Dagblaðið Vísir - DV - 20.10.1995, Blaðsíða 4
4
FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 1995
4
Fréttir
Ófriðarblikur á vinnumarkaði vegna ákvarðana Kjaradóms um launahækkanir:
Hvikum ekki frá kröf u
um birtingu gagnanna
- segir talsmaður ASÍ - erum að skoða hvað hægt er að gera, segir formaður Kjaradóms
öll spjót standa nú á dómurum Kjaradóms um að birta forsendur sínar fyrir hækkunum til æðstu embættismanna
rikisins. Ófriðarblikur eru á lofti. Á myndinni eru, frá vinstri: Sigurður Snævarr, ritari Kjaradóms, Othar örn Peter-
sen, Þorsteinn Júliusson formaður, Hólmfríður Árnadóttir, Jón Sveinsson og Magnús Óskarsson.
Samsett DV-mynd JRJ
Alþingismenn og ráðherrar fengu launahækkanir umfram það sem verka-
lýðshreyfingin samdi um og skattfrjálsar greiðslur vegna útgjalda að auki.
Kjaradómur ákvarðaði launahækkanirnar en hefur neitað að gefa upp for-
sendur fyrir hækkununum. Frá þingsetningu í vor. DV-mynd GVA
Krafa verkalýðshreyfmgarinnar
um að Kjaradómur geri grein fyrir
forsendum sínum til að úrskurða
launahækkanir til æðstu embættis-
manna þjóðarinnar vofir eins og
skuggi yfir fulltrúum þeim sem sæti
eiga í dómnum. Sú staðreynd að
þingmönnum var úrskurðuð 9,5 pró-
senta hækkun á sama tíma og meðal-
talshækkun innan landssamtaka AI-
þýðusambands íslands var um 7 pró-
sent kallar á skýringar til þeirra sem
minnstar launahækkanir fengu.
Hækkanir til æðstu embættismanna
ríkisins námu tæpum 20 prósentum.
Forseti íslands, sem hafði áður í laun
340 þúsund krónur á mánuði, fékk
samkvæmt úrskuröi Kjaradóms 400
þúsund krónur. Ráðherrar, biskup,
dómstjórar, ríkisendurskoðandi, rík-
issáttasemjari, héraðsdómarar og
fleiri stéttir fengu sambærilegar
hækkanir.
Sprengingin
Það sem olli sprengingunni var að
á sama tíma og Kjaradómur sendi frá
sér tilkynningu um hækkanirnar,
föstudaginn 8. september, sendi
skrifstofa Alþingis út tilkynningu
um þær ákvarðanir forsætisnefndar
að þingmönnum yrði greiddur skatt-
frjáls starfskostnaður að upphæð 40
þúsund á mánuði ,og ferðakostnaður
að auki. Þá var einnig tilkynnt um
15 prósenta hækkun þingfararkaups
hjá þeim þingmönnum sem stjóma
nefndum og þeim sem eru þing-
flokksformenn. Þegar þetta tvennt
kom saman virkaði það eins og púð-
ur og hvellhetta og úr varð mikil
sprenging - sú mikla reiði sem nú
er að brjótast út hjá fólki inni í verka-
lýðshreyfingunni.
Krafan um forsendurnar
Þær forsendur sem Kjaradómur
lagði til grundvaUar umræddum
hækkunum em væntanlega launa-
hækkanir sem raunverulega hafa átt
sér stað í þjóðfélaginu. Krafan um
að dómurinn birti niðurstöður sínar
setur menn í ákveöinn vanda. Verði
niðurstöðurnar birtar er ljóst að þær
munu sýna verkafólki og öðrum
þeim sem sömdu innan landssam-
bandanna í vetur svart á hvítu að
aðrir hópar launþega hafa í mörgum
tilvikum fengið hækkanir sem em
langt umfram þær kjarabætur sem
febrúarsamningamir fólu í sér. Fari
Kjaradómur aftur á móti þá leiö að
neita að birta forsendur sínar er ljóst
að bijótast mun út ófriöur á vinnu-
markaði sem endað gæti í stórátök-
um.
Samningar um jöfnuö og
stöðugleika
Gylfi Arnbjörnsspn, hagfræðingur
Alþýöusambands íslands, segir að
ekki verði hvikað frá kröfunni um
að forsendur Kjaradóms verði lagðar
á boröið.
„Hafl Kjaradómur tekið rétta
ákvörðun þá hlýtur hann að birta
forsendur sínar. Annaðhvort hefur
hann tekið rétta ákvörðun, miðað við
forsendur sem við fáum ekki að sjá,
Fréttaljós
Reynir Traustason
eða þá að þær eru ekki til staðar og
þá hlýtur ákvörðunin að vera röng.“
Afstaða hins almenna launamanns
í máhnu hlýtur að markast af því að
þegar gengiö var til samþykktar
samninga í vor var það gert undir
þeim formerkjum að þar væri um að
ræða samninga sem stuðluðu að
auknum jöfnuði á vinnumarkaði og
sköpuðu stöðugleika í efnahagslíf-
inu. Þegar svo þessi sami launamað-
ur sér að stjórnmálamennimir, sem
hvöttu til samninga á slíkum nótum,
fá í launaumslag sitt miklu meiri
hækkanir en þarna var samið um
þá sýður upp úr.
Leynilisti Friðriks
Leynilisti Friðriks Sophussonar
fjármálaráðherra um tekjuhæstu
ríkisstarfsmennina var einn þáttur í
mati Kjaradóms til hækkunar launa
æðstu embættismanna. Sá Usti hefur
enn ekki fengist birtur og fjármála-
ráðherra hefur réttilega bent á að
hann segi ekki nema hluta sögunnar
þar sem hann sé eingöngu byggður
á þeim launum sem Launaskrifstofa
ríkisins greiðir út. Það þýðir að
margir helstu launakóngamir hjá
ríkinu eru víðs fjarri. Bankastjórar
Seðlabankans og ríkisbankanna,
sem hver um sig kostar í rekstri svip-
að og meðal fiskibátur af minni gerð-
inni, em þar ekki. Sama er að segja
um starfsmenn fleiri B-hluta stofn-
ana ríkissjóðs. Þar greiða viðkom-
andi fyrirtæki laun sinna manna
sjálf og fjármálaráðherra hefur því
ekki tök á að kalla fram þær upplýs-
ingar. Margir þeirra sem eru á Ustan-
um eru með blönduð laun sem þýðir
aö aðeins hluti launa þeirra er inni
í myndinni. Forsendur Kjaradóms
geta því ekki hyggst á þeim upplýs-
ingum eingöngu heldur verða að
koma til fleiri þættir.
Dómararnir blórabögglar?
DV hefrn- heimildir fyrir því að ein-
stakir aðUar innan Kjaradóms hafi
ekki séð leyniUsthnn svokaUaða
þrátt fyrir aö hafa séð laun einstakl-
inga sem á honum em. Það er við-
horf meðal fulltrúa dómsins að vand-
ræðagangurinn í kringum málið sé
óþarfur þar sem ríkisvaldið, með
fjármálaráðherra í broddi fylkingar,
hafi öll tök á að kaUa eftir þeim gögn-
um sem þurfi til að sýna fram á þró-
unina sem niðurstaða dómsins miðar
við. Því séu dómarar Kjaradóms
gerðir að blórabögglum í vanmáttug-
um tilburðum stjómvalda til að fela
þá staöreynd að mistekist hafi að
gera samninga á vinnumarkaði sem
sátt ríki um.
Kjaradómur íhugar málið
„Það er verið að vinna í þessu
máh og athuga hvort eitthvað er
hægt að gera til að svara þessum
kröfum," segir Þorsteinn, formaöur
Kjaradóms, um beiðni Davíðs Odds-
sonar forsætisráðherra um aö Kjara-
dómur sýni forsendur þær sem lagð-
ar voru til grundvaUar 9,5 prósenta
launahækkun til æðstu embættis-
manna ríkisins.
Þorsteinn sagði ljóst að tilmæh for-
sætisráðherra heföu talsvert aö segja
varðandi könnun Kjaradóms á því
hvort hægt væri að birta forsendur.
Hann tók þó skýrt fram að það þýddi
ekki að dómurinn myndi birta for-
sendur sínar. Kjaradómur hefur enn
ekki komið saman vegna málsins.
Deilt viðdómarann
DV er kunnugt um aö það er mat
þeirra sem dóminn skipa að opinber
skoðanskipti vegna forsendnanna
séu ekki við hæfi vegna þess að þama
sé mn að ræða æðsta úrskurðaraðUa.
Þar hljóti sömu lögmál að gUda og í
dómskerfinu þar sem dómarar rök-
ræða ekki úrskurði sína eftir að hafa
feUt dóm og þar gUdi hið fornkveðna
að ekki þýði að deUa við dómarann.
Alþýðusamband íslands hefur aft-
irn á móti aðra skoðun en felst í fram-
angreindu máltæki og viðhorfi aðUa
innan dómsins. Þeir deUa þó ekki
beinhnis við dómarann en krefjast
þess að forsendur verði birtar. Úr-
skurðum Kjaradóms er ekki hægt að
áfrýja þar sem dómurinn er æðsta
dómstig á sama hátt og félagsdómur
og Hæstiréttur.
Hatrömm átök blasa við
Fátt er meira rætt um þessar
mundir en úrskurðurinn og sú leynd
sem hvUir yfir forsendum hans.
Krafa Alþýðusambands íslands um
að dómurinn upplýsi um forsendur
sínar felur í sér að verði það ekki
gert þá blasa við hatrömm átök á
vinnumarkaði. Það standa því öU
spjót á þeim fulltrúum sem dóminn
skipa. Komi í ljós að Kjaradómur
hafi notað krónutöluhækkunina sem
lægst launuðu stéttirnar fengu, um-
reiknaðar í prósentur, sem hluta af
forsendum til að hækka æðstu emb-
ættismenn í launum mun slíkt verða
túlkað sem rof þeirrar sáttar sem
gerð var á vinnumarkaði.
Alls eiga 5 manns sæti í dómnum.
Þorsteinn Júlíusson hæstaréttarlög-
maðúr er í forsæti hans. Aðrir sem
hann skipa eru Magnús Óskarsson
hæstaréttarlögmaður, Jón Sveinsson
héraðsdómslögmaður, Hólmfríður
Ámadóttir hagfræðingur og Guðrún
Zoéga verkfræðingur. Þegar Kiara-
dómur felldi úrskurð sinn um laun
æðstu embættismanna vék Guðrún
sæti þar sem hún taldist vanhæf
vegna setu sinnar í borgarstjórn
Reykjavíkur. Þá tók sæti hennar
varamaður, Othar Örn Petersen
hæstaréttarlögmaður. Ritari nefnd-
arinnar er Sigurður Snævarr, hag-
fræðingur hjá Seðlabanka íslands.
Þeir aðilar sem sitja Kjaradóm, að
undanskildum formanninum, vildu
ekki fjá sig opinberlega um máhð.
Sigurður Snævarr, ritari dómsins,
sagði þó að menn væru að tala saman
þó ekki heföi enn verið boðað til
fundar.
FuUtrúa Kjaradóms bíður nú sú
erflða ákvörðun að ákveða hvort
þeir skuh birta forsendur sínar. Inn-
an dómsins eru eflaust efasemdir um
það hvort það verði gert en Ijóst er
að geri þeir það ekki gætu verkfallsá-
tök með tilheyrandi röskun á þjóðar-
búskapnum skrifast á reikning dóm-
aranna. Yfirlýsingar verkalýðsfor-
kólfa og þær ákvarðanir einstakra
félaga að segja upp samningum sýna
alvöru málsins. .ft
■0-
OPEL