Þjóðviljinn - 02.08.1991, Blaðsíða 7

„Stórserbneskt“ ríki á döfinni
Serbneskir skæruliðar hafa með aðstoð sambandshersins hertekið hluta af Króatíu.
Sennilegt að stefnt sé að innlimun Bosníu og Svartfjallalands í Serbíu.
Slovoflla
OL|i>Njí
Bosnla
Ivartljallata
asíii
.. .
b áðvi.n'io ■ nh<-
\I)kl \if \l°
Héruð í Króatlu byggð Serbum eru á dreif innan um svæði byggð Króöt-
um.
Svo er að sjá að í Júgóslavíu
sé ekki lengur barist um það hvort
þetta sambandsríki sex lýðvelda
og tveggja sjálfstjómarhéraða
verði áfram til eða ekki, heldur
hvemig landinu verði skipt milli
lýðveldanna.
Þegjandi samkomulag virðist
komið á með deiluaðilum um að
Slóvenía haldi sjálfstæði sínu.
Sambandsher Júgóslavíu er á leið
þaðan.
Hinsvegar eru skæruliðar
serbneska þjóðemisminnihlutans
í Króatíu, sem telur um 600.000
manns af 4,5 miljónum íbúa lýð-
veldisins, langt komnir með að
leggja undir sig serbnesku hémð-
in þar með aðstoð sambandshers-
ins, sem að mestu er undir stjóm
serbneskra hershöfðingja.
Eining gefin upp
á bátinn
Margra mál er að forusta
Serbíu, herfomstan og skæmlið-
amir séu nokkumveginn á einu
máli um að leggja undir Serbíu
hémð þau króatísk sem byggð em
Serbum, En þar sem hémð þessi
em ekki samliggjandi, heldur á
dreif innan um byggðir Króata,
fer ekki hjá því að fyrirhugað sé
að leggja jafnframt undir Serbíu
stór svæði að mestu eða öllu
byggð Króötum.
Einingu Júgóslavíu virðast
margir fomstumanna Serba hafa
gefið upp á bátinn, engu síður en
Króatar og Slóvenar. Líklegt er að
fyrirhugað sé að serbnesku ríki
framtíðarinnar heyri einnig til Bo-
snía, Svartfjallaland og hluti af
Makedóníu.
Hershöfðingjamir hlýða for-
sætisráði og ríkisstjóm sam-
bandslýðveldisins því aðeins að
þeim sjálfum sýnist svo. Þessar
æðstu stofnanir sambandslýð-
veldisins skipta orðið sáralitlu
máli, þar eð meðlimir forsætis-
ráðs og ráðherrar em ósammála,
hneigjast til þess að taka afstöðu í
deilunni efiir því frá hvaða Iýð-
veldum þeir em.
Skæruliöar í
sókn meö aðstoð
sambandshers
Stríð Króata og Serba hefúr
orðið með nokkuð öðm móti en
sjálfstæðisstríð Slóvena, sem stóð
í tíu daga. í Slóveníu er fátt
manna af öðm þjóðemi en slóv-
ensku og þar em landsmenn
nokkuð svo einhuga í sjálfstæðis-
málinu. Þeir börðust af hörku og
af þeim 60-70 mönnum, sem féllu
Ante Pavelic, oddviti króatlsku ústasjastjórnarinnar(t.h) og Joachim von Ribbentrop, utanríkisráðherra í þýsku
nasistastjórninni (I Salzburg 1941) - við hryðjuverkin gaf hvorugur hinum eftir.
Frá umheiminum fá Króatar
minni samúð en Slóvenar. Banda-
ríkin og Evrópubandalagið em
hikandi við að blanda sér í deilu-
mál Króata og Serba, vegna þess
að þau em stórum erfiðari úr-
lausnar en deilur sambandsstjóm-
ar og Slóveníu. Bush Bandaríkja-
forseti hefur í þessu sambandi
gripið til einangrunarstefhunnar
gömlu og stjóm hans látið í Ijós
að hún líti á þetta sem mál Evr-
ópumanna sem öðmm komi lítið
við. Og Evrópubandalagið er hik-
andi og klofið gagnvart deilum
þessum. Þjóðverjar og ítalir hafa
samúð með Króötum, minni þó en
með Slóvenum, en Frakkar og
Spánverjar draga úr því að nokk-
uð verði gert af bandalagsins
hálfu til að taka upp hanskann fyr-
ir Króata. Þeir hafa þá í huga það
fordæmi, sem það gæti skapað
fyrir þjóðemisminnihluta Frakk-
lands og Spánar, Korsíkumenn,
Baska og aðra.
Særðir króatlskir þjóðvarðarliðar - vopnafáir gegn harðskeyttum skæruliðum og stórskotaliði sambandshers.
í því stríði (samkvæmt nýlegum
tölum) vom flestir liðsmenn sam-
bandshersins, sem þar gekk fram
af litlum áhuga og djarfleik.
Aberandi samúð með Slóvenum í
grannríkjum, Þýskalandi, Austur-
ríki og Ítalíu, átti og nokkum þátt
í að ráðamönnum í Serbiu og
sambandsher leist ekki á að halda
því til streitu að ganga I berhögg
við Slóvena.
Á annan veg hefúr það gengið
til í Króatíu. Þjóðvarðarlið hennar
er illa vopnað og þjálfað og heíúr
sífellt farið halloka fyrir serb-
nesku skæruliðunum, sem beijast
af hörku og em betur vopnaðir og
þjálfaðir en andstæðingamir. Þar
að auki fer ekki milli mála að hin-
ar og þessar einingar sambands-
hersins, sem hefur um 70.000
manns í Króatíu, hjálpa upp á
skæmliðana, annaðhvort sam-
kvæmt skipunum hershöfðingj-
anna eða þegjandi samþykki
þeirra. Þá aðstoð veita einkum
stórskotalið og flugher, sem þjóð-
varðarlið Króata hefur fátt vamar-
vopna gegn. Auk þess er sennilegt
að eitthvað af vopnum serbnesku
skæmliðanna, sem oft em kallað-
ir sétníkar, sé frá sambandshem-
um komið.
S.l. rúman mánuð hafa eitt-
hvað á annað hundrað manns fall-
ið í Króatíu, e.t.v. fleiri. Það
mannfall hefur mestallt orðið
Króata megin, samkvæmt fregn-
um frá ýmsum fréttamiðlum.
Fyrir löngu benti flest til þess
að serbneski þjóðemisminnihlut-
inn í Króatíu myndi ekki sætta sig
við yfirráð sjálfstæðrar stjómar
þess lýðveldis. Aldagamall rígur
á milli Króata og Serba liggur þar
að baki, en einnig og sennilega
fremur endurminningar um at-
burði, sem eldra fólk upplifði.
Króatía var á ámm heimsstyijald-
arinnar síðari leppríki þýsku nas-
istastjómarinnar og þáverandi
Króatíustjóm gaf , þáverandi
Þýskalandsstjóm ekki eftir í
ódæðisverkum (að tiltölu við
fólksfjölda). Ustasjar nefndist
fasistaflokkur sá með kaþólsku
yfirbragði er þá stýrði Króatíu og
lagði hatur mikið á Serba. Usta-
sjar innlimuðu Bosníu- Herzegó-
vínu og hugðust útrýma serb-
nesku þjóðemi/rétttrúnaðarkristni
úr ríki sínu.
Sagnfræðingum ber ekki sam-
an um hve marga Serba ústasjar
hafi myrt. Opinber tala frá Tito-
stjóminni um það var 700.000.
Aðrir hafa nefnt lægri tölur, en
víst er um að hryllingurinn sem
þá gekk yfir Serba Króatíu og Bo-
sníu var meiri en svo að tölur gefi
nema takmaraða hugmynd um
hann. I Glina, borg í héraði í Mið-
Króatíu þar sem serbneskir
skæruliðar og króatískir þjóð-
varðarliðar hafa barist sem óðast
undanfama daga, ráku ústasjar
alla þá rétttrúnaðarkristna borgar-
búa er þeir náðu til inn í kirkju
þeirra og brenndu þá þar inni.
Tólf skyldmenni Blagoje Adzic,
núverandi formanns herráðs sam-
bandshersins, voru myrt að hon-
um ásjáandi. Þá var hann lítill
drengur, nú er hann sagður einn
helsti harðlínumaðurinn meðal
fomstumanna Serba.
Ústasjar sem engum gáfu eftir
I þjóðemishyggju höfðu mikið
um hönd fána og tákn frá konung-
um Króata á miðöldum og annað
sem tengt var þjóðemiskennd
landsmanna. Það gerir núverandi
Króatíustjóm einnig. Það minnir
serbneska þjóðemisminnihlutann
ekki á annað en íjöldamorðin
miklu fyrir hálfri öld.
Örvænting
í Zagreb
I síðustu yfirlýsingum króa-
tisku fomstunnar í Zagreb gætir
örvæntingar. Hún kveður varalið
til vopna, en vegna þess hve lítið
hún á til af þeim er hætt við að
það breyti ekki miklu. Franjo Tu-
djman Króatíuforseti hefúr einnig
vikið frá vamarmálaráðherra sín-
um, Sime Djodan, sem harðlínu-
maður er kallaður og boðið upp á
þjóðareiningarstjóm með hlut-
deild serbneska minnihlutans. Þá
býður Króatíustjóm serbneska
þjóðemisminnihlutanum upp á
sjálfstjóm.
Það tilboð hefði hugsanlega
getað orðið til einhvers ef það
hefði komið fyrr, en nú, þegar
Serbar hafa hrakið króatíska þjóð-
varðarliðið og lögregluna frá
miklum hluta serbnesku hérað-
anna í lýðveldinu og em áfram í
sókn, er hætt við að því verði
svarað fáu.
Föstudagur 2. ágúst 1991 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 7