálvum, at nú var gott, at han einki hevði
sagt við svian.
Bjarki skuldi gista eina nátt í Reykjavík, áðrenn hann helt leiðina fram
upp í Borgarfjorðin, og tá ið hann nú var farin afstað í búnaðarorindum,
hevði stjórin í Havn hildið tað vera rímiligt, at foroyski umboðsmaðurin
búði á bóndahotellinum.
Tá ið Bjarki kom inn í matarhollina og skuldi fara at fáa sær nátturða,
var einki borð leyst. Hann stóð og skimaðist eina lotu og gjordi so av at set-
ast við eitt borð, har maður í bestu árum sat og seyp suppu. Bjarki heilsaði,
í tí at hann setti seg. Maðurin nikkaði, men segði einki.
Útvarpsmaðurin talaði enn um lundar. Bjarki gjordist forvitin og spíl-
aði oymni út, tí nú vildi hann hava at vita, um tað kanska var nakað, ið
bagdi tí íslendska lundastovninum.
Maðurin hinumegin borðið hevði sæð, at Bjarki sat og lurtaði eftir út-
varpinum.
- No good, segði hann og risti vid hovdinum, meðan hann peikaði út i
homið, hasr hátalarin hekk.
Bjarki hvakk við.
- Very bad, segði maðurin.
- Nej, det var ikke sá godt, glapp burtur úr Bjarka. Uttan at vita av tí
svaraði hann á donskum.
Maðurin spurði nú Bjarka á skandinaviskum, um hann var dani. Bjarki
risti við hovdinum og segði sum var, at hann var foroyingur. Teir hildu so
ffam at tala saman. Maðurin, ið var íslendskur heilsolumaður, segði seg ha- '
va verið tvær ferðir í Foroyum í soluorindum, og at ferðimar hovdu roynst
honum væl. Hvat viðvíkti íslendskum vorum, hovdu Foroyar higartil verið
ein ótroyttur marknaður, og hann helt, at tað fór at bera til hjá íslendskum
fyritakum at selja í Foroyum. ■ __
- Em nógvir heilsolumenn í Foroyum? spurdi maðurin.
Bjarki svaraði, at tað hann visti, vóm teir ikki so fáir, men annars mátti
hann viðganga, at hann kendi ikki so nógvar sjálvur.
- Eta íslendingar nógvan lunda? spurdi Bjarki.
- Ha? segði íslendingurin. Hvat sigur tú?
Bjarki tók spumingin upp aftur.
Islendingurin risti við hóvdinum og svaraði, at tað gjordu teir ikki, men
harafturímóti vóm rýpur besti jólamatur hjá nógvum íslendingum. Maður-
in greiddi Bjarka ffá, nær rýputíðin var, nær tað var loyvt at skjóta henda
ediliga fuglin og hvar í landinum, teir plagdu at fáa flestar rýpur.
- Sera góður matur, segði íslendingurin og greiddi út í æsir ffá, hvussu
rýpan varð gjord til.
Brádliga reistist heilselumaðurin, rætti Bjarka eih snotuligt, væl prent-
að navnaspjaldur og segði, at teir sóust kanska seinni um kvoldið, hann
hevði eina avtalu við ein mann, svo hann máhi fara.
Tá ið Bjarki hevði etið, fór hann ein túr. Mettur og væl settur gekk hann
oman eftir gongubreytini, ið lá ffá hotellinum, hann hugdi í sýnisgluggam-
ar og keypti við eygunum. Hann steðgaði á við eina kiosk og las forsíðum-
ar á dagbloðunum.
A næstan ollum forsíðunum skrivaðu teir um IRA. Einastaðni var
mynd av bumbaðum skúlabussi, og undir myndini stóð, at IRA hevur
afíur gjort um seg „í Lundúnum“. ' 1 ’
-1 Lundunum...!? mutlaði Bjarki.
Foyur keypti hann sær eitt dagblað, og í skundi stappaði hann tað
niður í jakkalumman innanvert.
Skuldi Bjarki í eini handavending gera eina metan av býnum, so
var tað sumt, ið minti ikki so lítið um aðrar býir, her vóm til domis nóg-
vir bankar og fá ruskilot. í miðbýnum vóm gráir og lítið hugaligir
skrivstovubygningar við fyridrignum persjennum og deyðum flugurn í
vindeygunum. Men so var tað eisini okkurt, sum var honum meira frem-
mant. Her gingu unglingar við gronum og bláum kleiggjutum litum klo-
yndum upp í hárið, hetta vóm punkarar, og her lógu krúnrakaðir skrykk-
dansarar, skerflatir og vístu snildir sínar mitt á gongugotuni,
Tað gjordist greiðari og greiðari, hvussu evarska lítið hann hevði vitað
um henda blettin uppi í vinstra homi á landakortinum. Henda risastóra
blettin, ið sambært einum faldara ffá ferðamannastovuni, er hálvatriðju
ferð so stómr sum alt Danmark - og sum, bæði sálarliga og í fjórðingum,
liggur nógv nærri Foroyum, enn Bjarki nakrantið hevði gjort sær greitt.
Kajlinn er ú skáldsögunni Tvey eftir Martin Nœs, sem gefin var út á
síðasta ári.
isinn og keriingin komin
$rn?ibókinni Spell at sólin kom upp eftir Martiri Naes
lýndirnar í bókinni gerði Olivúr við Neyst.
ítgefandi Föroya.Skúlabókagrunnur.

itt' itlvjjb ,.x» lujjnuujcv 1 j-h 1 1 * 1 n-nviiw 0«
Föstudagur 12. apríl 1991 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 11