Dagblaðið Vísir - DV - 26.04.1996, Blaðsíða 12

12
FÖSTUDAGUR 26. APRÍL 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELIAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftan/erð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Veruleikafirrt stofnurt
Þegar viröisaukaskattur var settur á bóka-, blaða- og
tímaritaútgáfu 1. janúar 1993 var varað sterklega við því.
Slík skattlagning hefði afdrifarík áhrif á prentþjónustu,
útgáfu- og menningarmál í víðum skilningi. Á þau rök
var ekki hlustað og stjórnvöld, með fjármálaráðuneytið í
broddi fylkingar, þröngvuðu 14 prósent virðisaukaskatti
á prentþjónustu, útgáfu og sölu bóka, blaða og tímarita.
Nú hefur íj ármálaráðherra lagt skýrslu fyrir Alþingi
um áhrif virðisaukaskattsins á útgáfumál í landinu. Nið-
urstaðan í þeirri pöntuðu skýrslu er sú að ekki sé ástæða
til að ætla að álagning virðisaukaskattsins á þessa at-
vinnugrein hafi rýrt stöðu hennar.
Fram kemur að við vinnslu skýrslunnar hafi meðal
annars verið leitað upplýsinga frá embætti ríkisskatt-
stjóra og Þjóðhagsstofnun. Þjóðhagsstofnun er veruleika-
firrt ef upplýsingar frá henni leiða til þeirrar niðurstöðu
skýrslunnar að ekkert bendi til þess að staða fyrirtækja
í prentun, blaða-, bókaútgáfu og bókaverslun hafi versn-
að frá árinu 1993 til 1995. Raunveruleikinn blasir hins
vegar við og er allur annar ef skýrsluhöfundar og stofn-
anir vilja kynna sér það. Prentsmiðjur hafa gefist upp og
gengið inn í aðrar stærri. Dæmi um það eru prentsmiðj-
urnar Edda og G. Ben. sem Oddi yfirtók og þá keypti
Steindórsprent Gutenberg. Eftir standa, fyrir utan nokkr-
ar smærri prentsmiðjur, ísafoldarprentsmiðja og prent-
smiðja Árvakurs auk prentsmiðjunnar Odda. Prentverk
hefur því í raun færst á örfárra hendur.
Því má heldur ekki gleyma að prentun hefur færst í
talsverðum mæli úr landi. Þar er bæði um að ræða prent-
verk bóka í vasabroti og flnna prentverk. Sú vinna er far-
in úr höndum íslenskra iðnaðarmanna. Það er meðal
annars vegna misviturra ákvarðana skattyfirvalda.
í skýrslu fjármálaráðherra er sagt að erfitt sé að ein-
angra álagningu virðisaukaskatts frá öðrum þáttum sem
einnig hafa áhrif á afkomu atvinnugreinarinnar, til
dæmis kaupmáttarþróun almennings, verðlagsþróun og
sérstakar aðstæður í atvinnugreininni. Engu að síður er
því haldið fram að bókaskatturinn illræmdi hafi ekki
haft merkjanleg áhrif.
Á það er bent að fyrirtækjum sem selja bækur, blöð og
tímarit hafi fjölgað um 19 prósent frá árinu 1993 og það
talin vísbending um bættan hag greinarinnar. Hið rétta
er að útsölustöðum sem selja bækur og blöð sem aukabú-
grein hefur Qölgað. Það er hægt að kaupa prentmálið
með öðru í videoleigum, sjoppum og stórmörkuðum en
smærri bókabúðir eiga í vök að verjast.
Bókaverslun og útgáfa, líkt og prentverkið, er að
mestu komið undir einn hatt Eymundssonar/Pennans og
Máls og menningar. Stór forlög eins og Örn og Örlygur
og Almenna bókafélagið heyra sögunni til.
Minni dagblöðin fengu á sig skattinn ekki síður en
önnur og hver er staða þeirra? Þjóðviljinn fór á hausinn
og Alþýðublaðið er tvöfaldur fjórblöðungur auk þess sem
Tíminn er kominn undir handarjaðar Frjálsrar Qölmiðl-
unar. Ekki varð flóra blaðanna fjölbreyttari með skatt-
lagningunni þótt mat fjármálaráðuneytisins sé það eitt
að áhrifin séu ekki merkjanleg.
Ráðuneytið metur það væntanlega einnig svo að skatt-
ur á bækur hafi engin merkjanleg áhrif haft þótt útgefn-
um bókatitlum hafi fækkað um 313 á milli áranna 1992
og 1994.
Jónas Haraldsson
Jafnræðisreglan
Rétt er að vekja sérstaka athygli
á að ríkisstjórnin leggur nú fram
frumvarp til laga sem skerðir
umsamin réttindi starfsmanna
ríkisins og ríkisstjórnin neytir
þannig valdboðs í stað samninga
við stéttarfélög starfsmanna til að
knýja á um bótalausa sviptingu
réttinda starfsmanna. Sá fram-
gangsmáti ríkisvaldsins gagnvart
starfsmönnum sínum vekur upp
spurningar um hvort frumvarpið
stríði gegn jafnræðisákvæðum
sem víða er að finna í stjórnarskrá
fslands.
Frumvarpið felur í sér skerð-
ingu á réttindum starfsmanna rík-
isins og aukningu á skyldum
þeirra. Tilgangurinn mun vera sá
að afnema meint misrétti milli
ríkisstarfsmanna og annarra
launamanna. Þetta er réttlætt með
tilvísun í jafnræðisregluna í 65. gr.
stjórnarskrárinnar. Fráleitt er að
halda því fram að 65. gr. feli í sér
að skylt sé að skerða, skv. stjórn-
arskránni, umsamin réttindi eins
hóps ef þessi réttindi eru meiri en
Gert er ráð fyrir að stórum hópi félagsmanna ríkisstarfsmanna verði
meinað að taka þátt í starfi stéttarféiaga, segja greinarhöfundar m.a.
Frumvarp fjármálaráð-
herra og mannréttindi
aðrir njóta. Eðlilegra væri að bæta
réttindi annarra á sambærilegan
hátt með samningum. Það er
einmitt krafa aðildarfélaga Banda-
lags háskólamanna. Þessu til við-
bótar er óhætt að fullyrða að rök-
stuðningur höfunda frumvarpsins
fyrir meintu misrétti er fullur af
rangfærslum.
Félagafrelsi
74. gr. stjórnarskrárinnar fjallar
um félagafrelsi og hefst þannig:
„Rétt eiga menn að stofna félög,
þar með talin stjórnmálafélög og
stéttarfélög, án þess að sækja um
leyfl til þess. Félag má ekki leysa
upp með ráðstöfun stjórnvalds ...
«(
Frumvarpið gengur á þennan
stjórnarskrárbundna rétt með því
að gera ráð fyrir því að svipta
stóran hóp félagsmanna banda-
lagsins og jafnvel þorra félags-
manna í sumum stéttarfélögum
réttinum til að vera í stéttarfélagi.
Svo langt er gengið í frumvarpinu
að ákvarðanir um það hverjir
verði þannig sviptir grundvallar-
mannréttindum getur verið geð-
þóttaákvörðun forstöðumanns í
stofnun eða fjármálaráðherra.
íslenska ríkið hefur skuldbund-
ið sig með 74. gr. stjórnarskrár
lýðveldisins og með aðild að 87. og
98. samþykktum Alþjóðavinnu-
málastofnunarinnar til að hafa
ekki afskipti af innri málefnum
stéttarfélaga og virða samnings- og
verkfallsrétt þeirra án óeðlilegra
og ónauðsynlegra afskipta. Þrátt
fyrir þetta er gert ráð fyrir að stór-
um hópi félagsmanna í stéttarfé-
lögum ríkisstarfsmanna verði
meinað að taka þátt í starfi stéttar-
félaga í framtíðinni. Þessi hópur
verði sviptur félagafrelsi og um
leið rétti til að taka þátt í verkfoll-
um til að knýja á um bætur á kjör-
Kjallarinn Kjallarinn
Æ
Birgir Björn Sigurjónsson, framkvstj. BHM, Gunnar Ármannsson lögfr., situr í stjórn BHM
„Breytingar, sem frumvarpið felur í sér á
ýmsum áunnum réttindum starfsmanna,
eru verulega hæpnar og standast ekki
ákvæði stjórnarskrárinnar um verndun
eignarréttinda.“
um sínum í félagslegum aðgerð-
um. Þetta stríðir gegn Félagsmála-
sáttmála Evrópu.
Tjáningarfrelsi
Þeir sem heyra undir embættis-
mannaskilgreininguna eru einnig
sviptir tjáningarfrelsi að hluta,
a.m.k. þegar deilur og aðgerðir
standa um kaup og kjör launa-
manna. Þetta stenst ekki ákvæði
73. gr. stjórnarskrárinnar. Sér-
stakt ákvæði í 53. gr. frumvarps-
ins, þar sem kveðið er á um að
brot á þessum takmörkunum á
tjáningarfrelsi geti varðað fésekt-
um eða þyngri refsingu, kórónar
vanvirðingu á tjáningarfrelsinu.
Eignarréttur
Breytingar, sem frumvarpið fel-
ur í sér á ýmsum þegar áunnum
réttindum starfsmanna, eru veru-
lega hæpnar og standast ekki
ákvæði stjórnarskrárinnar um
verndun eignarréttinda, sbr. 72.
gr. stjórnarskrár lýðveldisins.
Augljóst dæmi um þetta er áform-
uð skerðing á biðlaunaréttindum
þeirra sem eru í starfi við gildis-
töku laganna, sbr. bráðabirgðaá-
kvæði með frumvarpinu.
Skoðanir annarra
Ekki bara Evrópa
„Ljóst er að utanríkisviðskipti íslendinga ná til æ
fjarlægari heimshorna. Þessi viðskipti hafa orðð fjöl-
breyttari eftír því sem árin líða. Fjárfestingar í sjáv-
arútvegi eru orðnar staðreynd í fjarlægum heimsálf-
um og fjarlægir markaðir verða stöðugt mikilvæg-
ari. Ekki síst á það við um fiskveiðiþjóðir víða um
heim. Líta verður því víðar heldur en til Evrópu þeg-
ar utanríkisstefna er mótuð.“
Úr forystugrein Tímans 24. apríl.
Seðlalaust samfélag
„Það má vissulega til sanns vegar færa að aldrei
sem nú stöndum við á þrepskildi nýrra tíma, með
lykilinn í höndunum að áður óþekktum möguleikum
í verslun, fjármálum og bankaviðskiptum. Þegar
hinir gamalgrónu gjaldmiðlar, tékkar, seðlar og
mynd, verða með öllu óþarflr. Þegar sýndarveruleiki
veraldarvefsins og tæknin verður sjónhverfingu lík-
ust...Svo mikið er víst að þá verður, ekki síður en
nú, gaman að fylgjast með framvindunni."
Einar S. Einarsson í Hagmálum, tímariti
viðskipta- og hagfræðinema.
Græðgin ræður
„Ég fylgist með stjórnmálum en tjái mig ekki um
þau. Ég geri það kannski síðar. Ég vil þó segja að ég
hef vaxandi áhyggjur af þeim ójöfnuði sem mér
finnst vera að skapast, ekki bara hér á landi heldur
um heim allan. Græðgin er orðin að lögmáli. Græðg-
in ræður. Þetta á rætur í heimsþróuninni þar sem
yfirþjóðleg fyrirtæki eru rekin eingöngu á grund-
velli hagnaðar. En fyrirtækin eiga að starfa í umboði
fólksins; skapa því atvinnu. Nú er fólkið að verða
eins og hvert annað hráefni. Þetta er hættuleg þró-
un.“
Steingrímur Hermannsson í viðtali
við Alþbl. 24. apríl.