Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.1995, Qupperneq 13
ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 1995
13
Sökudólgar í Júgóslavíu
Menn vilja flnna sér sökudólga
sem beri ábyrgð á glæpaverkum í
þeim löndum sem áður voru Júgó-
slavía. Það er ekki nema von: lík-
lega eiga flestir auðveldara með að
sætta sig við heimsku og grimmd
styrjalda ef þeir geta í huga sér
komið átökunum undir merki
góðs og ills. Flestir fara þá leið, að
kenna Serbum flest illt. Króatar og
múslímar - það eru svo okkar
menn.
Þessi afstaða einfaldar mjög
flókin dæmi í fyrrhafnarlausu
hugsunarleysi, um leið sviptir hún
þá samúð sem samúðar eru verðir.
í leiðara í Alþýðublaðinu sagði t.d.
um sókn Króata í Krajínu að þeir
hefðu „endurheimt án verulegra
erfiðsmuna hernumin héruð í
Krajínu sem höfðu .verið á valdi
Serba í fjögur ár“. Þetta er skrýtin
túlkun: Serbar höfðu ekki lagt
undir sig fyrrnefnt hérað í Króa-
tíu, þeir höfðu búið þar í nokkrar
aldir. Og króatíski herinn var
vissulega að fremja svipaða „þjóð-
ernishreinun" og her Bosniu-
Serba hafði stundað í Bosníu.
Hann var að reka hátt á annað
hundrað þúsund manna frá heim-
ilum sínum með báli og brandi.
Serbneskir menn hafa i Júgó-
slavíustríðum framið illvirki mörg
og ófyrirgefanleg. En við höfum
ekki rétt til að gleyma því að hið
sama verður sagt um alla aðra
stríðsaðila. Líklegast er að
grimmdarverk hvers og eins fari
öðru fremur eftir afli hans og
möguleikum - en ekki eftir slæm-
um eða góðum málstað. Fólskan
fylgir djöfullegu kveðjuverkana-
lögmáli.
Vilja ekki vera minnihluti
En eitt er sameiginlegt öllum
stríðsaðilum. Allir berjast þeir
gegn því að verða að minnihluta í
ríki sem þeir ekki treysta. Serbar
í Króatíu treysta ekki stjórnvöld-
um þar - bæði vegna herfilegra
morða króatískra fasista á Serbum
á heimsstyrjaldarárunum og
vegna þess að nú síðast lét stjórn
sjálfstæðrar Króatíu það verða sitt
Kjallarinn
Árni Bergmann
rithöfundur
fyrsta verk að reka Serba úr opin-
berum störfum. Múslímar í Bosn-
íu vildu ekki verða að minnihluta
í Stór-Serbíu eftir að Slóvenía og
Króatíu voru farin sina leið - þeir
óttast að lenda í svipuðum þreng-
ingum og albanskir trúbærður
þeirra í Kosovo í Serbíu. Bosníu-
Serbar vildu ekki vera minnihluti
í riki þar sem múslímar réðu
mestu.
Júgóslavía liðaðist í sundur
með tilvísun til sjálfsákvörðunar-
réttar þjóða. En það gerðist - m.a.
að frumkvæði Þjóðverja - með svo
miklum hraða og æsingi að menn
komu því aldrei á hreint hvernig
þeim rétti skyldi beitt. Milovan
Djilas, hin virti andófsmaður Tító-
tímans, varaði menn við. Hann
sagði: ef Króatar hafa rétt til sjálf-
stæðis af því þeir una ekki serb-
nesku forræði - hafa þá Krajínu-
Serbar til dæmis ekki sama rétt til
að skilja við Króatíu? Vita menn
hvað gerist fyrst Serbar i Bosníu,
þriðjungur íbúa, neita að gerast
aðilar að nýju ríki?
Misstu af skynseminni
Á slíkar viðvaranir var ekki
hlustað í Bonn og London og inn-
an skamms höfðu menn misst af
skynseminni. Ef unnt er að læra
eitthvað af harmleik Júgóslavíu er
það fyrst og fremst þetta: Ný ríki
skal aldrei stofna fyrr en tryggt er
að þjóðir og þjóðabrot sem lenda
þar í minnihlutastöðu sé nokkurn
veginn sátt við sitt hlutskipti og
geti treyst því að ekki verði geng-
ið á þeirra rétt til sjálfstjórnar í
eigin málum og til eigin menning-
arlífs.
íslendingum fer hins vegar best
að tortryggja hvern þann sem ræð-
ur vopnum og herafla sem nota
má til þeirra „hreinsana" sem nú
eru framkvæmdar af mikilli
grimmd í Balkanlandi - og svipar
til ótíðinda bæði í seinni heims-
styrjöld og Balkanstríðum 1912-
1913.
Mannúðlegast er að taka svip-
aða afstöðu til tíðinda og Nóbels-
skáldið Ivo Andric gerði í skáld-
sögunni „Brúin á Drínu“: Hann
reynir að skOja sem best alla sem
við sex alda sögu Bosníu koma -
og hann hefur sanna samúð með
þeim sem hraktir eru og ofsóttir á
hverjum tíma, hvort þeir eru
Serbar eða múslímar, Tyrkir eða
gyðingar.
Árni Bergmann.
„Ef unnt er að læra eitthvað af harmleik
Júgóslavíu er það fyrst og fremst þetta:
Ný ríki skal aldrei stofna fyrr en tryggt
er að þjóðir og þjóðabrot sem lenda í
minnihlutastöðu séu nokkurn veginn sátt
við sitt hlutskipti.“
„Flestir fara þá leiö að kenna Serbum um flest illt. Króatar og múslímar
- það eru svo okkar menn,“ segir Árni m.a. í greininni. - Stund milli
stríða; serbneskir hermenn við byssuhreiður sitt að tafli.
1 Með oj á móti í
Frestun gildistöku nýrra lyfjalaga
Astæða
til að fara
varlega
„Ég legg
fram tillögu 1?
um að fresta [
gildistöku lyfja- I
laga til 1. júlí. wp,
Ég Iagði þetta ;
ínál fyrir vor-
þing og þar |
fékk það mjög §
góðar undir- Ingibjörg
tektir hjá öllum Pálmadóttir
sem um það heilbrigðis-
tjáðu sig. Þeir ráðherra.
einu sem eitt-
hvað höfðu við
það aö athuga voru alþýðu-
flokksmenn. Ástæðan fyrir því
að ég tel eðlilegt að fresta gildis-
tökunni er sú að við erum aö
taka inn margar breytingar
varðandi EES-málin. Sérstök
nefnd er að fylgjast með áhrifum
þeirra. Hún skilaði áliti í vor og
sagði áhrifa EES ekki byija að
gæta fyrr en um mitt næsta ár.
Þau áhrif sem við erum kannski
sérstaklega að skoða eru þau
sem hið aukna frelsi, sem búið
er aö gera varðandi auglýsingar
á lausasölulyfjum og verðlagn-
ingu á þeim, kann að hafa. Við
viijum fara hægt í sakimar því
við erum ekki að tala um neina
venjulega vöru. Við erum að tala
um lyf en ekki haframjöl og á
því er mikill munur. Þess vegna
flnnst mér fúll ástæða til þess að
fara varlega. Ég er ekki í
nokkrum vafa um að það á eftir
að reynast okkur happadrýgst ef
við fórum okkur hægt í þessu
máli og rösum ekki um ráð
fram.“
Oráðsstefnur
Það hefði tæpast þurft að halda
nýafstaðna kvennaráðstefnu ef sá
mýgrútur svipaðra kvennaráð-
stefna sem haldinn hefur verið
undanfarna áratugi hefði skilað
einhverjum áþreifanlegum ár-
angri. Ráðstefnur af þessu tagi,
hvort sem þær heita kvennaráð-
stefnur, friðarráðstefnur eða eitt-
hvað þaðan af göfugra, hafa sjaldn-
ast haft svo mikið sem gramm af
þýðingu fyrir þann sýnilega heim
sem flest okkar lifa í. Þær eru
heppilegar sem æfing í ræðu-
mennsku fyrir draumfyllta skýja-
borgabyggingameistara sem halda
að þeir geti breytt hugarfari þjóð-
anna og haft áhrif á hefðir þeirra,
venjur og siðferðisþroska með
„niöurstöðum" og „samþykktum"
en þær hrófla ekki við raunveru-
leikanum frekar en kallinn í tungl-
inu
/
Kjaftaklúbbar
Ofbeldisfullir hlýranærbola-
harðjaxlar úti um ailan hinn stóra
heim hætta ekki að boxa eiginkon-
ur sínar þó að kjaftaklúbbur á veg-
um Sameinuðu þjóðanna hafi kom-
ist að þeirri merkilegu niðurstöðu
að slíkt athæfi nái bara ekki nok-
kurri átt. Og vafasöm stjórnvöld
ýmissa þjóða reka ekki heldur upp
stór augu við þessa uppgötvun og
snúa í auðmýkt og undirgefni frá
villu síns vegar til bættra og réttl-
átra stjórnarhátta. Lífið heldur
einfaldlega áfram sinn vanagang
eftir svona fundahöld eins og ekk-
ert hafi gerst, enda gerist raun-
verulega ekkert á þessum sam-
Kjallarinn
Sverrir Stormsker
tónlistarmaður og rithöfundur
komum.
Af öllu þvi sem skiptir litlu máli
skipta ráðstefnuplögg líklegast
minnstu máli þegar kemur að því
að bæta heiminn. Ég get ekki
imyndað mér að nokkrir apar í al-
heiminum hafi í gegnum tíðina
haldið eins margar friðarráðstefn-
ur og eytt í þær jafn miklu þúðri
og við mannaparnir en ekki er að
sjá að þær hafi truflað okkur neitt
sérstaklega mikið við stríðsrekst-
urinn. Allavega er ekki hægt að
segja að öll þau stríð sem nú geisa
víðs vegar um heiminn fari beint
friðsamlega fram.
Friðarráðstefnur væru náttúru-
lega ekki til ef maðurinn væri ekki
náttúraður fyrir ófrið. Friðsemdar-
verur halda friðinn, en ekki frið-
arráðstefnur.
Fremst í lagasetningum
Samkvæmt, staðarvali kvennar-
áðstefnunnar má búast við að
næsta friðarráðstefna verði haldin
í einhverju huggulegu loftvarnar-
byrgi á Balkanskaganum og væri
það í fullu samræmi við gagnsemi
slikra ráðstefna. íslensku Kínafar-
arnir eru að sjálfsögðu með stjörn-
ur í augunum, hugann í skýjunum
og steypu í fjölmiðlum um ágæti
samkvæmisins og alls „árangurs-
ins“ sem af því hlaust.
Heimkomin kvennalistakona
sagði ábúðarmikil í sjónarpsvið-
tali fyrir stuttu að hún hefði náð
að'koma á framfæri kröftugum
mótmælum gegn kvennakúgun við
afar mikilvægan blýantanaggrís
og stimpilsérfræðing í einhverju
ráðuneyti og taldi liklegast málið
þar með í höfn eins og kellingin
sem rétt marði að fleygja sálars-
kjóðunni hans Jóns sins inn í
himnaríki áður en hliðið skall aft-
ur. í sama viðtali sagði hin ráð-
stefnuþurfandi kvennalistakona
orðrétt, steinhissa og staurbit:
„Við erum meðal fremstu þjóða
heims í lagasetningum en það er
bara ekki farið eftir lögunum."
Ææ, en skrítið!
En þetta er einmitt mergur
málsins. Kjarninn. Samt nær hún
ekki að tengja þessi sannindi við
ráðstefnuhaldið. Ráðstefnusam-
þykktir eru nefnilega eitt, veru-
leikinn annað. Hún og aðrir setu-
liðar málfundarins í Kína eru svíf-
andi í skýunum yfir „árangrin-
um“, „ávinningnum" og öllu því
pappírsflóði sem þar var marg-
stimplað og undirskrifað í dag-
skrárlok og tala eins og það sé ein-
hver innstæða fyrir þessum
gúmmítékkum. Hvar voru „sumir"
þegar gvuð útdeildi raunsæinu?
Svo einkennilega eru mennirnir
innréttaðir að ég efast ekki um að
þeir myndu eyða heilu skógunum
til að búa til pappírshlöss fyrir
umhverfisráðstefnur.
Sverrir Stormsker
Afram-
haldandi
einokun
„Kjarni
málsins er sá
að eini tilgang-
ur frestunar
þessara
ákvæða 1 lyfja-
lögunum hjá
heilbrigðisráð-
herra er að
veita núver-
andi leyfishöf-
um áframhald-
andi einokun.
Við erum auðvitað ekki sáttir
við það og hljótum því að mót-
mæla því að þannig sé unnið.
Það eina sem við erum að gera
er að fara eftir gildandi lögum,
ákvæöum í lögum um að koma
skuli á frelsi í dreifingu lyfja
núna 1. nóvember nk. Það hljóta
að teljast afskaplega siðlaus
vinnubrögð hjá ráðamönnum að
breyta slikum lögum þegar ein-
staklingar eru búnir að taka mið
af því sem þeir hafa gert og fjár-
fest á grundvelli laga sem búið
er að setja. Frestun á verðkafla
lyfjalagánna hefur þann tilgang
að skoöa áhrifin af EES en EES
hefur ekkert með smásöluhluta
lyfjamarkaðarins aö gera. Þar af
leiðandi eru engin rök fyrir því
að fresta lögunum á þeim grund-
velli. Þetta eru algerlega óskyld-
ir hlutir. EES fjallar um mark-
aðssetningu, skráningu, og heild-
sölu á lyfjum en kemur ekkert
nálægt smásölunni."
-sv
„Ráðstefnur áf þessu tagi, hvort sem þær
heita kvennaráðstefnur, friðarráðstefnur
eða eitthvað þaðan af göfugra, hafa sjaldn-
ast haft svo mikið sem gramm af þýðingu
fyrir þann sýnilega heim sem flest okkar
lifa í.“
Róbert Melax
lyfjafræðingur.