Þjóðviljinn - 12.04.1991, Blaðsíða 10

Ég hef
lúmskt
cjaman af
íslendingum
Martin Næs, skáld og landsbókavörður í Færeyjum,
tekinn tali um íslandskærleika, færeyskar
bókmenntir og bókaútgáfu
Viðtal og myndir:
Ragnar Karlsson.
Fyrir síðustu jól komu út tvö
færeysk skáldverk hvar i lsland
kemur talsvert við sögu. Hér er
um að ræða barnabókina Speil at
sólin kom upp, sem gæti útlagst:
Leitt að sólin kom upp og skáld-
söguna Tvey eða Tvö. Báðar sög-
urnar eru eftir ungan Færeyinlg,
Martin Næs að nafni.
Martin er reyndar ekki neinn
nýgræðingur á skáldabrautinni.
Hann hefur áður kvatt sér hljóðs á
skáldaþingi - eflir hann liggja þrjár
ljóðabækur og tvær bamabækur,
auk þess sem cftir hann hefur verið
gefin út ritgerð á dönsku um færey-
skar bókmenntir og bókaútgáfu.
Martin kcmur þó víðar við sögu
bóka og bókmennta Færeyinga, því
hann er landsbókavörður í Færeyj-
um.
Þá hefur Martin vcrið ötull við
að kynna löndum sínum íslenskan
skáldskap. Hann hefur þýtt á móð-
urmál sitt „Haustregnið yfir mér“
eftir Snorra Hjartarson og bækumar
um Jón Odd og Jón Bjama og „1
afahúsi“ eftir Guðrúnu Helgadóttur.
Og um þessar mundir situr hann í
frístundum yfir bók Guðrúnar „Sitji
guðs englar...“.
Þegar tíðindamaður Þjóðviljans
var staddur í Færeyjum fyrr í vetur
hafði hann tal af Martini, sem talar
íslensku sem innfæddur mörlandi
væri.
- Mér finnst reglulega gaman
að íslendingum. Þeir em um margt
líkir okkur Færeyingum, en um leið
allt öðruvísi, segir Martin kíminn.
Vík milli vina
- Ég er giftur íslenskri konu,
Þóm Þóroddsdóttur frá Akureyri.
Við bjuggum uppi á íslandi fyrir
nokkmm árum. Ég hugsa að það
hafi eitthvað með það að gera að ís-
land ber á góma í tveimur síðustu
bókunum mínum, segir Martin þeg-
ar hann er inntur eftir Islandsáhug-
anum.
I sögunni „Spell at sólin kom
upp“ spinnur Martin listilega í
kringum alþekkta þjóðsögu fær-
eyska, söguna af því þegar tröliin
ösluðu yfir hafið ofan af Islandi til
að sækja Færeyjar. Ekki tókst þó
betur til en svo að þegar þau vom
búin að vera að bisa við að setja í
fast tók nótt að halla og í fyrstu sól-
arglætu nýs dag dagaði þau uppi og
breyttust í risann og kerlinguna, tvo
stóra steindranga úti fyrir Eiði á
Straumey. Söguna leggur Martin í
munn Diasi, gömlum karli á Eiði
sem segir hana snáðanum Högna
sem er nýfluttur ofan af Islandi og
ekki allskostar ánægður með lífið
og tilvemna. Eflir að hann hefur
hlýtt á Dias flytja tíðindin um tilurð
dranganna, verður Högna að orði:
- Tað má eg sigja..., hetta er tað
syrgiligasta, sum nakrantíð er hent.
- Hvat sigur tú? spurdi Dias og
teknaði eina stóra sól í sandinn.
- At risin og kellingin ikki
megnaðu að flyta Foroyar til ís-
lands, sagði Hogni álvarsamur.
- Hví sigur tú tað? spurði Dias.
- Tí, so hevði tað verið so stutt
at farið at vitja ommuna í Islandi,
scgði Hogni harmur.
- Það gegndi svipuðu með
bömin mín fyrst eftir að við fluttum
frá íslandi. Það var ckki lengur
hægt að skrcppa yfir til ömmu og
afa, segir Martin.
Í skáldsögunni Tvcy, sem er
nútíðarsaga, grcinir frá tveimur
ólíkum einstaklingum: Trinu, setn
cr sú manngcrð scrn æðrast ekki
þótt á bjáti og ber ekki kala til
nokkurs rnanns, og Bjarka, sem cr
snúinn aftur hcim til loðurlandsins
el'tir langa útilcgu. Hann hcfur
komið sér vel fyrir og fengið „bæði
reyv. undirhoku og filtan búk“.
Hann hcfur góð laun og umgcngst
rétta fólkið, cða eins og scgir í sög-
unni: „Tá ið slipsið og han fóm at
hanga saman sum krókur og lykkja,
fekk liann cisini limaskap í tí rætta
klubbanum".
En mitt í tilbrcytingarleysi og
fánýli hvcrsdagsins cr hann sendur
starfs síns vegna á ráðstefnu um
fiskcldismál til íslands, scm vekur
innra mcð honum margvíslcgar
spumingar um það hvort líf hans til
þessa Itafi verið ferð án fyrirhcits.
- Ég hef áður vcrið spurður að
því hvcrs vcgna í ósköpunum ég lét
Bjarka fara til Islands frckar cn
Danmcrkur. Mig langaði til að sýna
Færeyingum fram á hvað þcir
Maður og kona, afsteypa af höggmynd eftir einn helsta myndhöggvara
Færeyinga, Janus Kamban.
Martin Næs á bryggjunni í Þórshöfn: „Smáþjóöir mega ekki byrgja alla
glugga fyrir erlendum menningaráhrifum."
þekkja lítið til íslands og íslend-
inga, sem em þó þeirra næstu og
skyldustu nágrannar, segir Martin.
- Flestir Færeyingar hafa ein-
hver tengsl við Island og Íslend-
inga. Samt sem áður vitum við flest
miklu meira um Dani en íslend-
inga. Öðmm þræði má því líta á
þessar sögur báðar sem einskonar
landkynnningu á íslandi.
íslendingum er reyndar á líkan
hátt farið og okkur Færeyingum.
Þeir vita almennt fremur Iítið um
okkur Færeyinga og færeyskt sam-
félag. Því miður.
Það er mjög gott ef hægt er að
auka menningarsamskipti land-
anna. En einhverra hluta vegna
virðist það vera þannig að við séum
fremur þiggjendumir í þessum
samskiptum. Það virðist vera
lengra frá Islandi til Færeyja en frá
Færeyjum til lslands, segir Martin.
Áhrif íslenskra
bókmennta
- Þetta sést kanski ekki hvað
síst í því að íslenskar bókmenntir
hafa haft nokkur áhrif á færeyskar
bókmenntir. Engum dettur í hug að
tala um áhrif færeyskra bókmennta
á íslcnskar bókmenntir.
Fombókmenntir ykkar hafa
haft nokkur áhrif á bókmenntir
okkar og víðlíka gegnir trúlega með
Halldór Laxness.
Þá hefur tímabil Birtings-
manna, s.s. eins og skáldskapur
Einars Braga. svo einhvcrjir séu
ncfndir. haft talsvcrð áhrif á nýja
færeyska ljóðlist. Það er aftur á
móti erfitt að scgja til um það hvort
þessi áhrif hafi komið beint eða
óbcint.
- Það hvarflaöi að mér þegar ég
gluggaði í ljóðabók Carls Jóhans
Jensens „Hvorkiskyn", sem til-
nefnd var til bókmcnntavcrðlauna
Norðurlandaráðs, að höfundurinn
hefði numið galdur orðsins af Stef-
áni Herði Grímssyni.
-Já, það kann að vera nokkuð
til í því. Carl Jóhan er mjög vel að
sér um íslenska ljóðagerð síðan
hann var við nám í Reykjavík og
sama gegnir um fleiri færeysk ljóð-
skáld, segir Martin.
Reynt á þanþol
tungumálsins
Martin er fyrrverandi formaður
færeyska Rithöfundafélagsins.
Hann segir félaga vera um 80 tals-
ins. - Flestir em aðeins rithöfúndar
í hjáverkum. Það er ekki nema Jens
Pauli Heinesen og kannski tveir eða
þrir aðrir sem hafa ritstörf að at-
vinnu, segir Martin.
- Nú dettur ekki nokkrum fær-
eyskum rithöfundi í hug að skrifa á
dönsku. Menn vilja fyrst og ffemst
skrifa á færeysku, og þá ekki síst í
þeim tilgangi að sýna sjálfum sér
og öðrum fram á hvers færeyskt
mál er megnugt sem bókmál. Það
gegndi öðru á þeim tíma þegar þeir
William Heinesen og Jorgen-Frantz
Jacobsen voru að heíja sinn rithöf-
undarferil. Þá talaði fólk dönsku í
Þórshöfn, jafnvel dags daglega, og
danskan var það mál sem kennt var
á í skólunum.
Ef við óskum þess að færeysk-
an lifi, þá verðum við að nota hana
á öllum vígstöðvum og þá skiptir
ckki síst máli að bömin fái lesefni í
hendur á sinu eigin móðurmáli,
segir Martin.
Færeysk bókaút-
gáfa í sókn
Á siðasta ári vom um 160 bæk-
ur gefnar út á færeysku og segir
Martin aldrei fyrr verið gefnar út
fleiri færeyskar bækur á einu ári.
- Uppskeran var mjög góð í
10 SlÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 12. apríl 1991
i< AHÍ2 — ÍíAJ8PAS Í'í,I ’ r v't'i r'c'c’í i’itti .V