Þjóðviljinn - 12.04.1991, Blaðsíða 6

„Endanleg lausn
Kúrdavandamáls"
yfirvofandi
Fallnir Kúrdar í Arbil - heimurinn fór i strið við (rak til að bjarga
700.000 Kúvætum undan ógnastjóm þess, en horfir tvistígandi
á meðan enn verri öriög vofa yfir þremur eða fjórum miljónum
Kúrda.
Eftir lok íransk-íraska stríðsins voru tugir þúsunda Kúrda drepnir, um 100.000 herleiddir frá heimahögum og um
4000 þorp jöfnuð við jörðu. Nú óttast Kúrdar að Saddam íraksforseti hyggist ljúka því verki er hann byrjaði á þá
Þegar Mesópótamía hin foma
varð ríkið írak fyrir tilstilli Breta
eftir heimsstyijöldina fyrri, lögðu
þeir undir það syðstu héruð þess
hluta Kúrdistans, sem frá þvi
snemma á 16. öld hafði lengst af
heyrt undir Tyrkjaveldi Osman-
sættar. Kúrdnesku ættbálkamir
þar höfðu að jafnaði haft nokkra
sjálfstjóm undir Tyrkjasoldánum
og lagt þeim í staðinn til hermenn.
Bretar, sem höfðu Irak undir
sem svokallað gæsluvemdar-
svæði til 1932 og réðu þar áfram
miklu til 1958, bættu kúrdnesku
hémðunum við þetta yfirráða-
svæði sitt vegna olíunnar við
Kirkuk og blómlegs landbúnaðar
í kúrdnesku dölunum.
Kúrdar vom þessu mótfallnir
til bráðabirgða og steinhætti keis-
arinn þá að styðja Kúrda. Banda-
ríkjastjóm hætti því einnig og er
sagt að sá hrottalegi realpolitiker
Henry Kissinger, sem þá var þar
utanríkisráðherra, hafi ráðið
mestu um það. Það var í íyrra
sinnið sem Íraks-Kúrdar máttu
sanna að hæpið var að reiða sig á
loforð Bandaríkjastjómar.
þangað í fríum frá hitanum á slétt-
lendinu, ekki síst þeir sem unnu
við olíuna í Kirkuk og Mosúl. En
borgin lenti í víglinunni milli ír-
ana og íraka og í mars 1988 höfðu
svo margir flúið þaðan til frið-
samlegri svæða, að ekki vom eftir
nema 11.000-15.000 manns.
16. þess mánaðar gerði flug-
her íraks árás á borgina. Hvorki

KEW
H0BBY
HÁÞRÝSTIDÆLAN
Á auðveldan hátt
þrífur þú:
Bílinn, húsið,
rúðurnar,
veröndina o.fl.
Úrval aukahluta!
w
Hreinlega allt til hreinlætis
REKSTRARVÖRUR
Rettarhálsi 2 - 110 R vik - Simar 31956-685554
Myndirfrá Halabja af föður og barni, sem sinnepsgas Iraksstjómar varð að bana, urðu ( augum heimsins tákn-
rænar fyrir ógnastjórn Saddams Iraksforseta.
og hafa aldrei síðan sætt sig við
yfirráð araba Mesópótamíu.
Af þessu hafa leitt með stutt-
um millibilum uppreisnir Kúrda
gegn breskum yfirvöldum og síð-
an gegn ráðamönnum í Bagdað.
AUar hafa þær verið barðar niður
og grimmdarathæfið við það farið
vaxandi. Mest hefurþað orðið eft-
ir að Baathflokkurinn, sem hefur
að leiðarljósi arabíska þjóðemis-
hyggju sem jaðrar við kynþátta-
hyggju, náði völdum í írak 1968.
Alþjóðleg samtök, sem taka
saman fróðleik um þjóðir og
þjóðfiokka er eiga á hættu að
hverfa úr sögunni, halda því fram
að frá því ári til upphafs Persa-
fióastríðs hafi menn Iraksstjómar
drepið um 200.000 Kúrda.
A sjöunda áratugnum og
framan af þeim áttunda voru
fjallahéruð íraska Kúrdistans
lengst af í raun sjálfstætt ríki und-
ir forustu Múlla Mústafa Barzan-
is, sem var meðal snjöllustu
skæruliðaforingja aldarinnar.
Hann naut þess að þá var íjand-
skapur með írak og Iranskeisara
sem þá var, og lét hann mönnum
Barzanis í té vopn og aðra aðstoð.
1974 hófust bardagar með herjum
Barzanis og íraksstjómar eftir
friðartímabil um skeið. Banda-
ríkjastjóm, sem var bandamaður
keisara írans og hafði mikil ítök
þar í landi, hvatti þá Barzani til að
gefa hvergi eftir fyrir þeim í Bag-
dað og miðlaði einnig aðstoð til
hans.
En 1975 sættust íran og írak
Ráðamenn í Bagdað höfðu þá
náð eignarhaldi á olíu landsins úr
höndum breskra, bandarískra og
franskra fyrirtækja og vom þegar
famir að efia her sinn stórlega fyr-
ir afraksturinn af þeim auðlind-
um. Sviptir stuðningi Irans og
Bandaríkjanna stóðust Kúrdar því
ekki sókn írakshers, sem beitti þá
napalmsprengjum öðmm vopnum
fremur. Við þann lofthemað datt
ráðamönnum lraks ekki einu sinni
í hug að látast velja úr „hemðar-
lega mikilvæg skotmörk" frekar
en í hemaði sínum gegn Kúrdum
fyrr og nú.
Um 300.000 Kúrdar fiýðu þá
til írans. Þcir sem urðu um kyrrt
sættu ógnarstjóm. 1983 vom um
8000 manns af Barzaniættbálkin-
um, svcitungum Múlla Mústafa,
fluttir nauðugir frá heimilum sín-
um. Til þeirra hefur ekkert síðan
spurst.
Þegar íran og írak urðu óvinir
aflur og stríð milli þeirra hófst
1980, notuðu Íraks-Kúrdar tæki-
færið til uppreisnar með stuðningi
írans. Þeir hröktu íraksher úr
fjallahémðum lands síns. En þeg-
ar úr því stríði tók að draga snerist
íraksher gegn þeim af öllu afli.
Þær aðgerðir hófust þegar
snemma árs 1988.
Sunnarlega í iraska Kúrdistan,
skammt vestan svævikfýndra
fjalla á landamæmm Irans og ír-
aks, er borgin Halabja, er fyrir ír-
ansk-íraska stríðið hafði um
70.000 íbúa. Naut atvinnulíf þar
góðs af því að fólk leitaði margt
vom þá í henni kúrdneskir skæm-
liðar eða íranskir hermenn, en
Saddam íraksforseti mun hafa
ákveðið að stofna til stórfelldra
íjöldarnorða á óbreyttum borgur-
um til að refsa Kúrdum íyrir upp-
reisnina og hræða þá frá allri
sjálfstæðisbaráttu framvegis.
Miðað við það, sem sagt er af
hugarfari hans, er og ekki ólíklegt
að hann hafi hugsað sér að kanna
viðbrögð heimsins við slíkum að-
fomm gegn Kúrdum.
„Flugvélamar komu rétt fyrir
sólarlag," segir maður að nafni
Kamal, sem átti heima í Anap,
þorpi skammt frá Halabja. „Þær
vom 25, þotur af rússneskri gerð
og litlar hreyflaknúnar vélar af
gerðinni Pilatus (sem framleiddar
em í Sviss).“
Þegar vélamar vom komnar
yfir Halabja heyrðu menn í Anap
140 fórust í
Talið er að 140 manns hafi
farist í gær er ítölsk fólksflutn-
ingaferja, Moby Prince, rakst á
olíutankskip í svartaþoku
skammt út af hafnarborginni
Livorno. Aðeins einn maður af
ferjunni komst lífs af, svo vitað
sé.
Moby Prince var 6187 smá-
lestir og var á leið frá Livomo til
Sardiníu með 72 farþega og 67
manna áhöfn. Allir skipveijar ol-
íuskipsins, sem einnig var ítalskt,
björguðust.
6 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 12. apríl 1991 j
hveija sprengingima af annarri
eða margar í einu og reykmekkir
miklir hófúst upp frá borginni.
Örstuttri stund síðar fóm sprengj-
umar einnig að falla yfir þorpið.
Fólkið hljóp þaðan sem fætur tog-
uðu, en veggur af reyk, grár og
gulur, fylgdi því eftir. Þar fómst
móðir Kamals og tvær systur. Af
móðurinni var ekkert eftir nema
kolbrunnið flykki. Hún hafði orð-
ið fyrir napalmsprengju.
Aðalvopnið í þessari árás var
sinnepsgas. I henni fómst a.m.k.
um 5000 manns, en sumir þeirra,
sem af komust telja að allmiklu
fleiri hafi látið lífið. Af um 500
íbúum i Anap fómst 257.
Á eftir kom íraksher með
jarðýtur og mddi miklum hluta
Halabja i rústir.
Ástæðan til þess að árásin á
Halabja komst í fréttimar var að
Iranir vom þá enn þar í nágrenn-
inu og vildu fegnir nota þetta
tækifæri til að ófrægja íraka. Þeir
buðu því á staðinn vestrænum
myndatökumönnum.
En svipaðir atburðir gerðust
síðari hluta ársins annarsstaðar í
íraska Kúrdistan, án þess að mik-
ið færi fyrir þeim í fréttum. Tug-
þúsundir Kúrda vom þá drepnir,
um 100.000 fiuttir nauðungar-
flutningi suður á eyðimörk og
100.000-200.000 flýðu til grann-
landa. Samkvæmt heimildum,
sem franska blaðið Libération tel-
ur áreiðanlegar, vom það ár og
það næsta um 4000 kúrdnesk
þorp kerfisbundið jöfnuð við
jörðu. Arabar vom síðan fluttir
inn í hin eyddu hémð.
Margt bendir sem sé til að
Saddam hafi þá þegar verið farinn
að hafa í huga „endanlega lausn"
síns Kúrdavandamáls. Og vera
má, af frásögnum af aðforum Ir-
akshers gegn Kúrdum nú að
dæma, að hann hyggist nú ljúka
því verki.
í s.l. mánuði, þegar Iraksher
hafði verið hrakinn úr mestum
hluta íraska Kúrdistans, fór flótta-
fólk að snúa heim. Kamal og
fleiri, sem misst höfðu ættingja
sína í eiturgasárásinni og jarðað
þá í flýti þar sem þeir létust, grófú
þá upp og jörðuðu að nýju í graf-
reitum. Veitingastaðir og verk-
stæði vom opnuð í rústunum og
bændur hugðu að ökmm, komn-
um í órækt. Halabja og þorpið
Anap vöknuðu til lífsins á ný.
Nokkrum dögum síðar vom
eftirlifandi íbúar þessara staða
enn á flótta.
ferjubruna
Þeir segja að við áreksturinn
hafi rifnað gat á einn geyma
skipsins og olía gosið úr honum
yfir á feijuna. Samtímis kom upp
eldur. Að sögn mannsins, sem
bjargaðist af feijunni, vom flestir
farþega og skipveija á henni þá
staddir í sal horfandi á knatt-
spymuleik í sjónvarpi. Varð skip-
ið alelda á svipstundu.
Allir þeir sem vom um borð í
Moby Prince munu hafa verið
ítalir.
i-------
■ ■